نویسنده: دکتور فضل احمد احمدی
3- هندویزم
هندویزم، آیین مردم هند است. این آیین، فاقد تعلیمی بنیادین است که تشکیل‌دهندۀ جوهرۀ آن باشد و هیچ پیامبر قدسی و کتاب مقدسی ندارد. به ملاحظات مختلفی می‌توان هندوها را موحد یا چندگانه‌پرست، معتقد به خدای شخصی یا غیر شخصی و تنزیهی و یا تشبیهی دانست. به علت تسامح فراوان در این آیین، هر فرد برای هندو بودن، فقط کافی است که رسماً گرویدن خود را به دین دیگری اعلام نکرده باشد، «هندو» به شمار آید. بنابراین، هیچ عقیده یا عمل خاصی موجب نمی‌شود که فرد، دیگر هندو به حساب نیاید. در این باره گفته‌اند «خداپرست، بی‌خدا، شکاک و اگنوستیک اگر دستگاه فرهنگ و زندگی هندو را بپذیرد، همه هندو خواهند بود.»
زیربنای اخلاقی این آیین نیز تکثری تقریباً نامحدود است، اما تأکید هندویزم بیشتر بر عمل (درمه) است تا بر عقیده. می‌توان گفت: درمه، عامل وحدت‌بخش آیین هندو است. هندوها معتقدند: انسان در چرخه‌ای از تولدها و مرگ‌های مکرر گرفتار است و تا به مکاشفه نرسیده، خود را از این چرخه رها نکند، باید رنج تناسخ را متحمل شود. برای رسیدن به نجات، سه راه در هندویزم وجود دارد: طریق عمل به وظایف و شعائر (کرمه مارگه)، طریق معرفت و فهم اتحاد آتمن-برهمن (جنانه مارگه) و طریق دلدادگی (بهَکتی مارگه).
هندویزم، پایدارترین و با پیروانی نزدیک به یک میلیارد نفر، نخستین مذهب هندی است که قدمتی بیش از سه هزار سال دارد. حضور آریاییان در زمانی با حدود تقریبی سه هزار و پانصد سال پیش و ظهور وداها و به ویژه ریگ ودا (مهم‌ترین و مقدس‌ترین کتاب هندو) هندویزم را در شبه قارۀهند آفرید.
به سخن دیگر، آیین هند مجموعۀ وسیعی از نوشته‌های آسمانی و عقاید گوناگون و مکاتب فلسفی و افسانه‌های مقدس و اساطیر است که نظم خلل‌ناپذیر آن، علی‌رغم پیچیدگی و تعدد و تنوع، مطالب شگفت‌آور و شایان تحسین دارد.
مبدأ این سنّت بزرگ دینی و حکمی به کهن‌ترین سرودهای «ریگ ودا» که بنا به عقیدۀ منجمین هندو در سال ( 4000 قبل از میلاد مسیح) تدوین گردید و طبق نظر متناقض خاورشناسان میان سال‌های 2500 تا 5000 قبل از میلاد نگاشته شده است، می‌رسد. باید در هر حال متذکر شد که کتب اصلی و اساسی کیش هندو نخست طی قرون متوالی شفاهاً، سینه به سینه منتقل می‌شد و تاریخ نسبتاً جدید تدوین آن را نباید به تازگیِ مطالب و عدم قدمت آن‌ها یاد کرد؛ اما آن‌چه در آیین هندویزم موجب حیرت است، قدرت احیاء و پیوستگی مداوم آن است. از دوران باستانی ودائی تا به امروز اصل و کُنه این آیین تغییر نکرده است و همان دین برای آن‌که بتواند جواب‌گوی مقتضیات فکری و معنوی و اجتماعی هر دوره از تاریخ باشد، شاخ و برگ‌های بسیاری بر اصل خویش افزوده است، لیکن این ضمائم گوناگون و متنوع ناقض نظام و حقایق ودائی نبوده و براساس کیش هندو که بر اصل سلسلۀ مراتب تنظیم شده است، لطمه‌ای نمی‌رساند و در پس مکاتب مختلف فلسفی و خدایان متعدد علم الاساطیر هندو، حقیقت واحدی وجود دارد که آیین هندو را به صورت واقعیتی واحد و در عین حال دارای سلسله مراتب خلل‌ناپذیر و متشکل در آورده است.
ادامه دارد…
By محمد فاتح