حج جاویدان کردن ویژگی‌ها؛ کارها و آموزه‌های حضرت ابراهیم علیه‌السلام و تجدید دعوت او است
حج و مناسک آن و خاطرات و رویدادهایی‌که آن‌ها را در بر گرفته است و حالتی‌که حاجی در آن به‌سر می‌برد مثل؛ دوری‌گزیدن از مظاهر و کارها و اعمالی که انجام می‌دهد؛ مثل: احرام، وقوف، افاضه، رجم، سعی، طواف و نماز در واقع جاودانه‌سازی امور و ویژگی‌هایی است که ابراهیم علیه‌السلام به آن‌ها اختصاص یافته بود؛ ویژگی‌هایی مانند: یکتاپرستی، نفی اسباب، توکل بر الله تعالی، جان‌فدایی، ترجیح‌دادن اطاعت و رضایتش، سرکشی بر عادات، رسوم، آداب، معیارهای پوشالی و ارزش‌های ساختگی و تجدید ایمان نیرومند، محبتِ عمیق، جان‌فدایی و از خودگذشتگی والا.
حج، تضمین‌کنندۀ بقای تمام این مفاهیم والا و ارزش‌های ربانی و بقای جامعه اسلامی و انسانی است که از همۀ قومیت‌ها، نژادها و ملیت‌های محدود و ساختگی برتر است و مردم را به این دعوت می‌دهد که راه و روش ابراهیم علیه‌السلام را پوییده و از روحش اشباع شوند و در هر زمان و مکانی دعوتش را ادامه دهند.
ترجمه: «(پیروی کنید) آیین پدرتان ابراهیم را؛ او (خداوند) نامید شما را تسلیم‌شوندگان پیش از این و در این قرآن، تا باشد این پیامبر گواه بر شما و باشید شما گواه بر مردم؛ پس برپادارید نماز را و بپردازید زکات را و تمسک بجویید به دین الله؛ اوست سرپرست شما، پس نیکو سرپرست و نیکو یاوری است».[1]
عنوان جدید و نقطۀ عطفی در کتاب انسانیت
دعوت و جهاد ابراهیم علیه‌السلام عنوانی جدید، روشن و تابنده‌ای در کتاب انسانیت و گسترۀ آن است که با آن تاریخی از تاریخ دیگر جدا شده و انسانیت به دو اردوگاه تقسیم می‌شود؛ دو اردوگاهی که با زمان جاودانه می‌شوند و دوره‌ای به پایان می‌رسد و دورۀ جدیدی آغاز می‌شود.
الله تعالی برای ابراهیم علیه‌السلام پیشوایی جاودانه و دین پایدار و برای نسلش نبوت، ولایت و سرپرستی بر جهان را تا ابد قرار داده است و برای خانواده و هرکه دعوتش را لبیک گوید، جهاد در راه حق، ایستادگی در برابر باطل، دعوت به سوی الله تعالی، پارو زدن کشتی انسانیت و به پیش بردن آن در طوفان‌های سهمگین و امواج سرکش و نگاهداری از این چراغ فروزان را مقرر کرده است؛ تا مبادا خاموش گردد و این تنها عامل سازنده‌ای است که الله تعالی آن را برای خوشبخت‌کردن بشریت قرار داده است؛ تا بشریت را از تخریب جهان و نابود کردن انسانیت و بردن آن به دوزخ مصون بدارد.
