مدارس دینی مستحکم‌ترین و نیرومندترین مراکزی است که لبریز از تحرک، نشاط و شکوفایی می‌باشد و از چشمۀ حیات نبوی آب می‌گیرد و کشت‌زار زندگی بشر را سیراب می‌نماید. حقا که مدارس دینی کانِ علم و معرفت و سرچشمۀ هدایت و نور است که جامعۀ اسلامی در سایۀ آن شکوفا و پویا باقی خواهد ماند. ازاین‌رو لازم است امت اسلامی به جایگاه و اهمیت مدارس و حوزه‌های علمیه پی برده و توجه خاصی به آن داشته باشند تا این مراکز بتواند، مسئولیت و رسالتی را که به دوش کشیده است به‌طور صحیح و درست انجام بدهد. در این مقالۀ مختصر بر آنیم تا نظر گذرایی به تاریخ، اهمیت و رسالت این مراکز علمی داشته باشیم تا بر جایگاه، بایدونبایدها و چشم‌انداز آیندۀ آن، روشنی انداخته باشیم.
کلیدواژگان: مدارس دینی، تاریخ، اهمیت و ویژگی.
تاریخ مدارس دینی
تاریخچۀ مدرسه به عهد رسول‌الله صلى‌الله‌علیه‌وسلم برمی‌گردد. پایه‌گذار آن، حضرت سرور موجودات، فخر کائنات، حضرت محمد رسول‌الله صلى‌الله‌علیه‌وسلم است. خجسته‌ترین و پر‌میمنت‌ترین روزهای آن همان بود که پیامبر مهربان و پر عطوفت بر روی حصیر، زیر سقف چوبی تشریف‌فرما می‌شد و پروانگان خورشید رسالت، گرداگرد وی جمع می‌شدند و از خرمن رسالت خوشه می‌چیدند و از دریای معرفت گوهر می‌گرفتند. به‌راستی‌که در آن لحظات هیچ مکانی در زیر آسمان و روی زمین بهتر و مبارک‌تر از آن جایگاه وجود نداشت.
ادب‌گاهیست به زیر آسمان از عرش نازک‌تر نفس گم‌کرده می‌آید جنید و بایزید اینجا
نام آن جایگاه پربرکت «صفه» بود. طلاب و دانش‌پژوهان آن، به «اصحاب صفه» شهرت داشتند. هر فردی از آن گروه مقدس به‌قدری سرشار از طلب صادق بود که به‌جز علم و معرفت به هیچ‌چیز دیگری دل نمی‌بست. ابوهریره رضی‌الله‌عنه نیک‌طینت و عاشق علم و معرفت، به قدری به ساختمان ساده و چوبین آن جایگاه، علاقه داشت که فراقش را کمتر تحمل می‌کرد. ساعت‌ها می‌گذشت ولی چیزی برای خوردن نمی‌یافت؛ اما باوجود این، به حرص این‌که گوهری جدید به گوهرهای دانش خود بیفزاید، آنجا را ترک نمی‌کرد. تاریخ این واقعه را فراموش نمی‌کند که روزی از روزها ابوهریره رضی‌الله‌عنه بر زمین افتاده بود. مردم از کنارش عبور می‌کردند، عده‌ای چنین پنداشتند که بیماری صرع دارد. پاها را بر گردنش گذاشتند، اما نمی‌دانستند که ابو هریره رضی‌الله‌عنه کسالتی ندارد. روزها سپری شده که حتی بوی غذا به مشامش نرسیده است. بعد از عصر طلایی رسالت، تحولات گوناگونی پدید آمد. در کیفیت مدرسه نیز دگرگونی‌هایی به وقوع پیوست؛ اما به‌هرحال، در ایفای رسالتش تقصیر نمی‌کرد. جهان اسلام نسبت به مدارس شدیداً احساس نیاز می‌کرد. مسلمانان جگرگوشه‌های خویش را برای تعلیم و تربیت به آغوش این مراکز می‌سپردند.
