بی‌تردید، مادر یکی از نعمت‌های گران‌بها و بزرگ الهی است که به انسان‌ها ارزانی شده است. مادر، مهم‌ترین رکن هر خانه و خانواده‌ایست که وجودش بیان‌کنندۀ ساختار خانواده است. اسلام به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نظام‌های حقوقی شناخته شده در جامعۀ بین‌المللی به نقش و منزلت بی‌بدیل مادر توجه ویژه‌ای نموده است. احترام و ارزش مادر در دین مبین اسلام و کتاب آسمانی ما مسلمانان فراتر از احترام و ارزشی است که در دیگر ادیان به این مقام والا گذاشته می‌شود. حقوقی را که دین مبین اسلام برای مادر مشخص کرده، بیشتر از حقوقی است که برای دیگران و حتی برای پدران قائل شده؛ به این دلیل مادر مربی انسان (انسان‌ساز، هم در بُعد مادی و هم معنوی) و در حقیقت، پرورش‌دهندۀ جامعه است و اوست که می‌تواند فرد و جامعه را به‌سوی سعادت حقیقی و یا شقاوت و ناکامی هدایت کند. در این بخش از مقاله دربارۀ حقوق مادر در دین مبین اسلام بحث خواهیم کرد.
حقوق مادر در اسلام
دین مبین اسلام نگرش خاصی به نقش مادر داشته و احترام و به‌جا آوردن حقوق این فرشتۀ زمینی را واجب می‌داند. از منظر نظام حقوقی اسلام، چنان‌که فرزندان بر والدین حقوقی دارند، پدر و مادر نیز حقوقی بر بالای فرزندان‌شان دارند. در این میان حقوقی که دین مبین اسلام برای مادران مشخص کرده بسیار فراتر و بالاتر از حقوقی است که برای دیگران قائل شده است؛ چرا که مادر به‌عنوان معمار تربیت در محیط خانه و اجتماع، مربی انسان و در حقیقت، پرورش‌دهندۀ جامعه است و اوست که با شکل‌دهی ساختار شخصیتی از دوران طفولیت، می‌تواند شخص و جامعه را به سعادت برساند.
چنان‌که می‌دانيد، عالم غرب با آن همه پيشرفت و فنّاوری خود، هيچ فضيلت و حقی را برای پدر و مادر در نظر نگرفته است و در قوانين خود مادر را مانند کالايی در نظر گرفته است که هر گاه کاربرد آن تمام شد، ديگر هيچ حق و حقوقی ندارد و نهايت ارزشی که برای پدر و مادر قايل می‌شوند، اين است که در هر سال يک روز را مخصوص مادر نام‌گذاری کرده‌اند که آن را عيد مادر يا همان روز مادر ناميده‌اند و در آن روز دختران و پسران‌شان کادو و هدايایی را به آن‌ها تقديم می‌کنند و آن را به محبت و نيکی تعبير می‌کنند و اين نهايت کار آن‌هاست. آيا اين رعايت حق والدين است و آيا می‌توان همين کار را وفا به عهد والدين ناميد؟
افراد از حقوق والدين غافل‌اند و فضيلت ايشان را درک نمی‌کنند؛ اما در اسلام موضوع متفاوت است. با دقت در آيات و احاديثی که [در بخش‌های قبلی همین تحقیق] بيان شد، اهميت آن را می‌توان دريافت. حتی اسلام ما را از نافرمانی والدين نهی کرده و در نهايت، ارزش اين مسئله را در آنجا نشان داده که نافرمانی والدين را جزء گناهان کبيره و مقارن شرک به خداوند قرار داده است.
برای تثبيت اين موضوع تنها همين آيه کافی است که خداوند جل‌جلاله فرموده است: «فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا»؛ «به پدر و مادر کلمۀ (اُف) نگوييد که رنجيده خاطر شوند و کمترين آزاری به آن‌ها نرسانيد.»
با دقت در اين آيه متوجه می‌شويم که خداوند جل‌جلاله گفتن کلمۀ «اُف» يا هر کلمه‌ای را که سبب رنجش والدين شود ناپسند دانسته است تا خود بدانيد که گفتن سخنانی سخت‌تر از آن چگونه است. رعایت حقوق والدین از پیمان‌های جاویدی است که خداوند متعال از انسان‌ها گرفت و آن عهد و پیمان را تکرار کرد و عهدشکن‌ها را لعنت فرمود: «وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي‌إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا»؛ «و (به یاد آورید) آن زمان را که از بنی‌اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و نسبت به پدر و مادر نیکی کنید.» این آیه، احترام زیاد نسبت به والدین را بیان می‌کند و از ناراحت کردن آن‌ها و دشمنی با آن‌ها برحذر می‌دارد؛ بنابراین، نافرمانی والدین و انکار خوبی‌های آن‌ها از گناهان کبیره می‌باشد و در شأن مسلمان نیست که مرتکب چنین کاری شود؛ زیرا بعد از شرک به خدا یاد شده است.
دراین‌باره احاديث زيادی وجود دارد: «عن عبدالله بن عمرو بن العاص رضی‌الله‌عنه عن النبي صلى‌الله‌عليه‌وسلم قال: الکبائر: الإشراک بالله و عقوق الوالدين و قتل النفس و اليمين الغموس»؛ «از عبدالله بن عمرو رضی‌الله‌عنه روایت شده که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: گناهان کبیره عبارت‌اند از: شریک قرار دادن با الله متعال، نافرمانی والدین، کشتن انسان به ناحق و قسم دروغین.»
By محمد فاتح