عن أبى هريرة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «يُسلّم الراكب على الماشي و الماشي على القاعد والقليل على الكثير». و در روایتی دیگر فرموده: «يُسلّم الصغير على الكبير!». «از حضرت ابو هریره رضی الله عنه روایت است که حضرت رسول صلی الله علیه وسلم فرمود: شخص سوار بر پیاده و شخص پیاده بر نشسته و گروه کم بر گروه زیاد و کوچک بر بزرگ سلام بکند».[1]
یعنی کسی که بر ماشین یا موتور یا دوچرخه سوار است بر شخصی که پیاده حرکت میکند سلام بدهد، چونکه انسان در حال سواری کمی به سوار بودن خودش تکبر میکند و مراد حدیث عجز و نیاز ظاهر کردن پیش پروردگار است.
عن انس قال ان رسول الله صلی الله علیه وسلم مرّ على غلمان فسلم عليهم». «از حضرت انس رضی الله عنه روایت است حضرت رسول صلی الله علیه وسلم بر عدهای از بچهها عبور کرد و بر آنها سلام داد.» [2]
بچههایی که فهمیده بودند و سلام دادن یا جواب سلام را میدانستند باید به آنها سلام کرد و اگر نمیدانستند سلام ندهد ممکن است بیاحترامی بکنند، چنانچه حضرت رسول صلی الله علیه وسلم بر بچهها سلام میداد. امروزه بزرگترها بچهها را به چشم حقارت نگاه میکنند و بر آنها سلام نمیکنند و پدر به بچههای خود سلام را تعلیم نمیدهد بلکه چیزهای بیهوده و دشنام تعلیم میدهد، پس چطور صحیح تربیت میشود. بر پدر و مادر لازم است که بچههای خود را تعلیمات دینی از جمله سلام را که یکی از آداب مهم اسلام میباشد تعلیم بدهند تا بچه مؤدب بار آید و مفید برای جامعه باشد نه مضر. اکثر پدران و مادران در تربیت فرزندان کوتاهی میکنند و آنچه را نباید به آنان تعلیم بدهند تعلیم میدهند و بچهها را به سوی وسایل اسباببازی راغب میکنند، در حالی که بچه پسر باشد یا دختر با تعلیمات دینی باید سرگرم شود تا یک فرد بردبار و حلیم و باوقار در اجتماع به بار آید.
عن ابي هريرة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «لا تبدوا اليهود و النصاری بالسلام و اذا لقيتم احدهم فى طريق فاضطروه الى اضيقه». «از حضرت ابو هریره رضی الله عنه روایت است که حضرت رسول صلی الله علیه وسلم فرمود: به یهود و نصاری پیش سلام نشوید و وقتی که یکی از آنها را در راه ملاقات میکنید او را به تنگ راه مجبور کنید».[3]
هر کافر و مشرک را پیش سلام شدن مکروه تحریمی است، مگر در دو صورت:
۱. آن شخص کافر دارای مقام و منصبی باشد و تو پیش او برای حاجتی میروی یا برای سفارش دیگر بیچارهای.
۲. اگر خودت را احضار کردند، البته چنان سلام بگو که آن کافر متوجه بشود که به من سلام داده است. اگر چنانچه کافر پیش سلام شد، در جواب او “و علیک” بگو، و هم اگر این شخص پیش سلام شد بعد معلوم شد که کافری بوده است که بر او سلام داده، مستحب است که به این الفاظ سلام خود را باز گیرد با این جمله: «اللهم استرجعتُ سَلامی». «خدایا! سلام خود را باز گرفتم».
