زلزله از دیدگاه اسلام و نقد شبهات معترضین «بخش شانزدهم و پایانی»

نویسنده: ابوعائشه

زلزله از دیدگاه اسلام و نقد شبهات معترضین

بخش شانزدهم و پایانی

جمع‌بندی مطالب

در بخش‌های گذشته با ماهیت زلزله آشنا شدیم و دانستیم که زلزله چگونه باعث تخریب خانه‌ها، کشته‌شدن مردم، آواره‌ و بی‌خانمان‌شدن انسان‌ها، از هم‌پاشیدن خانواده‌ها، واژگون‌شدن درختان، محوشدن باغ‌ها و مزارع، فروریختن دیوارها، از بین رفتن جاده‌ها و خلاصه این‌که سبب به‌هم خوردن زندگی مردم در سراسر این کرۀ خاکی -البته بدون نظرداشت این قوم، مذهب، جنسیت و…- می‌شود و هم‌چنان فهمیدیم که با وجود تمام آثار مخرب، ویران‌گر و دردناک، این حوادث بی‌دلیل نیست؛ پشت سر این وقایع و حوادث حکمت‌هایی هستند که فقط حکیم سبحانه و تعالی آن را می‌داند؛ زیرا مالک حقیقی تمام این جهان پروردگار عالمیان است. او خیر و شر بندگانش را بهتر از هرکس دیگری می‌داند. او الله تعالی جایگاه انسان مسلمان، بی‌گناه بودن طفل معصوم و بی تقصیربودن انسان‌های عبادت‌گذار، امرکنندگان به معروف و بازدارندگان از منکر و مصلحین جامعه را می‌شناسد و با حکمت خود با آنان برخورد می‌کند.

بررسی تاریخ ملت‌ها نشان می‌دهد که زلزله مربوط به یک نسل و یا یک کشور و منطقه نیست؛ مردم متعدد دنیا از گذشته تا حالا، با زلزله‌های ویران‌گر و بنیان‌افکن روبه‌رو شده‌اند، با این تفاوت که در گذشته مردم زیاد به شبهات و اعتراضات توجه نمی‌کردند، بلکه زلزله‌ها و سایر حوادث را رخدادهایی از سوی رب‌العالمین برای آزمودن و امتحان کردن بندگان می‌دانستند و بلافاصله به سوی پروردگار متوجه شده و توبه و استغفار می‌کردند و از شر چنین حوادث به خداوند متعال پناه می‌بردند؛ زیرا آنان می‌دانستند که به جز خداوند متعال پناهگاه دیگری وجود ندارد و تنها راه نجات‌شان از عذاب الهی در دنیا و آخرت، استغفار و رجوع به سوی الله متعال است.

قبلاً حکمت‌های زلزله و سایر حوادث و رخدادهای طبیعی را بیان داشتیم و این‌جا دوباره این موارد را مختصراً بیان می‌کنیم؛ زیرا هدف از این تحقیق آگاه‌ساختن خوانندگان ارجمند به این مسئلۀ مهم است؛ موضوعی که نیاز است باربار تکرار شود و بندگان خداوند متعال بدانند که چرا خداوند متعال گاهی چنین حوادثی بر سر آنان نازل می‌کند. مهم‌ترین حکمت‌های زلزله عبارت اند از:

۱.      حکمت ابتلا و آزمایش بندگان؛ این حکمت، یکی از مهم‌ترین مقاصد و اهداف حوادث و رخ‌دادهایی هم‌چون زلزله و سایر موارد است؛

۲.      عجز انسان‌ها؛ یکی از حکمت‌های بحران‌ها و حوادث و بلایا، یادآوری انسان‌ها به عجز و ناتوانی‌شان است تا آنان بدانند که چگونه در قبضه و کنترل الله متعال هستند و نمی‌توانند بدون الله متعال برای خود کاری انجام دهند، پس باید همیشه متوجه بوده و همواره به یاد پروردگارشان باشند و در هرحال تضرع و زاری نموده و به سوی استغفار بشتابند. الله متعال در این مورد می‌فرماید: “فلولا إذ جاءهم بأسنا تضرعوا”^[1] ترجمه: پس چرا هنگامی که عذاب ما را به آنان رسید، زاری نکردند؟؛

