خداوند متعال در قرآن مجید، به یکی از مهم‌ترین نعمت‌های خود بر انسان اشاره می‌کند؛ یعنی نعمت‌های «سمع»، «بصر» و «ادراکات درونی». در آیات متعددی، همچون آیۀ شریفه: «وَٱللَّهُ أَخۡرَجَكُم مِّنۢ بُطُونِ أُمَّهَٰتِكُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ شَيۡـٔٗا وَجَعَلَ لَكُمُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَٱلۡأَفۡـِٔدَةَ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ»[نحل: ۷۸] ترجمه: «خداوند شما را از شكمهاي مادرانتان بيرون آورد در حالي كه چيزي (از جهان دور و بر خود) نميدانستيد و او به شما گوش و چشم و دل داد تا (به وسيلۀ آنها بشنويد و ببينيد و بفهميد و نعمتهايش را) سپاسگزاري كنيد.»
بر اهمیت و جایگاه خاص این حواس در زندگی انسان تأکید شده است. در این بخش، به بررسی دقیق و علمی چشم‌ها و گوش‌ها، وظایف و شگفتی‌های خلقت آنها می‌پردازیم و ارتباط این علم با آیات قرآن کریم را بررسی می‌کنیم.
چشم‌ها و اعجاز دیدن
چشم‌ها، این اعضای کوچک؛ اما شگفت‌انگیز، توانایی دیدن جهان را به انسان می‌دهند. سؤال اساسی این است که چگونه با چنین اندازۀ کوچک، انسان قادر است جهان پیرامون خود را به صورت واقعی و با تمام ابعاد مشاهده کند؟ چشم انسان با ترکیبی از ساختارهای پیچیده، این کار را انجام می‌دهد.
دقت و تفکیک رنگ
چشم انسان قادر است بیش از ۸۰۰ هزار درجۀ رنگی مختلف را تشخیص دهد. این توانایی خارق‌العاده ناشی از وجود میلیون‌ها سلول مخروطی و استوانه‌ای در شبکیۀ چشم است که رنگ‌ها و جزئیات را ثبت و پردازش می‌کنند. همچنین، چشم قادر است خطوط بسیار نازک را از هم تمیز دهد و تصاویر را با وضوح بسیار بالا به مغز منتقل کند.
ادراک سه‌بعدی
وجود دو چشم باعث می‌شود تا انسان بتواند عمق و فاصلۀ اجسام را درک کند. اگر چشم‌ها یکی بودند، جهان برای ما دو بعدی و مسطح به نظر می‌رسید و ابعاد واقعی اشیا را در نمی‌یافتیم.
انتقال سریع تصاویر
تصویر وارد شده بر شبکیه، ظرف کمتر از یک پنجاهم ثانیه به مغز منتقل و پردازش می‌شود، به طوری که چشم قادر است در هر ثانیه حدود پنجاه تصویر را به مغز ارسال کند، این سرعت فوق‌العاده پردازش، توانایی عکسالعمل سریع به محرک‌های محیطی را فراهم می‌کند.
ساختار شفاف و تغذیۀ خاص
قرنیۀ چشم به صورت کاملاً شفاف و بدون رگ‌های خونی طراحی شده است تا نور به بهترین شکل وارد چشم شود و تصویر واضح باشد. تغذیۀ این قسمت به وسیلۀ مایعات مخصوص و تبادل مواد با سلول‌های اطراف صورت می‌گیرد. همچنین، عنبیه یا همان بخش رنگی چشم، به طور خودکار در برابر شدت نور واکنش نشان داده و اندازۀ مردمک را تنظیم می‌کند تا از آسیب دیدن چشم جلوگیری شود.
اینجا است که الله جل جلاله در آیات ذیل خداوند سبحان این نعمت بینظیر و ارزشمند و شهکار خلقت خویش را اینگونه بیان میدارد:ﵟوَٱللَّهُ أَخۡرَجَكُم مِّنۢ بُطُونِ أُمَّهَٰتِكُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ شَيۡـٔٗا وَجَعَلَ لَكُمُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَٱلۡأَفۡـِٔدَةَ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ ﵞ(سوره نحل، آیه ۷۸) ترجمه: «خداوند شما را از شكمهاي مادرانتان بيرون آورد در حالي كه چيزي (از جهان دور و بر خود) نميدانستيد و او به شما گوش و چشم و دل داد تا (به وسيلۀ آنها بشنويد و ببينيد و بفهميد و نعمتهايش را) سپاسگزاري كنيد.»
و «قُلۡ هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنشَأَكُمۡ وَجَعَلَ لَكُمُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَٱلۡأَفۡـِٔدَةَۚ قَلِيلٗا مَّا تَشۡكُرُونَ»[ملک: ۲۳] ترجمه: «الله كسي است كه شما را (از عدم) آفريده است، و براي شما گوش و چشم و دل دُرُست كرده است (كه وسيلۀ كار و سعادت شما هستند. امّا شما اين نعمتها را) كمتر سپاسگزاري ميكنيد.»
و«أَلَمۡ نَجۡعَل لَّهُۥ عَيۡنَيۡنِ»[بلد: ۸] ترجمه: «مگر ما براي او دو چشم را ترتيب نداده و نساختهايم؟»
خلاصه اینکه چشم‌ها و گوش‌ها از پیچیده‌ترین و ظریف‌ترین نظام‌های حسی انسان‌اند که با دقت و هماهنگی بینظیر، زمینه درک جهان را فراهم می‌کنند. این اعضا نه تنها ابزاری برای دیدن و شنیدن‌اند، بلکه دریچه‌هایی به سوی فهم حقیقت و زیبایی‌های خلقت هستند، آیات قرآن کریم، ضمن اشاره به اهمیت این حواس، ما را به تعمق در شگفتی‌های خلقت و سپاسگزاری از خالق بی‌همتا فرا می‌خواند. [1]
