بدن انسان، این ساختار بی‌بدیل، پیچیده، دقیق و زنده، یکی از شگرف‌ترین شواهد قدرت و حکمت خداوند متعال است، گاهی برای دیدن نشانه‌های الهی در کیهان به دورترین کهکشان‌ها چشم می‌دوزیم، در حالی که یکی از بزرگ‌ترین آیات، درست در نزدیکی ما و حتی بخشی از وجود ما است، چنانکه الله جلّ جلاله میفرماید: ﵟوَفِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ أَفَلَا تُبۡصِرُونَ ﵞ [ الذاریات: ۲۱]
ترجمه: «و در خودِ وجود شما (انسانها، نشانههاي روشن و دلائل متقن براي شناخت الله و پي بردن به قدرت او) است. مگر نميبينيد؟»
در این بخش به بررسی علمی و مفصل برخی از جنبه‌های خارق‌العاده و ساختارهای پیچیدۀ بدن انسان می‌پردازیم که هر یک، در خود دنیایی از شگفتی را نهفته دارد؛ شگفتی‌هایی که اگر اندکی در آن بیندیشیم، ما را به سوی خشوع، تعقل، و ایمان هدایت می‌کند.
دستگاه پوششی: معجزه‌ای از رشد، نظم و تجدید
مو:
در سر هر انسان، به‌طور متوسط «۳۰۰٬۰۰۰ تار مو» روییده‌است، هر تار مو ساختاری مستقل دارد و شامل:
پیاز مو که ریشه و نقطۀ رشد آن است؛
رگ و شریان برای تغذیۀ خون‌رسانی؛
عضلۀ راست‌کنندۀ مو که هنگام سرما یا احساس ترس فعال می‌شود؛
عصب حسی برای درک تحریکات؛
غدۀ چربی جهت نرم نگه‌داشتن پوست و مو؛
غدۀ رنگ‌ساز (ملانوسیت) برای تعیین رنگ مو.
پوست:
زیر سطح پوست، حدود «۱۵ میلیون غدۀ عرقی» وجود دارد، این غدهها، مانند نظام خنک‌کننده، دمای بدن را تنظیم کرده، رطوبت را متعادل ساخته و به دفع سموم کمک می‌کنند.
چشم؛ دوربین زنده با ساختار چندلایه
چشم انسان تنها یک عضو بینایی نیست؛ بلکه یک دستگاه نور-تحلیلی بسیار دقیق است، در «شبکۀ چشم»، ده لایۀ سلولی وجود دارد که در مجموع شامل:
۱۴۰ میلیون سلول گیرندۀ نور، شامل «مخروط‌ها (cones)» برای تشخیص رنگ‌ها و «سلول‌های استوانه‌ای (rods)» برای تشخیص شدت نور و دید در تاریکی.
از چشم، یک «عصب بینایی» به مغز متصل می‌شود که شامل «۵۰۰٬۰۰۰ رشتۀ عصبی» است. پردازش بینایی در مغز، هم‌زمان با دریافت تصویر، تحلیل رنگ، شکل، عمق و حرکت را انجام می‌دهد.
گوش: تحلیل‌گر دقیق امواج صوتی
در «گوش انسان»، ساختاری شبیه به چشم برای دریافت صدا وجود دارد، بخش حلزونی گوش شامل:
«۳۰٬۰۰۰ سلول شنوایی تخصصی» است که حتی ظریف‌ترین تفاوت در بسامد و شدت صوت را نیز درک می‌کنند.
در مغز، نظامی دقیق وجود دارد که «تفاوت زمانی بسیار جزئی» بین رسیدن صوت به دو گوش را اندازه‌گیری می‌کند، این تفاوت کمتر از یک‌هزار و شش‌صدم ثانیه (۱/۱۶۰۰ ثانیه) است و دقیقاً «جهت صدا» را به فرد نشان می‌دهد.
زبان و دهان: مرکز درک طعم و بیان
سطح زبان انسان پوشیده از حدود «۹٬۰۰۰ برجستگی چشایی» (taste buds) است. این گیرنده‌ها توانایی تمایز بین «شیرین، شور، ترش و تلخ» را دارند و اطلاعات مربوط به طعم را به مغز منتقل می‌کنند.
هر «حرفی» که زبان تولید می‌کند، نیازمند «همکاری ۱۷ عضله» است، که با هماهنگی دقیق، گفتار را ممکن می‌سازند.
در «مخاط دهان (غشای داخلی)» حدود «۵۰۰٬۰۰۰ سلول زنده» وجود دارد. هر «پنج دقیقه»، نیم میلیون سلول می‌میرند و بلافاصله «نیم میلیون سلول جدید» جایگزین‌شان می‌شود؛ نمونه‌ای حیرت‌انگیز از نوسازی زنده و پیوسته در بدن.
خون: رودخانۀ زندگی
در هر «میلی‌متر مکعب خون»، حدود «۵ میلیون گلبول سرخ» وجود دارد. این گلبول‌ها روزانه:
حدود «۱۵۰۰ بار» در گردش خون حرکت می‌کنند؛
بیش از «۱۱۵۰ کیلومتر» مسیر را طی می‌کنند.