۳.      با دیدن حوادثی -هم‌چون زلزله، طوفان و سیلاب‌ها- که ظاهراً شر هستند و در آن، مردم زیادی کشته می‌شوند، انسان‌ها به خیر و نیکی که الله متعال در حق‌شان انجام داده است، پی می‌برند و می‌دانند که الله متعال با آرامش و اطمینان در زمین، چه نعمت‌های بزرگی به آنان ارزانی کرده است. این زلزله‌ها می‌آیند تا نعمت‌های آرامش و استقرار را برای ما یادآوری کنند که اگر انسان‌ها همیشه در همچنین حالتی می‌بودند چکار می‌کردند. آیا با خود اندیشیده‌ایم که اگر برای یک دقیقه این زمین زیرپای ما به شدت تکان بخورد چقدر انسان، حیوان و موجودات زنده از بین می‌روند و چقدر خانه‌ها به آوار تبدیل می‌شوند؟ بسیاری این فضل و رحمت بزرگ خداوندی را نادیده می‌گیرند؛

۴.     در چنین حوادث و رخدادهایی، هم‌دلی و هم‌دردی مسلمانان بین‌شان هویدا می‌گردد و مستحب هم همین است که مسلمانان به داد براداران‌شان برسند و تا حد توان آنان را همکاری و دستگیری نمایند. در زلزله‌های اخیری که در کشور افغانستان رخ داد معلوم شد که چقدر ملت و دولت در کنار هم و دوشادوش به کمک آسیب‌دیدگان شتافتند و تا حد توان با آنان همکاری کردند؛ مردمی که سرمایه‌های زیادی نداشتند؛ اما برادران‌شان را تنها نگذاشتند.

یکی از موضوعات مهمی که در پایان باید یادآوری شود این است که مسلمانان و انسان‌های صالح و نیکی که در چنین زلزله‌ها کشته می‌شوند، حکم‌شان چیست و باید دربارۀ آنان چه گفت؟ همان‌گونه که قبلاً گذشت بندگان صالح و نیک خداوند متعال که به اثر چنین حوادثی کشته می‌شوند، حساب‌شان از گناهکاران و معصیت‌کاران جداست و خداوند متعال با آنان همان معامله‌ای را انجام می‌دهد که با سایر بندگان نیک خود انجام می‌دهد. در این‌جا می‌توان گفت یا این‌که خداوند متعال می‌خواسته‌است این افراد را مشمول رحمت و لطف خود بگرداند و با همین حوادث، گناهان‌شان را بیامرزد و درجات‌شان را نزد خودش بالا ببرد و یا این‌که خداوند متعال خواسته است این افراد را نزد خود برگزیند و این افراد نزد الله متعال بازگردند و به درجۀ رفیع شهادت نایل شوند و احادیثی وجود دارد که دلالت دارند بر این که کسی‌که زیر آوار بمیرد، شهید است.

پیامبر اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} در مورد شهدا، می‌فرماید: “الشهداء خمسة: المطعون والمبطون والغریق وصاحب الهدم والشهید في سبیل الله”^[2] ترجمه: «پنج گروه شهید به حساب می‌آیند: کسی‌که به مرض طاعون بمیرد، کسی‌که از درد شکم وفات کند، کسی‌که غرق شود، کسی‌که زیر آوار [این نوع شهید فرقی نمی‌کند توسط زلزله بمیرد، یا خانه رویش منهدم شود و یا با فروریختن چاه و افتادن در آن] بمیرد و کسی‌که در راه خدا به شهادت رسد».

