فضیلت وبرکات درود فرستادن (بخش نهم و پایانی)

نویسنده: عبدالحمید گرگیج

در کتاب «نزهة المجالس» به روایت طبرانی از حضرت جابر (رضی الله عنه) حدیثی نقل شده است که در آن رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) فرموده‌اند: «هر کس صبح و شام بگوید: «اللهم رب محمد صل علی محمد و علی آل محمد و اجز محمداً ما هو اهله»، کاتبان اجر و پاداش این درود را تا یک هزار روز خسته خواهند کرد، زیرا آن‌ها مشغول نوشتن ثواب و اجر آن خواهند شد.» بعضی از علما به جای عبارت «ما هو اهله»، عبارتی را که به مفهوم «پاداشی که شایستهی مقام الله است» ترجمه کرده‌اند، به این معنی که «هر مقدار پاداش و اجری که شایسته‌ی مقام توست، عطا بفرما.» این بیانگر این است که پاداش‌هایی که شایستهی شأن الله تعالی هستند، بی‌پایان و بی‌انتها خواهند بود، به خصوص برای حبیب خود.

از حضرت حسن بصری (رضی الله عنه) نیز درودی طولانی نقل شده که در آن این کلمات را می‌خواندند: «وجزه عنا خيره ما جزيت نبيا عن امته»؛ ترجمه: «بارالها! به آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) از جانب ما بهترین پاداشی که به پیامبری از جانب امت او عطا کرده‌ای، عنایت بفرما.» در حدیث دیگری آمده است که هر کس درود «اللهم صل على محمد و على آل محمد صلوة تكون لك رضا و لحقه اداء و اعطه الوسيلة و المقام المحمود الذي وعدته و اجزه عنا ما هو اهله و اجزه عنا من افضل ما جزيت نبيا عن امته وصل على جميع اخوانه من النبيين و الصالحين يا ارحم الرحمین» را به مدت هفت جمعه، هر جمعه هفت بار بخواند، شفاعت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) برای او واجب می‌شود.

علامه ابن المشتهر (رحمه الله) بیان می‌دارد که هر کس بخواهد حمد و ثنایی برای الله تعالی بیان کند که بهترین حمد باشد و تاکنون هیچ یک از مخلوقات، چه اولین و چه آخرین، چه ملائک مقربین و چه اهل آسمان و زمین، چنین حمدی را بیان نکرده‌اند، و همچنین کسی که بخواهد بر رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) بهترین و والاترین درود را بخواند، درودی که هیچ کس تا به حال مانند آن را نخوانده است، باید چنین بگوید: «اللهم لك الحمد كما انت اهله فصل على محمد كما انت اهله و افعل بنا ما انت اهله فانك انت اهل التقوى و اهل المغفره»؛ ترجمه: «بارالها! حمدی که مناسب شأن توست، مخصوص توست، بر محمد (صلی الله علیه وسلم) درودی که مناسب شأن تو باشد بفرست و با ما آن رفتاری را انجام بده که شایسته شأن تو باشد. همانا تو شایستهی این هستی که از تو ترسیده شود و تو بخشاینده‌ای.»

ابو الفضل قومانی (رحمه الله) می‌گوید: شخصی از خراسان نزد من آمد و اظهار داشت که در مدینه منوره بودم و پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) را در خواب زیارت کردم. و آن‌حضرت فرمودند: هنگامی که به همدان رفتی از جانب من به «ابوالفضل بن زیرک» سلام برسان. عرض کردم: یا رسول الله! این چه رمزی است؟ فرمودند: او هر روز یکصد بار یا بیش از آن بر من این درود را می‌خواند: «اللهم صل على محمد النبى الامى و على ال محمد جزى الله محمداً عنا ما هو لله اهله».

ابوالفضل می‌گوید: «آن شخص سوگند یاد کرد که نام مرا از آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) در خواب شنیده و قبل از آن مرا نمی‌شناخته است. ابوالفضل می‌گوید: خواستم به او مقداری گندم بدهم ولی او از قبول آن خودداری کرد و اظهار داشت که رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) را نمی فروشم (یعنی در عوض ابلاغ چیزی دریافت نمی‌کنم». پس از آن دیگر آن شخص را ندیدم.