اگر گلبول‌های سرخ بدن یک انسان بالغ را کنار هم بچینیم، طول آن‌ها به «شش برابر محیط کرۀ زمین» خواهد رسید!
قلب: پمپ هوشمند
قلب انسان به‌طور میانگین:
روزانه «۱۰۰٬۰۰۰ بار» می‌تپد؛
حدود «۸٬۰۰۰ لیتر» خون را در طول شبانه‌روز پمپ می‌کند؛
در طول عمر متوسط، حدود «۵۶ میلیون بُشکه (معادل ۲۸۰ میلیون لیتر)» خون را به سراسر بدن می‌رساند.
این عملکرد منظم، بدون توقف و به‌صورت خودکار، یکی از بزرگ‌ترین معجزات زندگی در انسان است.
مغز: شاهکار پیچیدگی و پردازش
در «مغز انسان» حدود «۱۴ میلیارد نورون قشری (سلول عصبی فعال)» وجود دارد؛ همچنین بیش از «۱۴۰ میلیارد سلول پشتیبان» در مغز حضور دارند که بسیاری از عملکردهای آن‌ها هنوز ناشناخته است. مغز، با آن‌که مسئول تمام پردازش‌ها و عملکردهای بدن است، «هنوز قادر به درک کامل ساختار و عملکرد خودش نیست»؛ حقیقتی که هم انسان را فروتن می‌سازد و هم او را به تفکر وا‌می‌دارد.
ریه‌ها: میدان تنفس زندگی
در ریه‌ها، حدود «۷۰۰ میلیون کیسۀ هوایی (آلوئول)» وجود دارد. اگر سطح این کیسه‌ها باز شود، «۲۰۰ متر مربع» مساحت را پوشش می‌دهد.
ریه‌ها روزانه حدود «۲۵٬۰۰۰ بار» نفس می‌کشند؛ حدود «۱۸۰ متر مکعب هوا»را وارد بدن می‌نمایند.
کبد(جگر): آزمایشگاه بی‌وقفۀ بدن
کبد انسان حاوی «۳۰۰ میلیارد سلول» فعال است و می‌تواند «هر چهار ماه کاملاً نوسازی شود»؛
بیش از «۵۰۰ عملکرد بیوشیمیایی مهم» را انجام می‌دهد، از جمله تصفیۀ سموم، تولید صفرا، تنظیم قند خون، متابولیسم چربی و…
بدون کبد، انسان بیش از «۳ ساعت» زنده نمی‌ماند. این عضو، یکی از حیاتی‌ترین و پیچیده‌ترین ساختارهای بدن انسان است.
دستگاه هاضمه و جذب:
در «معده»، حدود «۱ میلیارد سلول» در دیوارۀ آن وجود دارد که «روزانه چند لیتر اسید کلریدریک (HCl)» ترشح می‌کنند.
سؤال مهم این است که چرا این اسید قوی، خود معده را هضم نمی‌کند؟ جواب علمی آن، به پوشش مخاطی مقاوم و سامانه‌های حفاظتی خاص برمی‌گردد؛ اما در نهایت، ساختار معده خود یک «معجزۀ بیولوژیکی» است.
در «رودۀ باریک»، در هر سانتی‌متر مربع، بیش از «۳۶۰۰ پرز جذبی (زُغابه)» وجود دارد که مواد غذایی را جذب می‌کنند و «هر ۴۸ ساعت» به‌طور کامل نوسازی می‌شوند.
کلیه‌ها: تصفیه‌گاه شبانه‌روزی
هر کلیه دارای«یک میلیون واحد تصفیه (نفرون)» است؛ مجموع طول لوله‌های این واحدها در بدن انسان به حدود «۱۰۰ کیلومتر» می‌رسد.
خون بدن «پنج بار در روز» از کلیه‌ها عبور می‌کند تا پاک‌سازی شود، بدون عملکرد درست کلیه‌ها، تعادل شیمیایی بدن در چند ساعت از بین می‌رود.
در اخیر به عنوان خلاصه میتوان گفت که بدن انسان، این نظام فوق‌العاده پیچیده و هماهنگ، خود کتابی زنده است که در هر سلول، نشانی از آفریننده‌ای دانا و توانمند دارد. هیچ سامانه‌ای در جهان با چنین دقت، نوسازی، هوشمندی و پایداری کار نمی‌کند. این‌ها نشانه‌هایی نیست که تنها طبیبان یا دانشمندان درک کنند؛ بلکه برای هر انسان متفکری، آینه‌ای از حقیقت است: ﵟوَفِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ أَفَلَا تُبۡصِرُونَ ﵞ [الذاریات: ۲۱]
ترجمه: «و در خودِ وجود شما (انسانها، نشانههاي روشن و دلائل متقن براي شناخت خدا و پي بردن به قدرت او) است. مگر نميبينيد؟»
