نویسنده: ابوعرفان
دلایلی از سنت
-
از حضرت عایشه رضی‌الله‌عنها روایت است که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «مُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ قَبْلَ أَنْ تَدْعُوا فَلاَ يُسْتَجَابَ لَكُمْ.»؛ ترجمه: (قبل از این‌که شما دعا کنید و دعای‌تان پذیرفته نشود، به معروف امر کنید و از منکر نهی نمایید.)
-
از حضرت ابوسعید خدری رضی‌الله‌عنه روایت است که می‌فرماید، من از رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم شنیدم که می‌فرمود: «مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَاسْتَطَاعَ أَنْ يُغَيِّرَهُ بِيَدِهِ فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَذَلِكَ أَضْعَفُ الإِيمَانِ.»؛ ترجمه: (هر کس از شما منکری را دید و توان داشت که آن را تغییر دهد، پس آن را با دستش (قدرتش) تغییر دهد، اما اگر [با دستش] نتوانست، پس با زبانش آن را تغییر بدهد، سپس اگر با زبان هم نتوانست، پس با قلبش آن را تغییر بدهد (بد بداند) و این ضعیف‌ترین درجۀ ایمان است.)
-
حضرت ابوسعید خدری رضی‌الله‌عنه روایت می‌کند که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند:«إِيَّاكُمْ وَالْجُلُوسَ فِي الطُّرُقَاتِ.» قَالُوا: «يَا رَسُولَ‌اللَّهِ! مَا لَنَا بُدٌّ مِنْ مَجَالِسِنَا نَتَحَدَّثُ فِيهَا.» قَالَ رَسُولُ‌اللَّهِ صلی‌الله‌علیه‌وسلم: «فَإِذَا أَبَيْتُمْ إِلاَّ الْمَجْلِسَ فَأَعْطُوا الطَّرِيقَ حَقَّهُ». قَالُوا: «وَمَا حَقُّهُ؟» قَالَ: “غَضُّ الْبَصَرِ وَكَفُّ الأَذَى وَرَدُّ السَّلاَمِ وَالأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْىُ عَنِ الْمُنْكَرِ.»؛ ترجمه: «خود را از نشستن در راه بازدارید.» گفتند: «ای رسول خدا! ما چاره‌ای از این مجالس خود نداریم و در آن‌ها مجلس و صحبت می‌کنیم.» پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «اگر چاره‌ای از نشستن در راه‌ها را ندارید، پس حقوق راه را ادا کنید.» پرسیدند: «حق راه چیست؟» ایشان فرمودند: «بستن چشم [از دیدن نامحرم] و دور کردن اشیای موذی از راه و جواب دادن سلام و امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر است».
دلایلی از اجماع
-
علامه ابن‌حزم رحمه‌الله می‌فرماید: «اتفقت الأمة على وجوب الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر بلا خلاف بين أحد منهم لقوله تعالى: “وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.”»؛ ترجمه: بنابراین آیۀ کریمه، امت اسلامی بدون اختلاف حتی یک فرد، اتفاق نموده‌اند که امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر واجب است.
-
امام نووی رحمه‌الله در تشریح لفظ «فَلیُغَیِّرهُ» در حدیث نبوی صلی‌الله‌علیه‌وسلم می‌نویسد: «با اجماع امت، این امری است که بر وجوب دلالت می‌کند و در بحث وجوب امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر ، اجماع امت اسلامی با قرآن و سنت نبوی صلی‌الله‌علیه‌وسلم مطابقت دارد، و هم‌چنین این موضوع نصیحت است که به معنای دین آمده است.»
-
امام‌الحرمین رحمه‌الله نیز در رد نظریۀ روافض در باب وجوب امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر می‌گوید: «قبل از این‌که این‌ها (روافض) به وجود بیایند، مسلمانان بر وجوب آن اجماع کرده بودند و برخلاف نظریۀ معتزله، این امر با شریعت واجب شده است نه با عقل.»
