عید سعید فطر

نویسنده: محمد عاصم اسماعیل­زهی

ماه رمضان ماه مهمانی خداست. در این ماه، خداوند تبارک و تعالی سفره‌ای گسترده و پربرکت برای تمامی بندگانش می‌گستراند و آن‌ها را به ضیافتی بزرگ دعوت می‌کند. چه مهمانی پرشکوه‌تر از این‌که میزبانت خداوند قادر و متعال باشد!؟

ماه رمضان تنها ماه گرسنگی و تشنگی نیست؛ بلکه ماه جدا شدن از منیّت، تمرین تسلیم، از خود گذشتن، دل بریدن از غرایز انسانی، تمرین گناه نکردن، تمرین استغفار و توبه کردن است.

بعد از یک ماه روزه‌داری و شب‌های احیا، باید بتوانیم کنترل بهتری بر زبان و چشم داشته باشیم و بر نفس خود بیشتر مسلط‌‌ شویم تا بتوانیم جلوی نفس اماره را بگیریم. در این‌صورت، در روز عید سعید فطر می‌توانیم اجر و پاداش خود را از خداوند بخواهیم، اجر و پاداشی که خود خداوند به آن وعده داده است.

عید سعید فطر برای همه عید نیست؛ بلکه عید اهل تسلیم و عید روزه‌‌داران است که با موفقیت وظیفۀ بندگی خود را در این ماه انجام داده‌اند و از این آزمون معنوی سربلند و موفق برون آمده‌اند. روز جشن کسانی است که از مهمانی خدا برگشته‌اند و از سفر‌ۀ آسمانی برخوردار شده‌اند.

عید یک واژۀ عربی به معنی بازگشت است. بازگشت به روزهایی که مشکلات قومی و جمعیتی برطرف می‌شود و به پیروزی‌ و راحتی‌های نخستین باز می‌گردد.

یا هم به واقعۀ مهم و سرنوشت‌سازی که برای مردم  اتفاق افتاده باشد، عید گفته می‌شود.

عید‌های اسلامی (فطر و قربان) به این مناسبت‌اند که انسان با پذیرایی از ماه مبارک رمضان و انجام فریضۀ حج، صفای فطری روح و جان خود را باز می‌یابد و رذایل فطری را کنار می‌گذارد.

بنابراین، بزرگداشتِ این ایام با شادی و سرور، حاکی از موفقیت در آزمونی مهم است که در بنای شخصیتی فرد و جامعه تأثیر بسزایی دارد.

عید سعید فطر و عید سعید قربان دو عید مشروع برای مسلمانان هستند که شادی و سرور مسلمانان را به همراه دارد. غیر از این دو عید و روزهای خاصی که از سوی شریعت محمدی تعیین گردیده است، مسلمانان عید دیگری ندارند. سایر روزهایی که عید نامیده شده‌اند، در شریعت محمدی ریشه ندارند.

رسول معظم اسلام فرموده است: «إن لکل قوم عیداً و لنا عیدان الفطر و الاضحی»؛ (هر قومی یک جشن [عید] دارد و ما دو جشن [عید] داریم، جشن عید فطر و عید قربان .)

اجتماع روز عید سعید فطر مى‏تواند در پیوند و هم‌دلى مسلمانان نقش‌آفرین باشد. آنان در گردهمایى روز عید سعید فطر و قرار گرفتن در کنارهم از نظریات، مشکلات و گرفتارى‏هاى همدیگر آگاه مى‏شوند. در این گردهمایى بغض‏ها و کینه‏ها تبدیل به دوستى و هم‌دلى مى‏شود و مؤمنین در یک صف واحد بیشتر احساس اتحاد و همبستگی مى‏کنند.

عید فطر از یک طرف حکایت از پیوند معنوى انسان با خداى خویش دارد و از سوى دیگر حکایت‏گر ارتباط وى با هم‏کیشان خود است.

اولین روز شوال در تقویم قمری اسلام، عید نامیده می‌شود؛ یعنی روز بعد از پایان ماه مبارک رمضان. تاریخچۀ این عید به سال دوم هجری برمی‌گردد و از آن زمان تاکنون، مسلمانان این روز را به عنوان جشن و عید جشن می‌گیرند. نام «عید فطر» به این دلیل انتخاب شده است که روزه‌داران در این روز اولین روز خود پس از پایان ماه رمضان را با شکوه و خوشحالی افطار می‌کنند. این عید به عنوان یک عید مخصوص برای مسلمانان و به ویژه روزه‌داران شناخته می‌شود، به همین دلیل اسلام روزه گرفتن در آن را حرام اعلام کرده است تا در جشن و سرور مسلمانان هیچ‌ نوع خلل و نقصی پدیدار نشود.

