اسلام در قلب اروپا؛ نگاهی به وضعیت مسلمانان در هلند

نویسنده: م. فراهی توجگی

مهاجرت ریشهٔ در تاریخ بشریت دارد و در گذر زمان همواره درحال تنومندترشدن می‌باشد؛ در امتداد تاریخ هیچ بازه زمانی وجود ندارد که خالی از هجرت و تهی از مهاجرت بنی‌بشر و قبایل و طوایف به مکان‌ها و جاهای دیگر باشد.
دلایل گوناگونی سلسله‌جنبان مهاجرت‌ها به‌سوی سرزمین‌های ناشناخته است؛ از ناامنی و مشکلات اقتصادی گرفته تا تغییرات اقلیمی و
فرصت‌های بهترِ تجاری، عوامل هجرت مردمان به‌سوی مناطق و کشورهای دیگر می‌باشد که به امید دست‌یافتن به یک زندگی مطمئن‌تر و آسوده‌تر زحمت سفر را به جان می‌خرند و آشیانه‌شان را ترک می‌کنند.
اما در آن سوی داستان، وقتی مهاجران بنابر عوامل مختلف راه هجرت را پیش می‌گیرند و وارد سرزمین‌های مهاجرپذیر می‌شوند، نخستین اتفاقی که می‌افتد، این است که هم مهمانان (مهاجران) در اولین حضورشان هم میزبانان (مهاجرپذیران) در اولین ملاقاتشان، با تفاوت‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و محیطیِ دوطرفه مواجه می‌شوند و لزوماً هم اثر می‌پذیرند هم تأثیر می‌گذارند.

تارنمای ورود اسلام به هلند

دین اسلام در قرن شانزدهم میلادی در پی سفرهای برون‌مرزی مردم هلند و ملاقات آنان با تاجران عثمانی و همچنین، اقامت و استقرار تاجران عثمانی در شهرهایی مثل آمستردام و آنتورپ (بلژیک کنونی) وارد هلند شد. سپس در قرن هفدهم میلادی مساجدی در آمستردام تأسیس شد و به فعالیت آغاز کرد و در ادامه، مسلمانان از نقطهٔ شرقی هندوستان که آن زمان جزو مستعمره‌های هلند بود، به‌صورت پراکنده به این سرزمین هجرت کردند.
در فاصلهٔ سقوط و اضمحلال خلافت عثمانی‌ها تا استقلال اندونزی، جمعیت قابل‌توجهی از مسلمانان از کشورهای مختلف به این کشور مهاجرت کردند و رحل اقامت افکندند و ماندگار شدند.
در دههٔ ۱۹۶۰-۱۹۷۰ در پی عقد قرارداد و توافقنامهٔ کشور هلند با دو کشور مراکش و ترکیه به‌منظور جلب نیروی انسانی برای کارگری، مسلمانان بسیاری به هلند سفر کردند و آنجا مقیم شدند.
هم‌اکنون نیز کشور هلند سرمنزل مقصودِ مهاجران بی‌شماری می‌باشد که بنابر دلایل مختلف به آنجا مهاجرت می‌کنند؛ مهاجران ایرانی بنابر دلایل سیاسی، مهاجران افغانستانی، عراقی و اندونزی که در گذشته جزو مستعمره‌های هلند بود، بنابر دلایل اقتصادی مشقت سفر را به جان می‌خرند و خودشان را به هلند می‌رسانند.
باتوجه‌به فرهنگ غربی و تلاش دولت برای فراهم‌سازی زمینهٔ اقامت مهاجران و حل‌وفصل مسایل مرتبط به آنان، می‌توان چنین گفت که مسلمانان در کشور هلند بنابر دو دلیل، بیشتر از خود مردمان آنجا، احساس هلندی‌بودن می‌کنند: یکی به‌خاطر شرایط سیاسی و فکری حاکم در آن کشور و دوم به‌خاطر امکان دریافت حق پناهندگی از طریق ازدواج با زنان هلندی، چون با ازدواج‌کردن با یک زن هلندی هم می‌توانند حق پناهندگی دریافت کنند هم زمینهٔ کار و فعالیت برایشان فراهم می‌شود.
مردمان هلند نیز به‌نوعی خودشان را با این مهاجران و اقلیت جدید تطبیق داده نیک‌منشانه با آنان تعامل می‌کنند؛ چنانکه طرز پوشش، آداب، عادات‌ و رسوم آنان را پذیرفته با واقعیت جامعه‌شان همسو نموده‌اند. نماد این همسویی را می‌توان در تأسیس مدارس، مساجد و بیمارستان‌های ویژه، احترام‌گذاشتن به عیدهایشان، اجازه‌دادن به ذبح قربانی‌هایشان جلوی خانه‌هایشان در روز عید و اجازه‌دادن به نیمه‌شب‌بیدارشدن در ماه‌های رمضان و اذان‌گفتن و عبادت‌کردن مشاهده نمود.

