الله تعالی می‌فرماید: «وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ»؛ ترجمه: «و کارشان براساس مشورت در بین خود است.» نظر به این که مردم همواره متشکل از دو گروه مردان و زنان هستند، حق مشورت و رایزنی، بنا به شرع اسلام برای هر دو گروه ثابت است. در دوران رسالت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم حکم شورا با روشن‌ترین مصادیقش پیاده شده است، به گونه‌ای که راهی برای اختلاف در آن باقی نمانده است.
از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم روایت شده است که در روز صلح حدیبیه، نزد ام سلمه رضی‌الله‌عنها تشریف بردند و از یارانش شکایت کردند که به آنان دستور داده است حیوان‌های هدیه را ذبح کنند و سرهای‌شان را بتراشند، اما آنان از انجام این مناسک خودداری کرده‌اند. ام سلمه رضی‌الله‌عنها گفت: «ای رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم، آیا دوست داری که چنین کنند؟ بیرون برو و با هیچ یک از آن‌ها صحبت نکن تا زمانی که شتر خودت را ذبح کنی و به کسی بگویی سرت را بتراشد.» بدین ترتیب، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم بیرون آمدند و سخنان ام سلمه رضی‌الله‌عنها را عملی کردند.
دکتر سعید رمضان بوطی می‌فرماید: «رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم را نیازی نیست که با ام سلمه رضی‌الله‌عنها مشورت کند؛ زیرا آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم با تجربه و درایت و حکمت در کردار و گفتار، مورد عنایت الهی است؛ ولی، چنانکه حسن بصری و دیگران عنوان کرده‌اند، رسول خدا دوست داشتند که مردم در این مشورت از ایشان پیروی کنند و در مشورت با زنی که از لحاظ دانش و شناخت و دوراندیشی از آنان کمتر است، در خود احساس ننگ و حقارت ننمایند. گویا این یک نوع تعلیم برای امت بود تا در چنین موارد زنان را کم نشمارند، بلکه با آنان مشورت و نظرخواهی کنند.
ابن‌حجر عسقلانی نیز در کتاب «الاصابة» از ابوبرده از پدرش نقل نموده است که گفت: «کاری بر ما مشکل نمی‌نمود که راجع به آن از حضرت عائشه رضی‌الله‌عنها سؤال کنیم مگر اینکه می‌دیدیم در مورد آن دانشی دارد.» عطاء بن ابورباح نیز گفته است: «حضرت عائشه رضی‌الله‌عنها در میان مردم، فقیه‌ترین و از لحاظ اظهار نظرها بهترین آنان بود.»
حضرت عمر رضی‌الله‌عنه در مسائل مربوط به زنان و اوضاع خانۀ رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم از حضرت عائشه رضی‌الله‌عنها مشورت می‌گرفت، هم‌چنان که با دیگر زنان نیز رایزنی و مشورت می‌کرد. او در خصوص تعیین مدت زمانی که مرد می‌تواند از همسرش دوری گزیند و به جهاد و دیگر امور بپردازد، با دخترش حضرت حفصه رضی‌الله‌عنها مشورت کرد. حضرت حفصه رضی‌الله‌عنها پیشنهاد کرد که طولانی‌ترین مدت برای غیبت و دوری از همسر چهار ماه باشد. حضرت عمر رضی‌الله‌عنه این پیشنهاد را پذیرفت و این مدت را به‌عنوان ضرب‌الاجل برای هیئت‌های اعزامی متشکل از مردان تعیین کرد.
هم‌چنین حضرت ابوبکر، عثمان و علی رضی‌الله‌عنهم نیز با زنان مشورت می‌کردند. در زوایای هیچ‌یک از کتاب‌های سیره و تاریخ، چیزی را سراغ نداریم که نشان دهد فردی از خلفای راشدین یا صحابه، حق مشورت و رایزنی را از زنان سلب کرده و نظرشان را نادیده گرفته باشد. در احادیث و سنت‌های رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم نیز چیزی را سراغ نداریم که به صراحت یا اشاره، گویای این باشد که زن در رایزنی و مشورت حقی ندارد. هم‌چنین، سراغ نداریم که در پاره‌ای از مسائلی که آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم با مردان رایزنی می‌کرد، به عمد از مشورت با زنان اجتناب کرده باشد.
By محمد فاتح