نتیجه‌گیری

در نتیجه باید گفت: قدرت تغییر، تبدیل، تحول و دگرگونی در این دنیا فقط در اختیار یک ذات است؛ ذاتی که هرطور بخواهد در آن تصرف می‌کند و کسی نیست از او در این‌باره بپرسد؛ ذاتی که اگر بخواهد جان کسی را بدون زلزله می‌گیرد، منطقه را بدون زلزله ویران می‌کند. اما این کار را نمی‌کند، بلکه گوشه‌ای از دنیا را تکان می‌دهد تا دیگران نیز متوجه شوند. از خواب غفلت بیدار شوند. به سوی رب‌العالمین بازگردند. در این دنیا در طی چندین قرن زلزله‌های بسیار مهلک، ویران‌گر و سهمگینی رخ داده است؛ زلزله‌هایی که باعث تخریب خانه‌ها و کاشانه‌های مردم قرار گرفته و هزاران و صدها هزار انسان در آن جان باخته‌اند. باید دانست که این حوادث هیچ‌گاه بدون عوامل و اسباب نیستند و حتماً در پی آن عواملی وجود دارد. در بخشی از تحقیق تلاش کردیم تا توضیحاتی در مورد چگونگی زلزله و عوامل آن ارائه بدهیم و در بخش‌های گذشته دانستیم که برخی از ناآگاهان و بی‌خبران از عظمت و بزرگی خداوند متعال، این حوادث را به طبیعت نسبت می‌دهند و می‌گویند همۀ این‌ها آثار طبیعت هستند و شبهاتی در این‌باره مطرح می‌کردند که به شبهات و اعتراض‌های آنان نیز تاحدتوان پاسخ داده شد.

در پایان از خداوند متعال خواهانیم امت اسلامی -به ویژه جوانان این امت- را بیدار ساخته تا در هنگام رخ دادن چنین حوادثی بیشتر به سوی او بازگردند و همه باهم توبه کنیم. استغفار را که در ین عصر پر از فتنه، فساد و آشوب، تنها پنگاه‌مان است لازم بگیریم و غفلت را کنار بگذاریم و از او می‌خواهیم ما را از مسیر حق‌و‌حقیقت دور نکند و به اتباع از فرامین خودش و سنت‌های پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} توفیق عنایت بفرماید.

بخش قبلی | پایان

المراجع والمآخذ:

1-       قرآن کریم.

2-       بخاری، ابو عبد الله، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، جلد: ۴، نشر: بیروت- لبنان: دار طوق النجاة، الطبعة الاولی: ۱۴۲۲هـ.

3-       ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، ۱۴۰۳ق، بیروت – لبنان: دارالفکر.

4-       نیشابوری، مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، جلد: ۱، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، نشر: لبنان- بيروت: دار الجیل.

5-       سجستانی، أبو داود سلیمان بن الأشعث، سنن أبی داود، ج ۴، لبنان- بيروت: دار الکتاب العربي.

6-       احمد بن حنبل، مسند احمد، (۴: ۱۰۴) مؤسسة الرسالة. تحقیق شیخ شعیب الأرنووط.

7-       المتقي الهندی، علاء الدین علی بن حسام الدین، کنز العمال في سنن الأقوال والأفعال، باب الخسف والمسخ والقذف، جزء ۱۴، تحقیق بکری حیاني، نشر مؤسسه الرساله، چاپ پنجم، ۱۴۰۱هـ/۱۹۸۱م.

8-        السیوطی، جامع الکبیر، باب حرف الهمزء، جزء ۱.

9-       عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری، جلد: ۳.

10-    الدیبک، د. جلال، الزلازل وتخفیف مخاطرها، نابلس- فلسطین، ۲۰۰۹ م.

11-     مسلم، ابو شاکر، چرا زلزله! چاپ دوم، ۱۳۹۸.

12-    ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، مادۀ زلل، ج ۱۱.

13-    اندلسی، یوسف بن عبد الله ابن عبدالبر، التمهید، ج ۳.

14-     سایت سنت آنلاین (در مصاحبه با عبدالحکیم سید زاده)، عنوان مقاله: ماهیت و حکمت‌های زلزله، تاریخ نشر ۱۳۹۷ هجری شمسی.