حج ستون انسانیت و مایۀ برپایی مردم
حج و حضور یافتن در این موسم و دیدار سالانۀ پیروان ملت ابراهیم در مکه، برای بقای ارتباطی‌که بین ابراهیم و پیروان و فرزندان روحی‌اش وجود دارد، کافی است. این مفاهیم، باورها و اهدافی‌که در آن‌ها بقای این امت و بقای تمام انسانیت نهفته است؛ به این وسیله تجدید می‌شوند، از این رو، الله تعالی فرموده است: “جَعَلَ اللهُ الْكَعْبَةَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ قِيَامًا لِلنَّاسِ وَالشَّهْرَ الْحَرَامَ وَالْهَدْيَ وَالْقَلَائِدَ ذَلِكَ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَأَنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيم”. ترجمه:«قرار داد الله کعبه را که خانۀ محترم است مایۀ برپایی برای مردمان و نیز ماه حرام و قربانی بینشان و قربانی‌های نشان‌دار، آن برای این است تا بدانید همانا الله می‌داند آنچه را در آسمان‌ها و آنچه را در زمین است و همانا الله به هر چیزی دانا است».[2]
مرکز و پایگاه دائمی هدایت، ارشاد، اصلاح و جهاد
پس از آن نوبت اسلام و دورۀ رسالت جاویدان محمدی رسید و این خانه، پایگاه هدایت، ارشاد، پرتو افشانی روحی و تغذیۀ عاطفی شد که پیرامون آن مناسک حج انجام گرفته و با آن حس مهرورزی تغذیه می‌شود و اخگر دل‌ها افروخته شده و باتری دل‌ها شارژ می‌شود و پیرامون آن سالانه جهان اسلام گرد می‌آید و مسلمانان از آن پیام دینی را دریافت می‌کنند و مالیات محبت و فرمانبرداری را پرداخت می‌کنند و چنگ‌زدن‌شان به این ریسمان و پناهندگی‌شان به این پایه و رکن محکم‌تر می‌شود و پیرامون آن بزرگترین دانشمندان، خردمندان، رهبران، فرهیختگان، پادشاهان، فرمانروایان، ثروتمندان، فقرا و بینوایان با شیدایی و سرگشتگی و با دانش و فرزانگی گردهم می‌آیند و این حقیقت را ثابت می‌کنند که آنان با وجود پراکندگی، يكدل؛ و با وجود تعدد، متحد؛ و با وجود انتشار، متمرکز؛ و با وجود نیازمندی و بینوایی، غنی و ثروتمند؛ و باوجود ضعف، قوی و نیرومند هستند و پس از گزاردن حج در جهان پراکنده شده و در جست‌وجوی روزی و منافعشان تلاش می‌کنند و با وجود اینکه به امت‌ها و نسل‌های گوناگونی منسوب‌اند و از لحاظ تمدن و فرهنگ متفاوت‌اند؛ اما روی یک نقطه و پیرامون یک مرکز گردهم آمده‌اند و زندگی‌شان سراسر طواف، سعی، عبادت، ایمان، عقیده، کوچ‌کردن و توقف‌کردن است و تمام توقف‌گاه‌ها و اماکن‌شان، منی و عرفات است و آنان در مسافرتی همیشگی، پیشروی پیوسته و شناختی دائمی هستند تا اینکه از این دنیا کوچ کرده و به ملاقات پروردگارشان نائل شوند.
به سوی هجرت‌گاه رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم و مسجد باشکوه‌شان
طبیعتاً پس از آنکه مسلمانان؛ به ویژه مسلمانانی‌که از جاهای دور آمده‌اند؛ حج و مناسک‌شان را ادا کردند، رو به هجرت‌گاه خاتم المرسلین صلی‌الله‌علیه‌وسلم ، قرارگاه پایانی‌شان و پناهگاه اسلام نهند؛ و به مسجدی‌که در آن نور پراکنده می‌شود و امواج هدایت و علم از آنجا سرچشمه می‌گیرند و پیروزی اسلام در جهان از آنجا آغاز گردیده است، مشتاق باشند و به سوی مدینه سرازیر شوند؛ مدینه‌ای که اسلام به آن پناهنده شد و فصل‌های تاریخ نخستین اسلام در آن به نمایش درآمد و خاکش با اشک‌ها و خون‌های صحابه نمناک شد و آرزومند باشند که در مسجدی‌که یک رکعت در آن با هزار رکعت در مساجد دیگر برابری می‌کند، نماز بخوانند و در جایگاهی بایستند که شهدا، صدیقان و پیشگامان نخستین ایستاده‌اند و از آنجا نیروی ایمان، صداقت، محبت، مهرورزی، رشادت و شهادت در راه اسلام را برگیرند و برپیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم درود و سلام بفرستند؛ پیامبری‌که با دعوت و جهادش انسانیت را از تاریکی‌ها به سوی نور درآورده و مردمان را از پرستش بندگان به پرستش الله و از تنگنای دنیا به فراخنای آن بیرون آورد و در پی آن انسانیت برای نخستین بار طعم ایمان را چشید و ارزش انسان را شناخت.
