نویسنده: مهاجر عزیزی
ساینتولوژی؛ ریشه‌ها و باورها
بخش پنجم
اسلام و سلامت روان
اسلام به‌عنوان دین کامل و شامل به تمام ابعاد زندگی انسان توجه کامل کرده است. رهنمودهای اسلام فقط در ابعاد عبادی، اخلاقی و… محدود نبوده؛ بلکه در سلامت روح و روان انسان نیز توجه و راهنمایی خاصی مبذول داشته است. هیچ آیین و مذهبی همانند اسلام تا هنوز نتوانسته، آموزه‌ها و راهنمایی‌های درست و نجات‌بخشی را در مورد سلامت روانی و روحی ارایه نمایند. مکتب ساینتولوژی که خود را به‌عنوان یک آیینی که روح و ذهن انسان را پالایش می‌دهد و به‌خوشبختی دایمی می‌‌رساند، معرفی می‌کند؛ اما هیچ دستاورد و نتیجه‌ای در این‌باره از این مکتب، متصور نیست؛ با این‌که کلیسای مکتب ساینتولوژی در آمریکا قرار دارد، اکثریت مردم آمریکا الآن با مشکلات روحی و روانی مثل افسردگی و غیره دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. چرا ساینتولوژی نتوانسته است آن‌ها را از این مشکل بزرگ برهاند و درمان کند؟ چون هویداست که این ادعای ساینتولوژی فقط در حد فرضیه و تبلیغ است، نه چیزی دیگر.
در آموزه‌های اسلام، غم، اضطراب و افسردگی بخشی از تجربۀ زندگی انسانی پذیرفته شده‌اند؛ اما در عین حال، اسلام راهکارهای موثر علمی و معنوی را برای مقابله با آن‌ها ارایه داشته است که با بکارگیری آن‌ها فرد حتما به‌سلامتی و فرحت روانی می‌رسد.
در ذیل راهکارهای مهم اسلام را در مورد سلامت روان، رهایی از غم، اضطراب و افسردگی بررسی می‌نماییم:
۱. توکل و اعتماد به خداوند
توکل به‌خداوند یکی از محورهای اصلی و اساسی آرامش روحی و روانی است. در دنیا خوشبخت‌ترین و آرامش‌یافته‌ترین مردم، توکل کنندگان‌اند، بر عکس غمگین‌ترین و افسرده‌ترین مردم کسانی‌اند که به خدا توکل و اعتماد ندارند.
خداوند متعال می‌فرماید: “وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ”[1] ترجمه: «و هر کس به خداوند توکل کند، کافی‌اش است.»
این آیه نشان می‌دهد که وقتی انسان به خداوند متکی شود و به‌یقین بداند که همۀ امور به‌دستان خداوند است و بدون اراده و امر او هیچ‌کاری در عالم هستی صورت نمی‌گیرد؛ پس از بار سنگین نگرانی و اضطراب رهایی می‌یابد و سرانجام به سلامت روحی و روانی می‌رسد.
توکل این نیست که وسایل و آلات آفریده شدۀ خداوند، ترک کرده شود؛ بلکه اصل توکل آن‌است که انسان اسباب و و آلات اختیاری را بکار گیرد، ولی بجای این‌که بر اسباب اعتماد داشته باشد، بر خدا اعتماد کند؛ زیرا تا وقتی که مشیت و ارادۀ او همراه نباشد، هیچ کاری نمی‌تواند انجام پذیرد.[2]
مومنان شادترین مردم دنیااند و از سلامتی روحی و روانی خاص برخوردار هستند؛ چون به پروردگار عظیم و کارساز ایمان دارند و هر وقتی به مشکلات و مصایبی مبتلا شوند، به او ذات عظیم متکی می‌شوند و درخواست حل مشکلات می‌نمایند، وقتی درگیر مصیبتی شوند به قضاء و قدر الهی تن می‌دهند و به این طریق خود را به آرامش روحی می‌رسانند.
اما پیروان آیین‌های باطل به‌شمول ساینتولوژی، چیزی به‌نام توکل را نمی‌شناسند؛ چون از خدای حق و کارساز بدور شده‌اند. وقتی هم غمگین و افسرده شدند، به روان‌درمانی مخصوص خودشان و به قرص‌های ضد افسردگی رو می‌آورند در حالی‌که فراموش کرده‌اند دل‌ها با یاد خدا آرامش می‌یابند، نه با قرص‌های ضد افسردگی و مشروبات و مخدرات. ازاین‌رو، کافران بیشتر از همه با مشکلات روحی و روانی درگیراند.