در عصر حاضر، مسلمانان را میبینم که با کفار دوست و رفیق هستند بدون هیچ حاجتی. به جای اینکه این مدارا را با کفار به خاطر این که منافع آنها را برای خود بگیرند، برعکس کفار منافع مسلمانان را برای خودشان میبرند و زیاده بر آن حق آنان را ضایع میکنند. زمانی بوده که مسلمانان از کفار خراج و جزیه میگرفتند و منافع آنها از آن مسلمانان بوده است. در روایت دیگر آمده: «اگر کافر به تو چیزی مثل السلام علیک گفت، همان کلمه را بر او رد کن و بیشتر چیزی اضافه نگو. اگر چه کافر باشد باید عدالت را رعایت کرد که خداوند عدالت را دوست دارد و تجاوز را دوست ندارد.»[4]
عن اسامة بن زيد أنَّ رسول الله صلی الله علیه وسلم مر بمجلس فيه اخلاط من المسلمين و المشركين عبدة الأوثان واليهود فسلم عليهم. «از حضرت اسامه بن زید رضی الله عنه روایت است به تحقیق حضرت رسول صلی الله علیه وسلم به یک مجلسی گذر کرد که در آن مجلس مسلمانان، مشرکان بتپرستان و یهود بودند حضرت به آنها سلام کرد.[5] علماء متفق هستند که اگر یهود و مشرک و مسلمان با هم نشسته بودند به آنها سلام بدهید البته مسلمانان را نیت بکنید.
عن ابی سعید الخدری عن النبي صلی الله علیه وسلم قال: «اياكم والجلوس بالطرقات فقالوا يا رسول الله مالنا من مجالسنا بد نتحدث فيها قال فاذا أبيتم الا المجلس فاعطوا الطريق حقه قالوا و ما حق الطريق يا رسول الله قال غَضُّ البصر و كف الأذى ورد السلام و الامر بالمعروف و النهي عن المنكر»؛ «از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت است که حضرت صلی الله علیه وسلم فرمود: خودداری کنید از نشستن بر راهها. پس صحابه گفتند: یا رسول الله، هیچ چارهای برای ما نیست جز نشستن و صحبت کردن در آن مجلس؟ حضرت فرمود: پس وقتی که شما مجبور به ایجاد مجالس در سر راهها هستید، حق راه را بدهید. صحابه عرض کردند: حق راه چیست؟ حضرت فرمود: چشمهای خود را از نامحرم باز دارید و خود را از اذیت رسانی باز دارید و جواب سلام را بدهید و امر به معروف و نهی از منکر کنید».[6]
اگر کسانی با هم صحبت و مشورتی در خیابان یا کوچه دارند، بر سر خیابان و کوچه مشورت نکنند و صحبت ننمایند بلکه کنار راه بروند مستحب است. علت این است که شاید زن نامحرمی از آنجا عبور کند و چهرهاش نمایان شود و چشم شما به آن بیفتد یا اینکه کسی با تو ناراحتی دارد از آنجا رد شود و شما عیبجویی او را کنید یا کسی به شما سلام دهد و شما متوجه نشوید یا کسی مشغول به گناهی باشد مثل شراب خوردن و شما او را منع نکنید.
در روایت دیگری آمده است که کسی را راه نشان دادن، مانند کمک به کور است. در روایت دیگری هم آمده به کسی که مورد ضرب قرار گرفته و کمک طلب میکند به کمک او شتافتن و هم کسی را که راه یا خیابان یا کوچه را نمیداند یا آدرسی در دست دارد او را راهنمایی کردن، اینها همه حق راه و خیابان و کوچه هستند.
عن علی رضی الله عنه قال: قال رسول الله صلی الله علیه وسلم: «للمسلم على المسلم ست بالمعروف: يسلم عليه اذا لَقِيَهُ، و يجيبه اذا دعاه، و يشمته اذا عطس، و يعوده اذا مرض، و يتبع جنازته اذا مات، و يحب له ما يحب لنفسه». «از حضرت علی رضی الله عنه روایت است که حضرت رسول صلی الله علیه وسلم فرمود: برای مسلمان بر دیگر مسلمان شش چیز خوب است: ۱ـ وقتی او را ملاقات میکند بر او سلام بدهد، ۲ـ اجابت کند وقتی او را دعوت کرد، ۳ـ جواب بدهد وقتی عطسه زد، ۴ـ به عیادتش برود وقتی او مریض شد، ۵ـ به تشییع جنازهاش برود وقتی که او مرد، ۶ـ دوست بدارد برای او آنچه برای خود دوست میدارد».[7]
