نویسنده: عبدالمالک مهاجر
ویژگی‌های منحصربه‌فرد ایشان
-
سید تابعین
تابعین کسانی هستند که محضر رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) را درک نکردند، ولی اصحاب آن حضرت را دیده‌اند. لذا تمام کسانی که بعد از رحلت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) به دنیا آمدند و اصحاب کرام (رضی الله عنهم) را دریافته اند، از تابعین به شمار می‌آیند. به تدریج اصحاب پیامبر (صلی الله علیه وسلم) از دنیا رفتند و مردم در مسائل شرعی به فقهای تابعین رجوع می‌کردند. سعید بن مسیب از مهم‌ترین فقیهان این عصر بود و به گفتهٔ ابن خلکان، سیدالتابعین به شمار می‌آمد.
-
فقیه مدینه
در اواخر قرن اول هجری دو مکتب و مدرسهٔ فقهی در میان مسلمانان پدید آمد: مکتب عراق و مکتب مدینه. مکتب عراق را مکتب رأی و مکتب مدینه را مکتب حدیث می‌گفتند. فقهای عراق بیشتر بر رأی و استدلال عقلی تکیه می‌کردند، ولی فقهای مدینه بر احادیث و روایات فقهی تکیه داشتند. از میان فقهای چهارگانهٔ اهل سنت، امام ابوحنیفه نمایندهٔ مکتب عراق و مالک بن انس نمایندهٔ مکتب مدینه بود.
-
اهل ورع و عبادت
سعید بن مسیب از عابدان و زاهدان عصر خود بود. ابن خلکان در مورد او می‌گوید: «او میان فقه، حدیث، زهد، عبادت و ورع را جمع کرده بود. سعید پیوسته ملازم مسجد النبی بود و سی سال نماز جماعت آنجا را ترک نکرده بود. روزی که چشمش درد می‌کرد، آب و هوای وادی عقیق را به او توصیه کردند، ولی او از رفتن به آنجا امتناع کرد و گفت: «پس چگونه به نماز جماعت صبح و عشاء مسجد النبی برسم؟!».
-
تعبیر کنندهٔ رؤیا
سعید بن مسیب علاوه بر آشنایی با فقه که در مفهومی وسیع‌تر از معنای امروزی‌اش به کار می‌رفت، در تعبیر رؤیا نیز مهارت داشت و به گفتهٔ ابن سعد، از همهٔ اهل زمانش در تعبیر رؤیا ماهرتر بود.
-
برخورد تربیتی
ابن حرمله گوید: «صبحگاهی از خانه خارج شدم، مستی را دیدم که در کوچه افتاده است. پایش را گرفتم و بر زمین کشیدم و به خانه‌ام بردم. آن‌گاه سراغ سعید رفتم و گفتم: اگر کسی مستی را بیابد، باید او را تحویل حکومت دهد تا حد بر او جاری شود یا خیر؟ سعید گفت: “اگر می‌‌توانی، پرده‌پوشی کنی بهتر است.” پس به خانه برگشتم، دیدم مرد هوشیار شده است. همین که مرا دید، شرمنده شد. گفتم: “شرم نمی‌‌کنی! اگر تو را به آن حال می‌‌دیدند، بر تو حد جاری می‌‌شد. آن‌گاه از جامعه طرد می‌‌شدی و جای پایی نداشتی.” گفت: «به خدا قسم، توبه می‌‌کنم و عهد می‌‌بندم که دیگر مرتکب خلاف نشوم.”»
-
پندهای حکیمانه