۲. ذکر و عبادت به‌عنوان آرامش‌بخش روان
دومین چیزی که در سلامت روح و روان نقش مهم دارد، عبارت از ذکر و یاد خداوند متعال است. هیچ‌چیزی مثل یاد خدا به روح و روان آرامش و فرحت نمی‌بخشد. یاد خدا و تلاوت قرآن بهترین دارو برای غم، اضطراب و افسردگی است؛ چنان‌که اگر کسی قرآن را به‌طور مداوم و همیشگی تلاوت کند، هرگز به اضطراب و افسردگی مبتلا نمی‌شود. خوشحال‌ترین افراد روی زمین هم اهل ذکر و قرآن هستند.
قرآن به‌وضوح اشاره می‌کند که ذکر خداوند آرامش‌بخش قلب‌هاست:
“أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ”[3] ترجمه: «آگاه باشید که با ذکر خدا، قلب‌ها آرامش می‌یابند.»
نماز، دعا، تلاوت قرآن، استغفار و تسبیح، همگی از راه‌هایی هستند که انسان را از چرخۀ افکار منفی خارج کرده و او را به سوی آرامش معنوی سوق می‌دهند. بسیاری از محققان روان‌شناسی معاصر نیز تأثیر مثبت عبادات منظم و ذکر خدا را در کاهش اضطراب و افسردگی تأیید کرده‌اند.
روگردانی از یاد خدا موجب تنگی و سختی زندگی و مشکلات متعدد می‌شود. خداوند متعال می‌فرماید:
“وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى”[4] ترجمه: «و هر كس از ياد من دل بگرداند در حقيقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخيز او را نابينا محشور مى‌كنيم.»
۳. نگرش مثبت و شکرگذاری
نگرش مثبت و شکرگزاری دو عامل مهم رسیدن به سلامتی ذهنی و روحی است. اسلام عزیز به پیروان خود می‌آموزد که همیشه حتی در سخت‌ترین شرایط شکرگزار باشند و حق نعمت‌های آشکار و پنهان پروردگار را اداء نمایند. ناشکری و بی‌صبری کردن در زندگی باعث اختلال فکری و روانی و سبب محرومیت از نعمت‌ها و برکات الهی می‌شود.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده‌اند: “وَعَنْ أبي يَحْيَى صُهَيْبِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم: عَجَباً لأمْرِ الْمُؤْمِنِ إِنَّ أَمْرَهُ كُلَّهُ لَهُ خَيْرٌ، وَلَيْسَ ذَلِكَ لأِحَدٍ إِلاَّ للْمُؤْمِن: إِنْ أَصَابَتْهُ سَرَّاءُ شَكَرَ فَكَانَ خَيْراً لَهُ، وَإِنْ أَصَابَتْهُ ضَرَّاءُ صَبَرَ فَكَانَ خيْراً لَهُ”[5]ترجمه: «از حضرت ابی یحیی صهیب بن سنان رضی‌الله‌عنه روایت شده که فرمود: «سول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم فرمودند: «عجب است از امر مؤمن! همۀ امورش برایش خیر است، و این ویژگی را هیچ‌کسی جز مؤمن ندارد: هرگاه خوشی‌ای به سراغش بیاید، شکرگزاری می‌کند و این برایش خیر است؛ و هرگاه بلایی او را دریابد، صبر می‌کند و این نیز برایش خیر است.»
در این حدیث، شکر و صبر دو ویژگی مهم برای رسیدن به آرامش و خیر معرفی شده‌اند. با تأمل در این حدیث، درس‌های بسیار خاصی برای مسلمانان آشکار می‌شود. یکی از مهم‌ترین این درس‌ها این است که زندگی انسان همواره سرشار از فراز و نشیب است: گاهی خوشی و نعمت و گاهی غم و مشکل به سراغ مسلمان می‌آید. مسلمانی که در روزگار خوشی، شکرگزار باشد و در روزگار سختی، صبور بماند، نه تنها زندگی دنیوی‌اش را با موفقیت و کامیابی می‌گذراند، بلکه به آرامش ذهنی و روحی نیز می‌رسد.
پس اسلام عزیز بهترین راهکارها را در زمینۀ طب روانی دارد که مکتب‌های دیگر با شمول ساینتولوژی عاری از چنین آموزه‌ها و راهکارها هستند.
ادامه دارد…
بخش قبلی | بخش بعدی
[1]. الطلاق: ۳.
[2]. تفسیر معارف القرآن، ج ۱۴، ص ۸۸.
[3]. الرعد: ۲۸.
[4]. طه: ۱۲۴.
[5]. صحیح مسلم، ش ۲۹۹۹.
