نگاه تحلیلی بر حکم پوشش چهره (بخش نهم)

نویسنده: مهاجر عزیزی

پوشش چِهره در قرآن

قرآن کریم به‌عنوان اولین منبع اساسی احکام شرعی در مورد به‌کارگیری حجاب کامل و پوشش چهره، سخنانی را مطرح نموده است و آن‌ها را سبب عفت و پاک‌دامنی و باعث نجات از اذیت و نگاه‌های تند افراد هوس‌باز و ولگرد عنوان کرده است.

عده‌ای بر این نظرند و این سخن را مطرح می‌کنند که در قرآن دربارۀ پوشش چهره هیچ سخنی نرفته است و اگر پوشش چهره/صورت لازم می‌بود، حتماً پروردگار عالم به‌صراحت در قرآن اعلان می‌فرمود؛ ازاین‌رو ایشان مطلقاً منکر پوشش چهره‌اند. باید گفت: در قرآن‌کریم در مورد «جلباب و پوشش چهره/صورت» در چند جا سخن رفته ‌است:

1. پروردگار عالم به‌خاطر نجات زن از نگاه‌های تند و شهوت‌انگیز مردان و جهت عدم دسترسی مردان فاسد و هوس‌باز به زنان، برای زنان پوشش (جلباب) را امر فرموده است: «يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ قُل لِّأَزوَٰجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَآءِ ٱلمُؤمِنِينَ يُدنِينَ عَلَيهِنَّ مِن جَلَٰابِيبِهِنَّ ذَٰلِكَ أَدنَىٰٓ أَن يُعرَفنَ فَلَا يُؤذَينَ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورا رَّحِيما»؛ «ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمن بگو روپوش‌های‌شان را به خودشان نزدیک کنند، این مناسب‌تر است که شناخته نشوند و آزار داده نشوند و خداوند آمرزگار و رحیم است.»

بعضی اصحاب و تابعین «ادناء الجلباب» را بر پوشش چهره تفسیر کرده‌اند و این قول ابن مسعود، ابن عباس ^{رضی‌الله‌عنهم}، عبیدة سلمانی، قتادة، حسن بصری، سعید بن جبیر، ابراهیم نخعی و عطاء خراسانی ^{رحمهم‌الله‌} و… می‌باشد.

جلابیب جمع جلباب به معنای چادری بلند است. دربارۀ «جلباب» علماء و مفسران دیدگاه‌ها و تعبیرات خود را دارند؛ چنان‌که مفسر بزرگ ابن کثیر ^{رحمه‌الله} می‌گوید: از ابن مسعود روایت شده است: «چادریِ منظور است که روی چادری کوچک پوشیده می‌شود.»

ابن عباس ^{رضی‌الله‌عنه} در مورد این چادر (جلباب) می‌گوید: «أَمَرَ اللَّهُ نِسَاءَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا خَرَجْنَ مِنْ بُيُوتِهِنَّ فِي حَاجَةٍ أَنْ يُغَطِّينَ وُجُوهَهُنَّ مِنْ فَوْقِ رُؤُوسِهِنَّ بِالْجَلَابِيبِ وَيُبْدِينَ عَيْنًا وَاحِدَةً»؛ (الله تعالی به همسران مسلمانان دستور داده است؛ هرگاه بنابر ضرورتی از خانه‌های خود بیرون روند، چادر را از سمت سر خود آویزان کنند و صورت‌های‌شان را بپوشانند و فقط یک‌چشم را برای مشاهدۀ راه باز بگذارند.)

امام ابن سیرین ^{رحمه‌الله} می‌گوید: «سَأَلْتُ عَبِيدَةَ السَّلْمَانِيَّ عَنْ قول الله عزّوجل: يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ فَغَطَّى وَجْهَهُ وَرَأْسَهُ وَأَبْرَزَ عَيْنَهُ الْيُسْرَى»؛ (مطلب این آیه و کیفیت جلباب را از حضرت عبیده سلمانی پرسیدم. چادر را از طرف سر بر صورتش آویزان کرد، صورت را پوشاند و تنها چشم چپش را باز گذاشت.) یعنی عملاً ایشان تفسیر ادناء و جلباب را به محمد بن سیرین ^{رحمه‌الله} نشان داد.

علامه محمد شفیع ^{رحمه‌الله} می‌گوید: «این آیه صراحتاً به پوشیدن چهره دستور داده است و مضمون نخستین آیۀ حجاب را…، تائید می‌کند؛ یعنی صورت و کف دست اگرچه فی نفسه جزء عورت نیستند، اما به دلیل خوف فتنه، پوشیدن آن‌ها نیز لازم است و تنها در مواقع ضرورت، مستثنی هستند.»

ادامه دارد…

بخش قبلی