علامه سید ابوالحسن ندوی رحمه‌الله‌تعالی (بخش پنجاهم)

نویسنده: عبیدالله نیمروزی

بزرگ‌مرد عرصۀ دعوت و اصلاح

دعوت و تبلیغ و خروج در راه الله

 حضرت علامه ندوی، گرچه از همان آغاز زندگی برای جامعۀ اسلامی در اندیشه و فکر بود و بدین جهت سعی و تلاشی بی‌امان داشت، در راه اصلاح امت اسلام با سخنرانی، مقاله نویسی، تشویق و ترغیب و هم‌چنین سفرهای اصلاحی کوشش می‌کرد؛ اما این شاخصۀ قابل تقدیر، پس از ایجاد ارتباط با پیشکسوت ارباب معنی و دردمند امت، داعی كبير، حضرت مولانا الیاس ^{رحمه‌الله} تبلور بیشتری یافت و این چراغ هدایت را نور و نیرویی مضاعف حاصل گشت و پس از ورود به پهنای این دعوت عام، جهتی دیگر برای ایشان رقم خورد. و چون دعاهای پدر و مادر، برادر و بالأخره حضرت شيخ‌العرب‌و‌العجم حضرت مولانا حسین‌احمد مدنی و اساتید دیگر همراه او بود، توفیقات بیشتر و روز افزونی برای ایشان حاصل گشت و خداوند عزوجل در دعوت و عمل اصلاح‌گری ایشان برکت نهاد.

مولانا ندوی در هر جا و مکانی داعی بود. چنانکه در لکنو به مرکز جماعت تبلیغ بسیار اهتمام ورزید و بسیار رابطۀ عمیقی با آن داشت، حتی خود ایشان کار دعوت و تبلیغ را در دارالعلوم ندوة‌العلماء بنیانگذاری و با برنامه‌های منظم و سعی و تلاش، به اوج رسانید. شب‌های جمعه هم برای دعوت به روستاها و اطراف به بیرون می‌رفت و طلاب را هم برای این کار خطیر آماده می‌کرد.

بلال عبدالحی حسنی ندوی می نویسد: هنگامی که مولانا به لکنو تشریف آورد، همراه با طلابی که با ایشان تعلق و رابطه داشتند، کار تبلیغ را آغاز کرد. روزهای جمعه اسباب ضروری را برداشته پس از نماز عصر، اکثرا تا ملهور که تقریبا ده تا دوازده کیلومتر فاصله داشت، پیاده می‌رفتند و از آنجا جماعت‌ها تقسیم شده به روستاها و محله‌های اطراف می‌رفتند.

فکر بلند مولانا در این زمینه

حضرت مولانا ندوی، از آنجایی‌که به اهمیت و ضرورت این نوع حرکت‌های دعوی پی‌برده و از افسردگی‌ها، ضعف‌ها، غفلت‌ها و دوری‌جویی‌های امت اسلام نسبت به دین و آیین همواره در اندیشه بود و رنج می‌برد، به مناطق دور و نزدیک برای این کار بیرون می‌رفت و به هر طریقی در این راه قدم برمی‌داشت. مولانا ندوی گرچه مدرس مدرسه بود، اما اندیشۀ والا و فکر بلند ایشان، او را در چهار دیواری مدرسه و کتاب منحصر ننمود بلکه برای نشیب و فرازهای جامعۀ اسلامی می‌اندیشید. او در ندوة نشسته بود، اما افق وسیع نگاه ایشان جهان را به‌طور عمومی زیر نظر داشت و برای اصلاح آن می‌کوشید. او در هندوستان بود، اما برای آمریکا و اروپا می‌اندیشید، برای اصلاح احوال جزيرة‌العرب، مصر، آفریقا، الجزایر، سودان و… در اندیشه بود.

آری ایشان مرزهای محدودیت را دریده و برای همه در فکر بود. علامه ندوی، بدون تردید، مصنف و نویسندۀ چیره‌دستی بود و شاید بتوان گفت: موفق‌ترین و جامع‌ترین مؤلف عصر حاضر به‌شمار می‌رفت که بعضی از تصانیف ایشان بیش از صد بار به چاپ رسیده به بسیاری از زبان‌های مختلف و متداول دنیا ترجمه شده‌اند؛ اما هیچ‌گاه کار مهم و پرارج تصنیف و تألیف، ایشان را به زاویۀ قناعت در باب دین نکشانید؛ بلکه در هر زمینه‌ای به سعی و تلاش می‌پرداخت و همین امر، همراه با روح بیدار ایشان، سبب شد تا بهترین و ارزنده‌ترین شاهکارهای تصنیفی جهان را از خود به جای گذارد. مولانا ندوی فردی زاهد، عبادت‌گذار و شب زنده‌دار بود؛ اما به این امور اکتفا نکرد، بلکه دعوت می‌داد و داعی پرورش کرد، به گونه‌ای که تلاش‌های بجا و صحیح ایشان ثمرات بسیار خوب و تازه‌ای را برجای گذاشت و چنانکه گذشت، مولانا ندوی همراه دانش‌آموزان دیگر به روستاهای دور و نزدیک برای دعوت سفر می‌کرد و شب را در مساجد با آه و ناله‌های سحری به صبح می‌رسانید.

ادامه دارد…

بخش قبلی