يا رب صل وسلم دائماً ابداً على حبيبك خير الخلق كلهم
عن عبدالله بن عمرو بن عاص أنَّهُ سَمِعَ النَّبِى (صلی الله علیه وسلم) يَقُولُ: «إِذَا سَمِعْتُمُ المؤذَنَ فَقُولُو مِثْلَ مَا يَقُوْلُ ثُمَّ صَلُّوْا عَلَيَّ فَإِنَّهُ مَنْ صَلَّى عَلَى صَلوةَ صَلّى اللهَ عَلَيهِ عَشْراً ثُمَّ سَلُو اللَّهَ لى الْوَسِيْلَةَ فَإِنَّهَا مَنْزِلَةٌ فِى الْجَنَّةِ لا تَنْبَغِي إِلا لِعَبْدِ مِنْ عِبَادِ اللهِ وَارْجُوا أَنْ أَكُونَ آنَا هُوَ فَمَنْ سَأَل لِىَ الْوَسِيْلَةَ حَلَّت عَلَيْهِ الشَّفَاعَةُ»؛ ترجمه: «حضرت عبدالله بن عمرو (رضی الله عنه) از رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) نقل می‌کند که فرمودند: “هرگاه اذان را شنیدید همان کلماتی را که مؤذن می‌گوید شما هم بگویید، پس از آن بر من درود بفرستید؛ زیرا که هرکس بر من یک بار درود بفرستد، الله تعالی ۱۰ بار بر وی درود می‌فرستد. سپس از الله تعالی برایم «وسیله» را بخواهید. وسیله مقامی در بهشت است که فقط به یک نفر می‌رسد و امیدوارم که آن یک نفر من باشم. پس هر کس برایم وسیله را از الله بخواهد شفاعت من برای او نازل خواهد شد.”»

مقصود از نازل شدن شفاعت این است که شفاعت برای فرد محقق و ثابت می‌شود. در برخی از روایات آمده است که شفاعت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) برای فرد واجب خواهد شد. به عنوان مثال، در حدیثی از صحیح بخاری آمده است: هر کس به اذان گوش دهد و در پایان آن این دعا را بخواند: «اللهم رب هذه الدعوة التامة و الصلوة القائمة آت محمداً الوسیلة والفضیلة وابعثه مقاماً محموداً الذی وعدته»، شفاعت من برای او ثابت می‌شود.

از حضرت ابوالدرداء (رضی الله عنه) نقل شده است که وقتی پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) اذان را می‌شنیدند، این دعا را به گونه‌ای می‌خواندند که دیگران نیز می‌توانستند آن را بشنوند: «اللهم رب هذه الدعوة التامه و الصلوة القائمة صل على محمد و آته الوسیله یوم القیامة».

علامه سخاوی (رحمه الله) از حضرت ابوهریره (رضی الله عنه) نقل کرده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «هرگاه بر من درود می‌خوانید، «وسیله» را نیز برایم طلب کنید». وقتی از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) سوال شد که «وسیله» چیست، ایشان پاسخ دادند: «مقامی در بهشت است که تنها یک نفر به آن می‌رسد و من امیدوارم که آن یک نفر من باشم». علامه سخاوی (رحمه الله) می‌گوید که “وسیله” در لغت به چیزی اطلاق می‌شود که به واسطه‌ی آن به مقام و شخصیتی بزرگ تقرب حاصل می‌شود، اما در اینجا به مقام والایی در بهشت اشاره دارد که در حدیث به آن اشاره شده است.

در حدیث دیگری از ابی حمید یا ابی اُسید الساعدی نقل شده که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرموده‌اند: «هنگامی که یکی از شما وارد مسجد می‌شود، باید بر من درود فرستد، سپس بگوید: “اللهم افتح لی أبواب رحمتک” و هنگامی که از مسجد خارج می‌شود، باید بر من سلام فرستد و بگوید: “اللهم افتح لی أبواب فضلک”». این دعا به معنای درخواست برای گشوده شدن درهای رحمت و فضل الهی است.

