شیخ الإسلام احمد بن عبدالرحیم دهلوی رحمه‌الله با دیدگاه باریک‌بین و ژرف‌نگرش این نکته را دریافته و در شرح این حدیث: «اذا دخل رمضان فتحت ابواب الجنة….». می‌گوید: «هنگامی‌که روزه به‌عنوان آیین مشهوری قرار گرفت، در جلوگیری از پیامدهای بد رسوم و عادات سودمند شد و اگر ملتی به آن پایبند باشد، شیاطین‌شان با زنجیرها بسته می‌شوند و درهای بهشت برای‌شان گشوده شده و درهای دوزخ بسته می‌شوند».[1]
و در جای دیگر می‌گوید: «هم‌چنین اتفاق‌نظر گروه‌ها و جماعت‌های بزرگ مسلمانان بر چیزی در یک زمان، احساس همکاری در راستای انجام آن کار را بین‌شان منتقل می‌کند و آن کار را برای‌شان آسان قرار داده و برای انجام آن، ایشان را بر می‌انگیزد».[2]
هم‌چنین این اتفاق و یکپارچگی سبب نزول برکات آسمانی بر خواص و عوام‌شان می‌شود و کمترین اندازۀ آن، این است که انوار و فیوضات افراد کامل بر سایر افرادی که از ایشان پایین‌تراند، منعکس می‌شود و دعای‌شان شامل حال آنان می‌شود.[3]
تأثیر فضایل و نیروی آنها
زندگی نبردی است پیوسته بین شهوت‌های دوست‌داشتنی نفس و بین منافع بدیهی عقل؛ و در این نبرد همیشه شهوات پیروزمندان کارزار نیستند، چنانکه برخی اینگونه می‌پندارند، این پندار نتیجۀ بدگمانی به طبیعت بشری و انکار واقعیت است. نیرویی که چرخۀ زندگی را با شتاب به گردش در می‌آورد و این جهان را سرشار از زندگی و نشاط می‌کند، ایمان داشتن و باور داشتن به منفعت و سود است؛ همان باوری که در روزهای بسیار سرد زمستان در وجود کشاورز شادی را بر می‌انگیزد و او را از گرما محروم کرده و با دمیدن سپیدۀ صبح به مزرعه می‌کشاند و او را وامی‌دارد تا در یک روز بسیار گرم تابستانی، تابش گرم خورشید و وزش بادهای سوزان را تحمل کند. و همین باورداشتن به منفعت و سود، تاجر را از خانواده‌اش جدا کرده و به مغازه‌اش می‌کشاند؛ و سرباز را به میدان کارزار می‌برد و مرگ و جدایی از دوستان و خانواده را برایش می‌آراید؛ به گونه‌ای که هیچ آسایش، ثروت و نعمتی را با آن برابر نمی‌داند. همۀ این‌ها نتیجۀ ایمان و باورداشتن به منافع است و همین محوری است که پیرامون آن زندگی می‌چرخد. اما ایمان دیگری نیز وجود دارد که از ایمانی که برای آن مثال بیان کردیم، بر انسان‌ها تأثیرگذارتر است؛ و آن ایمان به منافعی است که پیامبران و رسولان الهی آنها را بازگو کرده‌اند و وحی دربارۀ آنها نازل شده است و کتاب‌های آسمانی آنها را بیان کرده‌اند و آن منافع در رضایت و خوشنودی الله تعالی و پاداش دنیوی و اخروی منحصر می‌شوند. همه می‌دانند که خودداری از خوردن غذا در برخی روزها برای سلامتی سودمند است و شایسته است که انسان سالانه چند مرتبه روزه بگیرد؛ زیرا کسانی‌که در خوردن و نوشیدن زیاده‌روی کرده و پرخوری می‌کنند، به انواع بیماری‌های بدنی و اخلاقی گرفتار می‌شوند و این حقیقتی آشکار و پذیرفته شده است. هم‌چنین مردم فوائد پزشکی روزه را قبول دارند و از نظر سلامتی به آن معتقدند و نیز فوائد اقتصادی آن‌را باور دارند.
اما اگر کسی این پرسش را مطرح کند که: در طول سال چند نفر به خاطر فواید طبی و منافع اقتصادی، روزه می‌گیرند؟ و تعداد روزهایی که آنها را به‌خاطر ایجاد تعادل و توازن در سلامتی‌شان یا میانه‌روی در مخارج‌شان روزه می‌گیرند، چند روز است؟
پاسخ مشخص این است که شمار این افراد و روزهایی که روزه می‌گیرند، حتی در زمستان که روزه در آن بسیار آسان و سبک است و با وجود اینکه روزۀ طبی یا اقتصادی به مراتب از روزۀ دینی آسان‌تر است، بس اندک است.
سپس شمار افرادی را که بنابر این اعتقاد که روزه فریضۀ دینی است و الله تعالی رضایت خودش را از آن اعلام کرده است و پاداش آن‌را وعده داده و تضمین کرده است، بررسی کنیم می‌بینیم که باوجود طغیان مادی‌گرایی و کاهش‌یافتن انگیزه‌های دینی، انبوهی از مسلمانان که شمارشان به ملیون‌ها می‌رسد، روزه می‌گیرند. این ملیون‌ها مسلمان را گرمای شدید در مناطق گرم‌سیری از روزه‌گرفتن و شب‌زنده‌داری باز نمی‌دارد؛ زیرا نزد مؤمنان، ایمان به منافع دینی‌ای که انبیا علیهم‌السلام بیان نموده‌اند، از ایمان‌داشتن به منافع طبی‌ای که پزشکان آنها را بازگو می‌کنند و نیز از ایمان‌داشتن به منافع اقتصادی‌ای که کارشناسان اقتصادی آنها را بیان می‌کنند، نیرومندتر است. مؤمنان دربارۀ روزه فضایلی شنیده‌اند که سختی‌های روزه را سبک کرده و تحمل گرمی، گرسنگی و تشنگی را آسان می‌کند.
حضرت ابوهریره رضی‌الله‌عنه از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم روایت کرده است که فرمودند: «هر عمل نیک انسان چند برابر می‌شود، یک نیکی به ده برابر تا هفتصد برابر افزایش می‌یابد؛ اما الله تعالی دربارۀ روزه فرموده است: مگر روزه؛ زیرا برای من است و من پاداش آن‌را می‌دهم. بنده‌ام شهوت و غذایش را به‌خاطر من ترک می‌کند. برای روزه‌دار دو شادی است: یک شادی هنگام افطار، و شادی دیگر هنگام ملاقات پروردگارش، و بوی دهان روزه‌دار نزد الله تعالی از بوی مشک خوشبوتر است.»[4]
و سهل بن سعد رضی‌الله‌عنه از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم روایت کرده است که فرمودند: «در بهشت دروازه‌ای است که نامش «ریان» است و روزه‌داران از آن دروازه صدا زده شده و وارد بهشت می‌شوند و هر کسی‌که از آن در وارد شود، هرگز تشنه نمی‌شود».[5]
حضرت ابوهریره رضی‌الله‌عنه این حدیث را روایت کرده است که رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «هرکس رمضان را با ایمان و احتساب روزه بگیرد، گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شوند».[6]
ادامه دارد…
[1]. حجة الله البالغة، ج ۱، ص۹. صحیح بخاری، کتاب البدء الخلق، باب صفة إبلیس وجنوده، شمارۀ حدیث: ۳۱۰۳.
By محمد فاتح