فعالیت‌های مسلمانان در هلند

با‌توجه‌به نظام دموکراتیک هلند، مسلمانان هلند که اصالتاً هلندی، ترکی یا عربی هستند به پارلمان و شوراهای شهر و اداره‌های استان‌ راه یافته‌ بخشی از بودجهٔ کل این کشور را به خودشان اختصاص داده‌اند، که در احداث مدارس ویژه، مساجد و تأسیس دانشگاه‌ها، مثل دانشگاه اسلامی «روتردام» و دانشگاه اسلامی «اروپا» در سخیدام مصرف می‌شود.
درحقیقت، دین اسلام دومین دین در هلند محسوب می‌شود و پیش از یهودیت قرار دارد. درحال حاضر، هشت درصدِ مردمان هلند را مسلمانان تشکیل می‌دهند.
ناگفته نماند: درکل اروپا، آمریکا، استرالیا و آمریکای لاتین اسلام دین دوم و در آفریقا و آسیا دین اول است.
گفتنی است که اولین مسجد در شهر آمستردامِ هلند در اوایل قرن هفدهم میلادی ساخته شده است.
در پی مهاجرت‌های گسترده و رشد تصاعدی جمعیّت، شمار مسلمانان در نیم‌قرن گذشته چندین برابر شده در پایان دههٔ هشتاد (۱۹۸۹) آمارشان به ۴۰۸ هزار نفر رسیده بود. سپس در آغاز قرن بیست‌ویکم، این تعداد به دوبرابر رسیده بود.
درحال حاضر نیز بنابر آمارهای رسمی، جمعیّت مسلمانان هلند حدود ۸۰۰ هزار نفر می‌باشد؛ درحالی‌که
آمارهای غیررسمی شمار آنان را بالغ بر یک میلیون نفر تخمین زده است.

در هلند بیش از ۴۵۰ مسجد وجود دارد؛ تنها در شهر آمستردام، پایتخت این کشور، بیش از چهل مسجد وجود دارد که نه‌تنها محل عبادت هستند، بلکه به نهادهای فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی تبدیل شده‌‌اند.

۳۸٪ مسلمانان هلند را ترک‌ها، ٪۳۱ را مراکشی‌ها، ٪۲۶ را سایر مسلمانان آسیایی و آفریقایی، ٪۴ را مسلمانان اروپایی‌ (نه هلندی) و ٪۱ را مسلمانان بومی هلند (حدود ۱۲,۰۰۰ نفر) تشکیل می‌دهند.
در هلند بیش از ۴۰۰ مسجد فعّال وجود دارد که حدود ۲۰۰ مسجد در اختیار ترک‌ها، ۱۴۰ مسجد در اختیار مراکشی‌ها، ۵۰ مسجد در اختیار سومالی‌ها و ۱۰ مسجد باقیمانده نیز در اختیار سایر اقوامِ مسلمان می‌باشد که به ترتیب شامل ۲۸٬۵۲۲ شهروند ایرانی، ۴۳٬۵۲۳ شهروند عراقی و ۳۶٬۶۸۳ شهروند افغانستانی می‌شود.
بیشتر مسلمانان هلند در چهار شهر اصلی این کشور؛ یعنی آمستردام، روتردام، لاهه و اوترخت سکونت دارند.
اما در کنار تمام این خوبی‌ها و حُسن معاشرت‌ها، در سال‌های اخیر برخی از گروه‌ها و احزاب سیاسی فعالیت‌های اسلام‌هراسانه به راه انداخته هر روز با بهانه‌های مختلف مسلمانان را تحت فشار قرار می‌دهند؛ یکی از نمونه‌های آن، تجسس در مساجد به بهانهٔ مقابله با افراط‌گرایی می‌باشد.
در پی به قدرت رسیدن احزاب راستِ افراطی، اِعمال فشارها علیه مسلمانان و تهدیدانگاشتن آنان شدت گرفته است.
این تنش از آنجا نشئت گرفته است که بسیاری از راست‌گرایان افراطی بر این باورند که سیلِ حضور مسلمانان به این کشور، به‌معنای هجوم و حملهٔ خاموش و بی‌سروصدای آنان برای به‌تصرف‌درآوردن این قاره می‌باشد، که هرچه سریع‌تر و بدون اتلاف وقت و فرصت، باید با آنان مقابله کرد و نباید غافل نشست و اجازه داد که از داخل متلاشی شوند و فرو بپاشند.
این ذهنیت پوچ و پندار ناصواب باعث شده است که روزگار به کام مسلمانان هلند تلخ شود.