علت درخواست گشودن دروازه‌ی رحمت این است که هر کس به مسجد می‌رود برای مشغول شدن به عبادت می‌رود و او بیشتر نیازمند رحمت الله تعالی است تا خداوند با رحمت خود توفیق عبادت عطا کند و سپس آن‌را قبول فرماید.

در مظاهر حق نوشته شده است که باز شدن دروازه‌ی رحمت به سبب برکت آن مکان مقدس و یا به سبب توفیق نماز در آن و یا به سبب کشف حقایق نماز می‌باشد و از «فضل» مراد رزق حلالی است که بعد از نماز برای آن کار تلاش می‌شود. این مطلب اشاره‌ای دارد به این آیه که در سوره جمعه آمده است: «فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَوةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ الله»؛ ترجمه: «پس چون تمام کرده شود نماز متفرق شوید در زمین و طلب کنید از فضل خدا.»

علامه سخاوی (رحمه الله) از حضرت علی (رضی الله عنه) نقل کرده است: «هرگاه وارد مسجد می‌شوید بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) درود بفرستید.»

از حضرت فاطمه (رضی الله عنها) نقل کرده است: «هنگامی که آن‌حضرت (صلی الله علیه وسلم) وارد مسجد می‌شدند بر خود درود و سلام می‌فرستادند و سپس چنین می‌فرمودند: «اللهم اغفر لي ذنوبی و افتح لی ابواب فضلک». حضرت انس (رضی الله عنه) می‌گوید: «وقتی رسول اكرم (صلی الله علیه وسلم) وارد مسجد می‌شدند می¬فرمودند: «بسم الله اللهم صل على محمد» و هرگاه از مسجد خارج می‌شدند باز هم این را می‌خواندند: «اللهم صل على محمد».

از حضرت عبدالله بن عمر (رضی الله عنهما) منقول است که آن‌حضرت (صلی الله علیه وسلم) به نوه‌ی خود حضرت حسن (رضی الله عنه) این دعا را آموخته بودند که هرگاه وارد مسجد شود، نخست بر آن‌حضرت درود بفرستد و سپس این دعا را بخواند: «اللهم اغفرلنا ذنوبنا وافتح لنا ابواب رحمتک» و هرگاه از مسجد خارج شود نیز همین دعا را بخواند و به جای ابواب رحمتک «ابواب فضلک» گوید.

از حضرت ابوهریره (رضی الله عنه) منقول است که آن‌حضرت (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: هرگاه شخصی از شما وارد مسجد شود بر پیامبر سلام بفرستد و بگوید: «اللهم افتح لی ابواب رحمتک» و هرگاه از مسجد خارج شود سلام بفرستد و بگوید: «اللهم اعصمنى من الشيطان الرجيم».

يا رب صل وسلم دائماً ابداً على حبيبك خير الخلق كلهم
با ابیاتی پر معنا از ابوسعید ابوالخیر نوشته‌ام را به پایان می‌رسانم:
ما كشته‌ی عشقیم و جهان مسلخ ماست             ما بی‌خور خوابیم و جهان مطبخ ماست
ما را نبود هوای فردوس از آنک صد مرتبه بالاتر از آن دوزخ ماست
افسوس که ایام جوانی بگذشت دوران نشاط و کامرانی بـگذشت
تشنه بکنار جوی چندان خفتم كز جوی من آب زندگانی بگذشت
شب خیز که عاشقان بشب راز کنند گرد در و بام دوست پرواز کنند
هر جا که در بود بشب بر بندند الا در عاشقان که شب باز کنند
یــا رب زقناعتم توانگر گردان وز نور يقين دلم منور گردان
روزیّ من سوخته‌ی سر گردان بی‌منت مخلوق میسر گردان
یــا رب ز دو کَون بی‌نیازم گردان وز افسر فقر سر فرازم گردان

در راه طلــــب محرم رازم گردان ز آن ره که نه سوی تست بازم گردان

بخش قبلی | پایان