15-     تهانوی، علامه اشرف علی، سعادت و شقاوت در پرتوی اعمال، ۱۲۴۲-۱۳۲۱ ق، مترجم: قاسمی، محمد قاسم، نشر: صدیقی، ۱۳۷۵، زاهدان.

16-     دحیم، إبراهیم بن صالح، عنوان المقال: الزلازل.. وغیاب الحقیقة، موقع صید الفوائد.

17-     عینی، بدر الدین محمود بن أحمد، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، ج ۷، ۱۴۲۱ هـ. ق.

18-     من أقوال السلف، موقع طریق الإسلام، تاریخ نشر المقال: ۲۰۲۳ م.

19-    الزلازل…الأسباب… والحکمة، موقع إسلام ویب، تاریخ نشر المقال: ۱۴۳۹ هـ. ق.

20-   همام عبد المعبود، عنوان المقال: هل الذنوب وراء زلازل الأرض؟ موقع إسلام أون لاین.

21-    ابن أبی الدنبا، عبد الله بن محمد، العقوبات «العقوبات الإلهیة للأفراد والجماعات والأمم»، تحقیق: محمدخیر رمضان یوسف،  ۱۴۱۶ هـ. ق.

22-    ابن القیم، محمد بن أبی بکر، الداء والدواء، تحقیق: محمد أجمل الإصلاحی، ۱۴۲۹ هـ. ق.

23-    الحمید، عبد الکریم بن صالح، التفکر والاعتبار بآیات الکسوف والزلازل والإعصار، ۱۴۲۶ هـ. ق.

24-    نصیحة حول الزلازل، الموقع الرسمي لسماحة الشیخ الإمام ابن باز رحمه‌الله، بی‌تا.

25-    الحمید، عبد الکریم بن صالح، التفکر والاعتبار بآیات الکسوف والزلازل والإعصار، ۱۴۲۶ هـ. ق.

26-    همام عبد المعبود، عنوان المقال: هل الذنوب وراء زلازل الأرض؟ موقع إسلام أون لاین.

27-    وحشتناک‌ترین زلزله‌های جهان تا به امروز، سایت مجلۀ گردشگری الی گشت، تاریخ نشر مقاله: ۱۴۰۲هـ. ش.

28-    سایت خبرگزاری تسنیم، ۱۰ زلزله قدرتمند ثبت شده در جهان، ۲۳ آبان ۱۳۹۶.

29-    زلزله و سونامی در اندونزی…، رادیو فردا، تاریخ نشر خبر: ۱۳۹۷ هـ. ش.

30-   سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ پخش خبر: ۱۴۰۱ هـ. ش.

31-    بزرگ‌ترین زلزله‌های دنیا از سال ۲۰۰۰، سایت فردای اقتصاد، تاریخ نشر خبر: ۱۴۰۱ هـ. ش.

32-    زمین لرزه ۲۰۲۳ ترکیه و سوریه، دانشنامۀ آزاد. نگاه شود: خبرگزاری مهر، در زلزلۀ ترکیه و سوریه چه اتفاقی افتاد؛ تاریخ ۱۴۰۱ هـ. ش.

33-    نگاهی به زلزله‌های هرات افغانستان، سایت انجمن زمین شناسی ایران، ۱۴۰۲ هـ. ش.

34-    طلوع نیوز، زلزلۀ کنر؛ تاکنون حدود ۸۰۰ تن شهید و ۲۵۰۰ تن زخمی شده‌اند، تاریخ نشر خبر: ۱۴۰۴ هـ. ش.

35-    سالاری فر، زلزله و عوامل آن، سایت اهل سنت جاسک.

36-    الوادعی، أبو عبدالرحمن مقبل بن هادی، إیضاح المقال في أسباب الزلازل والرد علی الملاحدة والضلال، بی تا، دارآلاثار صنعا.

37-    العقیل، عقیل بن عبد الله، شبهات حول الزلازل والبراکین والکوارث، ۱۴۳۱ هـ. ق.

 

---