دیدگاه اهل سنت و جماعت در مورد وجوب امر به معروف و نهی از منکر همانند رأی و نظر معتزله است؛ البته در تقسیم آن بعضی از اختلافات و تفاوت‌هایی وجود دارد، ما در عبارات زیر به حکم امر به معروف و نهی از منکر نیز می‌پردازیم:
دلایل أهل سنت
آیات قرآن
خداوند متعال در مورد صفات بارز بندگانش می‌فرماید: «الذین إن مکناهم في الأرض أقاموا الصلاة وآتوا الزکاة وأمروا بالمعروف ونهوا عن المنکر ولله عاقبة الأمور» «آنانی که اگر توانایی دهیم ایشان را در زمین، برپا دارند نماز را و بدهند زکات را و فرمان دهند به کار نیک و باز دارند از کار ناپسند و برای الله است سرانجام کارها».
در این آیات خداوند متعال، «امر به معروف و نهی از منکر» را همانند نماز و سایر ارکان یکی از شاخصه‌ها و خصوصیات مؤمنان ذکر کرده است.
خداوند متعال در مورد این امت می‌فرماید: «کنتم خیر أمة أخرجت للناس تأمرون بالمعروف وتنهون عن المنکر» «هستید شما بهترین امتی (که) پدیدار شده است برای مردم، فرمان میدهید به کار شایسته و باز میدارید از کار ناشایست».
برتری این امت بر سایر امت‌ها با «امر به معروف و نهی از منکر» است و این امت، بهترین امت‌هاست، این امت، امتی است که قبل‌تر از همه وارد بهشت می‌شود و جمیعت این امت، دو سوم اهل جنت هستند و این امت، امتی است که خداوند متعال مزدشان را چندین برابر می‌دهد و برتری این امت بر سایرین در «امر به معروف و نهی از منکر» است نه با کثرت مال، کثرت مناصب و جایگاه و نه هم با کثرت جای‌داد.
احادیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم
ابو سعید خدری رضی‌الله‌عنه از رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم روایت می‌کند که آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «کسی از شما منکری را مشاهده کرد؛ پس آن را با دستش تغییر دهد و اگر نتوانست آن را با زبانش تغییر دهد و اگر نتوانست؛ پس با قلبش [آن را بد بپندارد] و این ضعیف‌ترین درجه‌ی ایمان است».
امام نووی رحمه‌الله در ذیل این حدیث می‌فرماید: «این سخن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم «فلیغیره…» امری است که به اجماع امت بر وجوب دلالت می‌کند و وجوب امر به معروف و نهی از منکر با کتاب، سنت و اجماع امت ثابت است و این نیز جزئی از نصحیتی است که از دین محسوب می‌شود».
ایشان در ادامه می‌نویسد: «بدان که امر به معروف و نهی از منکر فرض کفایه است؛ اگر بعضی از مردم این مسئولیت را ادا کردند، از عهده‌ی بقیه نیز ساقط می‌شود و اگر همه آن را ترک کردند، پس هر کسی‌که بدون عذر و ترس آن را ترک کرده، درحالی‌که توانایی آن را داشته گناهکار می‌شود».
در شرح الأربعین النوویة در ذیل این حدیث چنین آمده است: «این حدیث، حدیث بسیار بزرگی است و این حدیث نیز در بیان وجوب امر به معروف و نهی از منکر است و این حدیث با تمام تفاصیل برای شما نمایان و هویدا است؛ زیرا این حدیث زیاد بیان شده است».
رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌فرماید: «[ای مردم] به کارهای نیک امر کنید و از کارهای زشت باز دارید، قبل از این‌که پیش خدا دعا کنید؛ ولی دعای شما را اجابت نکند و قبل از این‌که استغفار کنید؛ ولی شما را مغفرت نکند، امر به معروف و نهی از منکر، اجل هیچ کسی را از او نمی‌گیرد، علما و روحانیون یهود و نصارا وقتی امر به معروف و نهی از منکر را ترک کردند، خداوند متعال آنان را به زبان انبیای خود، لعنت کرد؛ سپس عذاب آنان را فرا گرفت».
از حضرت حذیفه بن یمان رضی‌الله‌عنه روایت است که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «قسم به ذاتی که جانم در اختیار اوست؛ حتما امر به معروف کنید و از منکر نهی کنید وگرنه نزدیک است که خداوند متعال بر شما چنان عقابی نازل کند که او را بخوانید و فریاد بزنید، شما را فریادرسی نکند و دعای شما را اجابت نکند».
مصنف رحمه‌الله، قول امام احمد رحمه‌الله را در ذیل همین حدیث آورده که ایشان چنین می‌فرماید: «پس وجوب امر به معروف و نهی از منکر با کتاب و سنت ثابت شد».
از ابن عباس رضی‌الله‌عنه روایت است که ایشان این آیه را چنین تفسیر نمودند: «وقولوا للناس حسنا» «و با مردم سخن نیکو بگویید» یعنی: «به کارهای نیک امر کنید و از کارهای زشت و ناشایسته نهی کنید».
By محمد فاتح