با آنکه در جامعه‌ی ما از خورد تا بزرگ همگی با مفهوم خواستگاری آشنایی داشته و بارها و بارها شاهد اجرای آن بوده‌اند، اما هنوزهم برخی از مردم از اصول و قوانینی که دین مقدس اسلام برای اجرای آن تعیین نموده، واقف نبوده و در هنگام خواستگاری این اصول را رعایت نمی‌کنند. معمولاً ما تصور می‌کنیم خواستگاری به ساد‌گی درخواست ازدواج خانواده پسر از خانواده دختر و دریافت پاسخ مثبت یا منفی است، در حالیکه خواستگاری به همین ساده‌گی نبوده و مسؤولیت‌های زیادی دارد. خواستگاری عملی است که تهداب ازدواج را بنا نهاده و نقش مهمی را در خوشبختی مرد و زن ایفا میکند، بناً این امر مهم دارای یک سری بایدها و نبایدها در طول این فرایند است که مدنظر قرار گرفتن آنان موجبات نیکبختی و سعادت طرفین را مهیا ساخته و برعکس، بی‌توجهی به آنان می‌تواند در نابودی زندگی مرد و زن سهم ارزنده‌ای داشته باشد.
دین مقدس اسلام با نظام جاودانه و اصول آسان و استوارش، یکسری قوانین، دستورات و اصول عملی را وضع کرده تا خواستگار در مورد دختر مورد نظرش رعایت نماید. اگر جوانان این اصول و قوانین را در نظر داشته باشند و براساس آن شریک آینده خویش را انتخاب نمایند، خود و همسران‌شان خوشبخت و بین آنان محبت و صمیمیت حکم‌فرما خواهد شد و همگی در سایه ازدواج سعادتمند و همدلی کامل و تفاهم دوجانبه زندگی خواهند کرد.
این مقاله تلاش دارد تا با معرفی مفهوم خواستگاری و توضیح برخی احکام متعلق به آن، بایدها و نبایدهای روند خواستگاری را توضیح نموده و زمینه را برای بنیانگذاری تهداب ازدواج مرد و زن در مطابقت با اصول شرعی فراهم سازد.
مفهوم خواستگاری:
خواستگاری آن است که قبل از انجام مراسم عقدکنان، مردی که تصمیم به ازدواج گرفته، ابتدا دختری را که برای این منظور انتخاب نموده مورد تحقیق و بررسی قرار دهد و یا یکی از اقربا و نزدیکان خود را می‌فرستد تا با او صحبت و گفتگو نماید و خواسته‌ها و شرایط آنان را برای ازدواج بپرسد و آنگاه تصمیم بگیرد که این وصلت را قبول کند یا آن را نپذیرد. هدف از این مقدمات قبل از ازدواج این است که ازدواج از همان اول بر پایه‌ی بصیرت و شناخت صورت گیرد و باعث رفع مشکلات و تنازعات آن شود که احتمال دارد در زندگی زناشویی آینده آنها پیش آید، و از طرفی این عمل موجب استحکام روابط بین خانواده و خویشان و اولاد آنان می‌شود.
خواستگاری از مقدمات ازدواج به شمار رفته و طالب و در خواست ازدواج است که طبق عادات و رسوم معینی صورت می‌گیرد؛ طوریکه این تقاضا گاهی به شکل مستقیم از خود زن و یا دختر صورت گرفته و گاهی هم از اعضای خانواده وی مانند: پدر، مادر، برادر و یا برخی اقارب زن، صورت می‌گیرد؛ البته بر اساس همان عرفی که در میان مردم رایج است.
با توجه به تعریف فوق، خواستگاری یک توافق ابتدایی میان طرفین عقد به شمار رفته که منظور از آن تنها ابراز رضایت بر ازدواج و یا تعبیری از رضایت متقابل بین زن و مرد است. در برخی حالات این توافق مبدئی طی یک محفل شیرینی خوری کوچکتر و یا بزرگتر در حضور داشت جمعی از اعضای خانواده طرفین، توأم با تبادل برخی هدایا و تحایف اعلان می‌شود.
خواستگاری مانند سایر مراحل ابتدایی ازدواج، یک راه شناسایی طرفین است که توسط آن طرفین به اخلاق، طبیعت و تفکر یکدیگر آشنا می‌شوند (البته در دائره‌ی که اسلام جائز دانسته است). زمانیکه طرفین با یکدیگر ملاقی شده و در میان شان سوالاتی مطرح می‌گردد؛ در این وقت اقدام ازدواج بین آنها برای رابطه ابدی شروع شده و طرفین مطمئن می‌شوند که زندگی آینده آنها در کلبه محبت، سکون، آرامش و در فضای مملو از سعادت و خوشبختی سپری خواهد شد و این امری است که تمام جوانان اعم از مرد و زن و اقارب آنان خواهش آن را دارند. جهت حصول همین هدف، دین مقدس اسلام خواستگاری را مشروع گردانیده تا شبهاتی که در این راستا ظاهر می‌شود را مرفوع کند.
از طرف دیگر، از طریق خواستگاری اولیاء طرفین می‌توانند شخصی را انتخاب کنند که از عهده مشکلات زندگی برآمده، متدین و دارای اخلاق نیک باشد. در این صورت زندگی مرد و زن در روشنایی دین مبین اسلام خواهد بود. زیرا، واضح است عقدیکه بعد از چنین مقدمات صورت گیرد، دارای نتایج مثبت می‌باشد.
