چنانچه در بخش نخست اشاره کردیم، زندگی ما در سه محور اصلی می‌چرخد که نخستین آن، زندگی فردی است. هر فرد باید در ابتدا شخصیت خود را تقویت کرده و ضمیرش را تربیت کند تا بتواند برای پیشبرد زندگی فردی‌اش برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشد. رکن اصلی موفقیت و خوشبختی در زندگی این است که انسان بر روی خود کار کند. تا زمانی که فرد شخصیت خود را نپروراند، توانایی ساختن جامعه و جهانی بهتر را نخواهد داشت. از همین رو است که گفته‌اند: «اگر می‌خواهی جهان را تغییر دهی، خود را تغییر ده.» این نکته را قرآن‌کریم نیز در باب دعوت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) تأیید کرده است. ابتدا به خود پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) می‌گوید: «بخوان» سپس می‌گوید «خویشاوندان خود را بیم بده».
بیایید این مطلب را در داستان ذیل به شیوه‌ی دیگری مرور کنیم:
آورده‌اند که روزی پدری به پسرش عکسی از کره‌ی زمین که تکه‌تکه شده بود، داد و گفت: «پسرم، این تکه‌های کره‌ی زمین را مرتب کن!» پسر تکه‌های کاغذ را گرفت و به اتاق دیگر رفت. دیری نگذشته بود که پسر دوباره بازگشت.
پدرش پرسید: «پسرم، تکه‌های کره‌ی زمین را مرتب کردی؟»
پسر گفت: «بلی.»
پدر پرسید: «چگونه؟»
پسر گفت: «بسیار آسان، در پشت این اوراق عکس خودم بود. وقتی که عکس خود را مرتب کردم، دیدم که کره‌ی زمین نیز به شکل خودکار مرتب شده است.»
اما این که چگونه و با استفاده از چه راه‌کارهایی می‌توان زندگی فردی خود را سر و سامان داد؛ پرسشی است که پاسخ آن را با بیان نکات زیر ارائه می‌دهیم:
۱. تغذیه‌ی روح:
تغذیه‌ی روح یک اصل بسیار مهم و با ارزش در بعد شخصیت‌سازی است. بسیاری از کشورهای غربی به‌خاطر این موضوع (درمان روانی و روحی) برنامه‌هایی را طراحی و اجرا می‌کنند تا آرامش و سکون را به دست آورند، ذهن خود را آرام کنند و تمرکز خود را بر یک موضوع ثابت حفظ نمایند. این که کتاب‌های بی‌شماری در این زمینه نوشته شده، خود شاهد این مدعاست. در مقابل، مسلمانان الحمدلله، از پیش برنامه‌هایی برای درمان روح و روان داشته و آن‌ها را به انجام می‌رسانده‌اند. به‌طور نمونه می‌توان به نماز و نکات آرامش‌بخش آن اشاره کرد.
روش درمان روحی که ما مسلمانان انجام می‌دهیم، به مراتب مفیدتر، مؤثرتر و کارآمدتر از سایر روش‌هاست. دقیقا زمانی که رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به‌عنوان نماینده‌ی خدا و رهبر بشریت انتخاب شدند، این روش (درمان روحی) نیز آغاز شد.
نشانه‌های زیادی داریم که دلالت بر این دارد که نماز از بهترین روش‌های درمانی روحی، فکری و روانی است. خداوند متعال می‌فرماید: «وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِینَ»؛ (البقرة: 45) ترجمه: «و از صبر و نماز یاری جویا شوید، و این کار جز برای خاشعان، سنگین و دشوار است.» در این آیه، خداوند به‌طور مطلق استعانت از نماز را بیان کرده و دلالت بر این دارد که برای درمان روح، روان، فکر و جسم، باید از نماز یاری جست.
در روایتی، علامه طبری (رحمه‌الله) می‌فرماید: «رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) هرگاه با مشکلی مواجه می‌شد، به نماز پناه می‌برد.» (یعنی وقتی انجام کاری برای ایشان دشوار می‌شد، به سرعت به ادای نماز می‌پرداختند.)
در آیه‌ای دیگر، خداوند متعال به رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) دستور می‌دهند تا برای رهایی از دل‌تنگی و فشار روانی بگویند: «وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّ صَدْرَكَ یضِیقُ مِمَّا یقُولُونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ السَّاجِدِینَ»؛ ترجمه: «ما می‌دانیم که دل‌تنگی تو به‌خاطر سخنانی است که آن‌ها می‌زنند؛ پس تسبیح و حمد پروردگارت را بگو و از جمله‌ی سجده‌کنندگان باش.» (یعنی به‌خاطر کثرت سجده، غم‌ها و دردهای درونی و دل‌تنگی‌های انسان برطرف می‌شود.)
نماز نه تنها وسیله‌ای برای تغذیه‌ی روح و روان است، بلکه دارای فواید بی‌بدیل جسمی نیز می‌باشد. به عنوان نمونه:
– هنگامی که به آرامی در رکوع و سجده می‌رویم، دردهای کمر و مفاصل کاهش می‌یابد و از بین می‌رود.
– همچنین، هنگام رکوع و سجده به آرامی پایین و بالا می‌رویم، خون در تمام رگ‌ها جریان پیدا کرده و به خوبی تقسیم می‌شود.
– هنگامی که در قعده می‌نشینیم، بهترین حالت برای سیستم هاضمه است و می‌تواند به راحتی غذا را هضم کند.
کشورهای غربی برای درمان روح و روان خود از ورزش (یوگا) استفاده می‌کنند که حرکات آن مشابه حرکات جسمانی نماز است. آن‌ها این کار را روزانه انجام می‌دهند و می‌گویند که ورزش یوگا میکانیسم و فعالیت‌های بدن را تنظیم کرده و باعث بهبود و سلامتی روان و جسم می‌شود.
دکتر (اندرو نیوبرک) پروفسور و استاد دانشگاه جیفرسون می‌گوید: «مطالعاتی که ما انجام داده‌ایم، نشان می‌دهد که نماز خواندن تأثیرات قابل توجه و عمیقی بر مغز و روح دارد. مسلمانان هنگامی که نماز می‌خوانند، خود را به قدرتی بی‌پایان متوسل می‌کنند و این احساس چنان زیباست.»
