گفتن کلمه «لاادری/نمی‌دانم» از مهم‌ترین صفات یک عالم است. مفتی که به راحتی پاسخ می‌دهد، به راحتی نیز می‌لغزد. هر کس در مسند فتوا نشسته و این کلمه را بیشتر استعمال می‌کند، او بیشتر فقیه است و زهد او بیشتر از هم‌عصرانش است. خجالت کشیدن و شرم نمودن از گفتن کلمه «نمی‌دانم» غرور و تکبر را در وجود مفتی و عالم به وجود می‌آورد.
خطیب بغدادی در کتاب گرانسنگ خود «الفقیه و المتفقه» جلد ۲ صفحه ۱۷۰ سخنی از امام شعبی (رحمه الله) را نقل می‌کند که ایشان فرمود: «اعتراف کردن به ندانسته‌ها و گفتن کلمه «لاادری/نمی‌دانم» نصف علم است.»
از امام مالک رحمه الله درباره ۴۸ مسئله پرسیدند، ۳۲ آن را با «لاادری/نمی‌دانم» پاسخ داد.
۲. پایبند بودن به اصول و ضوابط یک مذهب
بر هر مفتی و عالم لازم است که از یک مذهب، مذهبی که خودش پیرو آن است، فتوا بدهد و از اصول و ضوابط آن مذهب عدول نکند. فتوا دادن بر اساس هر نظریه و از اصول هر مذهبی که پیش آید، جامعه عوام را به سردرگمی می‌کشاند و اختلافات فقهی میان علما و مفتیان به بار می‌آورد.
آنچه گفته شد در کنفرانس اسلامی عمان که در تاریخ ۲۰۰۵/۶/۶ میلادی برگزار شد، به تصویب رسید.
همچنین نماینده هیئت کنفرانس اسلامی که در تاریخ ۲۰۰۵/۱۲/۷ میلادی در مکه مکرمه برگزار شد نیز در بیان پایانی کنفرانس به این مطلب اشاره کرد.
۳. مقامات دولتی ذی‌ربط، احوال مفتیان را بررسی نمایند
مقامات ذی‌ربط دولتی، بعد از بررسی احوال مفتیان، کسانی را که اهلیت فتوا دادن را دارند، در سمت‌شان برقرار نگه‌دارند و غیر از آنها را از فتوا دادن منع کنند. این عملکرد، شیوه‌ی صحابه کرام (رضی‌الله عنهم) بوده است.
امام ذهبی در کتاب «سیر اعلام النبلاء» جلد ۲ صفحه ۶۰۰ می‌نویسد: «حضرت عمر (رضی‌الله عنه) به همه‌ی اصحاب کرام (رضی الله عنهم) اجازه فتوا دادن و آموزش مسائل شرعی را نمی‌داد؛ به همین دلیل حضرت ابوهریره (رضی‌الله عنه) را از روایت کردن حدیث منع کرد و فرمود: «اگر از روایت کردن حدیث دست برنداری، به سرزمین دور تبعیدت می‌کنم.»
همچنین یک بار به حضرت کعب (رضی‌الله عنه) گفت: «از روایت کردن حدیث دست بردار، وگرنه به سرزمین بوزینه‌ها تبعیدت می‌کنم.»
ممانعت حضرت عمر رضی‌الله عنه از صحابه‌هایی همچون ابوهریره و کعب (رضی‌الله عنهما) به خاطر این بود که در آن زمان، بزرگان صحابه کرام زنده بودند و حضرت ابوهریره نسبت به آنان دیرتر اسلام آورده بود؛ از این‌رو، بزرگان صحابه در روایت کردن حدیث و فتوا دادن از او مقدم‌تر و شایسته‌تر بودند.
By محمد فاتح