بدون شک انسان مسلمان، به‌خصوص جوانان این امت باید با بررسی درست تمدن اسلامی به این اطمینان برسند که این دین، خود کلید و مخزن تمدن و صاحب فرهنگ و پیشرفت است.
هم‌چنین فراتر از آن باید پی ببرد که قوانین و شرایع این دین، بر تمامی قوانین و برنامه‌های بشری که بر زندگی امروزه‌ی مردم سایه افکنده، برتری و ارجحیت دارد.
در این هیچ تردید و شکی نیست که اسلام دروازه‌های تمدن و فرهنگ را برروی بشریت گشوده است.
با داشتن ویژگی‌های منحصر به فرد، اسلام باعث شده است که تمدن خود را به شکل زیبایی نمایش دهد. این ویژگی‌ها شامل اصل کلی علم و دانش‌طلبی هستند که در واقع دروازه‌ی ورود به تمدن و متمدن شدن است. هیچ مدنیت و تمدنی از خود نام و نشانی بر جای نگذاشته است مگر این‌که در عرصه‌ی علم و دانش‌طلبی نقش و رنگی داشته است.
این پندار نادرست است که علت انحطاط و عقب ماندن مسلمانان در دین اسلام نهفته است؛ زیرا اگر چنین بود، در آن دوران نیز هرگز پیشرفت نمی‌کردند. در حقیقت، پایبندی و تمسک مسلمانان صدر اسلام به مراتب بیشتر و محکم‌تر از مسلمانان امروز به اسلام و دستورات این دین مبین بود.
اگر یک محقق به دقت به تحقیقات خود درباره‌ی تمدن اسلامی نگاه کند، باید به این اعتراف برسد که اساس‌گذاران پیشرفت‌های تمدنی و علمی معاصر، مسلمانان هستند، که این نشان‌دهنده‌ی پویایی و کارایی تمدن اسلامی است.
عصر طلایی تمدن اسلامی
در واقع عصر طلایی اسلام به آن دوره‌ی اطلاق می‌شود که اوج شکوفایی ادبیات، هندسه، نجوم و سایر حوزه‌های علمی از قرن هشتم تا سیزدهم بود.
محققین دوران طلایی اسلام در کتابخانه‌های بزرگ جهان عرب، به ویژه در بیت الحکمه، دانش یونان باستان را ترجمه و حفظ کردند.
رشد فرهنگی، علمی و سیاسی دوران طلایی اسلام در سراسر جهان که از آسیای مرکزی و خاورمیانه تا شمال آفریقا و اسپانیا امتداد داشت، برجسته بود.
این تمدن با ایجاد مراکز علمی و نهضت‌های اندیشه‌ای، دانشمندان، افاضل و حکیمان بسیاری را تربیت نمود که دنیای آن روز را با شور و شوق وصف‌ناپذیری همراه ساخت.
جرج سارتن، پژوهشگر و مؤرخ معتبری که به پدر علم تاریخ معروف است، در کتاب «مقدمه‌ای بر علم تاریخ»، نیمه‌ی اول قرن یازدهم میلادی (نیمه‌ی دوم قرن چهارم هجری) را به عصر ابوریحان البیرونی ملقب ساخته و می‌نویسد: … بهتر است به اسلام بپردازیم، درست مثل این است که از سایه به زیر آفتاب یا از جهانی خفته به دنیایی سخت فعال وارد می‌شویم.
بسیاری از مؤرخین و کارشناسان علم تاریخ از جمله «آدم متز»، قرن‌های چهارم و پنجم هجری را دوران طلایی تمدن اسلامی نامیده‌اند.
این دوران، حکومت‌های سامانی و آل بویه را در بر می‌گرفت که شهرهای بغداد، ری و… مراکز این تمدن بودند. دانشمندانی نظیر ابوریحان البیرونی، ابن‌سینا، ابن‌هیثم، ذکریا رازی و… از بنیان‌گذاران فصل جدید تاریخ تمدن اسلامی بودند.
بسیاری از علومی که جهان متمدن امروزی به آن می‌بالد، در آغوش تمدن اسلامی شکل گرفته است. از آن جمله می‌توان به علم نجوم که دانشمندانی مانند: خواجه نصیرالدین طوسی، بتانی و ابن‌شاطر پایه‌گذار نگرش نوین آن بودند، نام برد.
