نویسنده: شکران احمدی
تقدم امر به معروف بر نهی از منکر
کسی‌که امر به معروف می‌کند، باید آشنایی کامل با معروفیات داشته باشد و مراتب معروف را بشناسد و منکرات را نیز بشناسد و به درجات آن آگاهی داشته باشد؛ معنای «ادعو إلى الله على بصیرة» همین است. زیور بصیرت، رفق و نرمی است. امر به معروف و نهی از منکر فرض عینی است و اگر مسلمانان تمام فرایض را انجام دهند، ولی فریضۀ امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنند، در روز قیامت مورد بازخواست الهی قرار می‌گیرند. هرگاه فرایض و واجبات ترک شوند، آن‌وقت امر به معروف فرض می‌شود و هرگاه محرمات عام شود، نهی از منکر فرض می‌گردد. امر به معروف باید بیش‌تر از نهی از منکر انجام گیرد. امر به معروف را هر فرد می‌تواند انجام دهد، ولی نهی از منکر کار هر کسی نیست، چون امر به معروف نتیجۀ منفی نمی‌دهد، ولی نهی از منکر بسا اوقات نتیجۀ منفی می‌دهد.
علما برای امر به معروف صرفاً علم به مفروضات را شرط قرار داده‌اند؛ ولی برای نهی از منکر چندین شرط گذاشته‌اند از آن‌جمله:
-
اینکه قدرت کافی برای ازالۀ منکر را داشته باشد؛ مثلاً در یک کشور بیشترین توانایی را حاکم دارد. این کار از دست هر فرد ساخته نیست.
-
هرگاه نهی از منکر به شخص داعی ضرر وارد کند یا طرف مقابل را بر گناهان جسور بسازد، نهی از منکر درست نیست؛ خصوصاً وقتی‌که اگر فرد مرتکب، انکار و اهانت دین و اوامر الهی شود یا اینکه نسبت به دین و مسایل دینی استهزاء و مسخره را روا بدارد. در این صورت نهی از منکر جایز نیست؛ بلکه باید در حق او دعای خیر شود و مستقیماً وارد عمل نشود.
-
در روایت آمده است: «من رأی منکم منکراً فلیغیره بیده فان لم‌یستطع فبلسانه فان لم‌یستطع فبقلبه و ذلک أضعف الإیمان»؛ ترجمه: «هر کسی از شما که منکری را مشاهده نمود باید با دست آن را تغییر بدهد و اگر نتوانست با زبان و اگر نتواست در دلش آن کار را ناپسند بدارد و این ادنی‌ترین درجۀ ایمان است.»
تغییر منکر با ازالۀ منکر فرق دارد. بسیاری از دعوتگران می‌توانند ازالۀ منکر کنند و بسیاری‌ها این کار را نمی‌توانند. به‌هرحال تغییر، وظیفۀ آن‌ها است و اگر این قدر نتوانست پس ناپسند دانستن آن با دل است که آخرین درجۀ ایمانی است.
-
هرگاه امر به معروف عام شود و معروفیات بر فرد و جامعه حاکم گردد، منکر به‌خودی‌خود از فرد و جامعه رخت بر می‌بندد؛ چنانکه ارشاد خداوندی است: «إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ»؛ هرگاه نماز که یکی از مهم‌ترین فرائض است زنده شود، این عمل معروف، فرد و اجتماع را از فحشاء و منکرات باز می‌دارد و منکرات را محو و نابود می‌سازد. لذا یکی از راه‌های مبارزه با منکرات، احیای معروفیات می‌باشد و نهی از منکر در مرحلۀ ثانویه قرار داده شده است.
