خداوند متعال جل‌جلاله می‌فرماید: «والله خلقکم وما تعملون»[1]؛ حال آن‌که الله متعال آفریده شما را و آنچه را که می‌سازید (می‌تراشید).
الله تبارک و تعالی می‌فرماید: «قل الله خالق کل شیء»[2]؛ بگو الله آفرینندۀ هر چیزی است.
خداوند جل شأنه و عم نواله می‌فرماید: «إنا کل شیء خلقناه بقدر»[3]؛ همانا ما هر چیزی را آفریده‌ایم به اندازه.
رب العالمین در جایی دیگر از کلام پاکش می‌فرماید: «ویضل الله الظالمین ویفعل ما یشاء»[4]؛ گمراه می‌سازد الله متعال ستمکاران را و می‌کند الله هر آنچه را که بخواهد.
خداوند متعال می‌فرماید: «ولو شاء الله ما اقتتلوا ولکن الله یفعل ما یرید»[5]؛ و اگر خدا می‌خواست، با یکدیگر نمی‌جنگیدند؛ ولی الله می‌کند هر آنچه که بخواهد.
الله جل‌جلاله می‌فرماید: «وخلق کل شیء فقدره تقدیرا»[6]؛ و آفریده هر چیزی را و اندازه‌گیری کرده آن را اندازۀ (معینی).
ابن کثیر رحمه‌الله در تفسیر این آیه می‌نویسد: «هر آن‌چیزی به جز خود رب العالمین، مخلوق و تحت تربیت پروردگار است. خداوند متعال خالق، رب، پادشاه و اله تمام چیزهاست و همۀ چیزها تحت تسلط، تدبر و تحت تسخیر و تقدیر است.»[7]
احادیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم
از عباده بن صامت رضی‌الله‌عنه روایت است که ایشان فرمودند: «ای فرزندم هرگز حلاوت و شیرینی ایمان را احساس نخواهی کرد تا زمانی که بدانی آنچه به تو رسیده، از تو دورشدنی نبود و آنچه به تو نرسیده است قرار نبود به تو برسد، من از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم شنیدم که ایشان فرمودند: «اولین چیزی را که خداوند متعال خلق کرد، قلم بود. به قلم دستور داد بنویس، قلم گفت: ای پروردگارا، چه بنویسم؟ الله متعال فرمود: مقادیر تمام چیزها را تا برپایی قیامت بنویس. ای فرزندم، من از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم شنیدم که می‌فرمود: «هرکسی بر غیر از این بمیرد، از [امت] من نیست.»[8]
عبدالله بن عمرو رضی‌الله‌عنهما می‌فرماید: من از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم شنیدم که می‌فرمودند: «خداوند متعال مقادیر تمام مخلوقات را پنجاه هزارسال قبل از این‌که آسمان و زمین را بیافریند، نوشته است. رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «عرش خداوند سبحانه و تعالی بر آب قرار داشت.»[9]
اجماع امت
سلف و ائمه‌ای که بعد از ایشان آمدند بر وجوب ایمان به قدر، خیر و شرش اجماع دارند همان‌طوری که علمای زیادی این را ذکر کرده‌اند.
امام نووی رحمه‌الله می‌فرماید: «دلایل قطعی از آیات قرآن، سنت پیامبر، اجماع صحابه و اهل حل و عقد از سلف و خلف بر اثبات تقدیر برای خداوند متعال بسیار فراوان و بی شمارند»[10]
ابن حجر رحمه‌الله می‌فرماید: «مذهب همۀ سلف این است که تمام امور به تقدیر خداوند هستند.»[11]؛ یعنی خداوند نسبت به تمام امور، علم و آگاهی دارد و آن را برای بندگان مقدر نموده است.
ائمۀ سلف صالح بر ایمان به قدر، خیر، شر، شیرینی، تلخی، کم و زیادی آن اجماع دارند و همۀ این موارد را به قضا و تقدیر الهی می‌دانند و باور دارند که هیچ چیزی بدون ارادۀ الله متعال انجام نمی‌گیرد و هر خیر و شری به مشیّت خداوند متعال جاری است.[12]
اقوال علما
ابن حجر رحمه‌الله می‌فرماید: «معنای قدر این است: هر چیزی که در هستی به وجود می‌آید علم و مشیّت خداوند متعال بر آن سبقت گرفته است.»[13]
محمد بن حسین آجری رحمه‌الله می‌فرماید: «تقدیر رازی از رازها و اسرار خداوند متعال است، بلکه ایمان به مقادیر خیر و شر واجب است، بر بندگان لازم است که به آن ایمان داشته باشند.»[14]
محمد بن عبدالله زمنین رحمه‌الله می‌فرماید: «اهل سنت و جماعت معتقد هستند که مقادیر؛ خیر، شر، شیرینی و تلخی آن از جانب خداوند متعال است. الله متعال مخلوقات را آفریده و می‌دانست که چکار می‌کنند و نهایت‌شان به کجا و چگونه است، هیچ ممانعتی برای آنچه عطا کرده وجود ندارد و هیچ عطاکننده‌ای نیست آنچه را که خداوند متعال بازداشته است.»[15]
By محمد فاتح