از جمله‌ اعمال این روز، پرداخت صدقۀ فطر است که در صبح اول عید فطر و قبل از نماز عید بایستی به نیازمندان پرداخت شود تا آن‌ها نیز از جشن عید بی‌بهره نمانند. با این عمل، اسلام قصد دارد جشن عید را برای عموم مسلمانان فراهم سازد و شایسته است که این روز به‌عنوان روز ملی جشن عاطفه‌ها نام‌گذاری شود. سپس، خروج به‌سوی عیدگاه و اقامۀ نماز عید در میدان وسیعی بنام مصلی یا عیدگاه و حضور در اجتماع بزرگ مسلمانان جلوه‌ای دیگر از جشن و شادی عید است. در همان اجتماع پس از ادای نماز، بلافاصله یکدیگر را به آغوش گرفته و عید را به یکدیگر تبریک و شادباش می‌گویند.

دید و بازدید عید تقریبا به صورت عمومی انجام می‌شود و این سنت در تمام کشورهای مسلمان مرسوم است که پس از ادای نماز، ابتدا به خانۀ خودشان برمی‌گردند و تبریک‌گویی را از خانوادۀ خود شروع می‌کنند، سپس به خانۀ اقوام و دوستان جهت تبریک عید حضور می‌یابند. همچنین رسم است که از مهمانان عید با شیرینی و تنقلات پذیرایی شود. ثروتمندان برای نیازمندان لباس عید و هدایا می‌خرند.

از آداب دیگر عید این است که قبل و بعد از نماز عید هیچ نماز نفل دیگری [در عیدگاه] خوانده نشود. درحالی‌که اولین سفارش اسلام به خواندن نماز است، اما اسلام در این روز نمازهای نفلی را منع کرده است که تکریم دیگریست برای مهمانان خدا از سوی الله تعالی. ثابت شده است که رسول‌الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} نماز عید را دو رکعت خوانده و قبل و بعد از آن هیچ نماز دیگری نخوانده است.[1]

گفتن تکبیر در شب عید رمضان مستحب است. این تکبیرات از غروب آفتابِ آخرین روز رمضان شروع می‌شود و تا حضور امام به نمازهای عید ادامه می یابد.

الفاظ تکبیر عبارت است از: اللّٰهُ أَكْبَرُ اللّٰهُ أَكْبَرُ لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَاللّٰهُ أَكْبَرُ اللّٰهُ أَكْبَرُ وَ لِلّٰهِ الْحَمْدُ.

خوردن چند عدد خرما قبل از رفتن به عیدگاه سنت است. زیرا رسول الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} روز عید فطر تا چند دانه خرما نمی‌خورد، به عیدگاه نمی‌رفت و در خوردن آن‌ها، عدد فرد را رعایت می‌کرد.[2]

مصافحه با زنان و مردان نامحرم حرام است. حکم خدا را با این تصور نادرست که قلب پاکی داریم نقض نکنید. خداوند دل‌های پاک و ناپاک را می‌شناسد و این عمل را حرام فرموده است. از کسانی‌که از مصافحه با نامحرم خودداری می‌کنند، اظهار انزجار و نفرت نکنید؛ این کار ستم بزرگی به خودتان و احکامات الهی است.

غسل کردن در روز عید برای همه سنت است. از ابن عباس ^{رضی‌الله‌عنه} روایت شده که رسول‌الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} روز عید فطر و قربان غسل می‌کردند. هم‌چنین از ابن عباس روایت شده که رسول‌الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} روز عید لباس سرخ رنگ می‌پوشید که نشان از بهترین لباس و مد آن روز است. بنابراین، سنت است که افرادی که وسعت مالی دارند، لباس نو تهیه کنند و اگر ندارند، بهترین لباسی که دارند را بپوشند.

هم‌چنین، مناسب است که خانه‌ها در این عید تمیز شده و آمادۀ پذیرایی از مهمانان شوند. هم‌چنین، به کودکان عیدی داده شود.

و در آخر

خداوندا، در روز عید سعید فطر، ما را در زمرۀ عابدان واقعی قرار ده و ما را یاری فرما تا بتوانیم نتایج و پیشرفت‌های ماه مبارک رمضان را در تمام روزهای سال حفظ کنیم. هم‌چنین، کمک‌مان کن تا به بهترین شکل ممکن با فقیران هم‌دردی کنیم، با مردم با مهربانی رفتار کنیم، از گناه دوری کنیم و از آنچه نباید دیده، گفته، یا شنیده شود، پرهیز کنیم. از آنچه در این ماه مقدس از آموخته‌های الهی یاد گرفته‌ایم، به خوبی در سایر روزهای سال بهره ببریم. آمین.

[1]. بخاری: ش ۹۶۴ و مسلم: ش ۸۸۴.

[2]. بخاری: ش ۹۵۳.