روش برخورد رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم با مخالفان (بخش دوم)

نویسنده: شکران احمدی

تعریف مخالف در لغت و اصطلاح

مخالف در لغت: عبارت است از چیز «ناسازگار»، «ناموزون» و«مغایر». [لغت‌نامه‌ی دهخدا]

و در اصطلاح: «مخالف به کسی گویند که تئوری و رأی او ضد موضوع مطرح‌شده و نظریات دیگران باشد.» و یا مخالف به کسی گویند که: «راهی بر خلاف راه دیگران می‌پیماید».

مخالفان پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} در یک تقسیم

تغییر ساختار قدرت در جزیرةالعرب از سوی پیامبر اسلام ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} که نتیجه‌اش تبدیل نظام قبیله‌ای به نظام اسلامی بود، با ناسازگاری‌های مختلفی در قالب گروه‌های متعددی روبرو شد که ایشان متناسب با شرایط محیطی و زمانی و با در نظر گرفتن ویژگی‌های مخالفان، سیاست‌های مختلفی را در برخورد با آنان درپیش گرفتند که در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان گروهای مخالف پیامبر را به سه‌دسته تقسیم کرد:

مشرکان:

مشرکان و اشراف مکه نخستین گروهی بودند که سدی بزرگ و محکم را در راه اهداف پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} تشکیل دادند، کسانی‌که با در دست‌داشتن قدرت در 13 سال دوران مکی و همچنین سازماندهی جنگ‌هایی بزرگ در زمان حکومت پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} در مدینه، مخالفت‌های عنادگونه‌ی خود را به‌نمایش گذاشتند.

یهود:

اوج دشمنی‌شان با پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} و حکومت تازه‌تأسیس اسلامی در مدینه بود. این گروه در ابتدا، پیمانِ صلح و همزیستی را با پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} امضا کردند و به حمایت از مسلمانان متعهد شدند؛ اما علی‌رغم این تعهد سرِ ناسازگاری با دولت نبوی برداشتند و در صدد به بی‌راهه‌کشاندن مسلمانان و تخطئه‌ی دین اسلام و پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} برآمدند و از روی تضاد و عناد در پی توطئه و شورش در برابر ایشان بودند.

منافقان:

این گروه عداوت و دشمنی خود را با اسلام و حضرت رسول اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} از همان ابتدای شکل‌گیری دعوت اسلامی کلید زدند. منافقان مدعی ایمان به خدا بودند و در ظاهر به رسالت پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} اقرار داشتند؛ اما ایمان ظاهری تا قلبی تفاوت‌های بسیاری دارد.

سیاست‌های کلی رسول گرامی ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} در مقابله با گروه‌های مخالف در 13 سال مکه و 10 سال مدینه تفاوت‌هایی داشت، عمده سیاست‌های ایشان در مکه با توجه به محیط و میزان توانایی که داشت، با رویکرد مسالمت‌آمیز همراه بود، حال‌آنکه در مدینه شرایط به گونه‌ی دیگر بود، در هر صورت مدارا، منش آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} بود؛ چراکه این ویژگی یکی از اصول اخلاقی اسلام است که در بهبود روابط اجتماعی نقش مهم و اساسی دارد.

اگر در جامعه از این اصل ارزشی به‌درستی و به‌جا استفاده شود از بسیاری کج‌روی‌ها، از جمله: قطع روابط، کینه‌ورزی و دشمنی جلوگیری خواهد شد و افراد جامعه با آرامش روانی بیشتری زندگی خواهند کرد و از آنجا که پیامبر اسلام ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} در زندگی خود بدان عمل کرد و آن را روش خود قرار داد، بسیاری از دشمنان و ستیزه‌گران از گذشت و مدارای ایشان به حقانیت نبوتش پی برده و اعتراف می‌کردند.

بخش قبلی | بخش بعدی