امر به معروف و نهی از منکر (بخش دوم)

نویسنده: احمدالله مهاجر

اداره و گروه امر به معروف و نهی از منکر از دیدگاه شریعت

الله متعال انسان‌ها را کرامت و عزت بخشیده است و آن‌ها را با لباس تقوا مزین نموده و زیبا آفریده و انسان را به عنوان شرافتمندترین و افضل مخلوقات پیدا کرده، تا با گفتار درست و بیان مناسب خویش که موهبتی از جانب الله تعالی است، وظیفه‌ی دعوت به سوی دین مقدس اسلام، امر به معروف و نهی از منکر  و ارزش‌های عقیدتی و فکری را به خوبی و درستی انجام دهد و بشریت را از ورطه‌های نابودی به سوی نور هدایت، ارشاد و راهنمایی کند.

بی‌گمان، انسان‌ها بیهوده آفریده نشده‌اند؛ بلکه به‌رغم این‌که به عبادت باری‌تعالی باید بپردازند، وظیفه‌ی دیگری نیز دارند که همانا رسالت آنان است و باید در راه تحقق آن همت گماشته و تلاش کنند.

انسانی که رسالت دارد، در قبال هم‌نوعان خود مسئول است و به تعبیر دیگر، برای دیگران زندگی می‌کند؛ به همین دلیل است که دین ما همیشه خیرخواه دیگران بوده و اصولاً خیرخواهی در قاموس آن نهادینه شده است؛ یعنی انسان‌ها و به ویژه مسلمانان باید خیرخواه همۀ انسان‌ها باشند، باید منافع فردی را قربان منافع اجتماعی و جامعه کنند و مصداق واقعی این حدیث رسول‌الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} باشند: «مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيّرْهُ بِيَدِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ، وَذَلِكَ أَضْعَفُ الْإِيمَان»؛ (هر كس از شما منکری را دید آن را با دستش تغییر دهد، اگر با دست نتوانست با زبانش آن را تغییر دهد و اگر با زبان هم نتوانست؛ آن را در قلبش منکر بداند که این ضعیف‌ترین درجۀ ایمان است.)

بدون تردید، «امر به معروف و نهی از منکر» یکی از وظایف و مسئولیت‌های عموم مسلمانان می‌باشد و هیچ کسی نمی‌تواند از آن شانه خالی کند، ورنه در تلاطم و نوسان بی‌سروپا غرق خواهند شد. رسول‌الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} در این مورد چنین می‌فرماید: «مَن رَأى مِنكُم مُنكَرا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فإن لَم يَستَطِعْ فبِلِسانِهِ، فإن لَم يَستَطِعْ فبِقَلبِهِ وذلكَ أضعَفُ الإيمانِ»؛ (هرگاه کسی از شما کار بدی را بییند، باید او را با دست خود تغییر دهد، و اگر به دست نتوانست، به زبان آن را تغییر دهد، و اگر به زبان هم نتوانست، می‌بایست در قلب خود آن را بد پندارد که این ضعیف‌ترین درجۀ ایمان است.)

بنابراین، هر فرد مؤمن به‌ اندازۀ توان خود در این راستا مسئول می‌باشد؛ اما از لحاظ این‌که عصر امروز، عصر پر از فتنه‌ها و تلاطم‌هاست و به ندرت مردمی پیدا می‌شوند که بر این کار اقدام جدی نموده و به‌خاطر ادای این فریضه از جان و مال خود بگذرند، از طرفی دیگر مردم هم به سوی قهقرا سوق داده شده‌اند و – بنابر جهل و نادانی – دین اسلام را از ساحۀ زیستی خویش بدور ساختند و هر از گاهی از سوی دشمنان، تحت تبلیغات به ظاهر آراسته و زیبا قرار می‌گیرند و احکام اسلامی را مورد انتقاد قرار می‌دهند؛ لازم است تا گروه ویژه‌ای به این کار مشغول شوند تا در برابر تبلیغات دشمنان، پلان‌هایی زمینه‌سازی نمایند که مردم مسلمان را از این ورطۀ هلاکت نجات دهند.

پروردگار توانا و حکیم، با اشاره به همین مطلب می‌فرماید: «وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.»؛ (باید از میان شما گروهی باشند که [تربیت لازم را ببینند و قرآن و سنت و احکام شریعت را بیاموزند و مردمان را] دعوت به‌نیکی کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند، و آنان رستگارند.)

مولانا مفتی محمدشفیع عثمانی ^{رحمه‌الله} در تفسیر خود می‌فرماید: «در جملۀ «ولتکن منکم امةً» اشاره به این است که وجود چنین گروهی لازم می‌باشد؛ پس اگر دولت چنین فریضه‌ای را انجام ندهد، بر مسلمانان فرض می‌شود که چنین گروهی را تشکیل نمایند؛ زیرا حیات ملی ایشان تا زمانی محفوظ باقی می‌ماند که این گروه باقی باشد.»

در حدیثی می‌آید که رسول‌الله ^{صلى‌الله‌عليه‌وسلم} فرمود: «لا يزال من أمتي أمة قائمة بأمر الله، لا يضرهم من خذلهم ولا من خالفهم، حتى يأتي أمر الله وهم على ذلك»؛ (به‌صورت دوام‌دار یک گروه از امت من بر امر خدا ایستاده می‌باشند؛ کسی‌که با ایشان همکاری نمی‌کند و یا مخالفت می‌ورزد، آن‌ها را ضرری نمی‌توانند برسانند؛ تا آنکه امر خدا قایم گردد و آن‌ها بر همان حال خود ثابت می‌باشند.)

ادامه دارد…

بخش قبلی