جایگاه زن در اسلام (بخش پنجم)

نویسنده: ام‌عائشه 

مدخل

در زمانی که جهل و تاریکی عالم را فراگرفته بود، اخلاق و معنویت پایمال شده بود و ابلیس و ابلیسیان حکمرانی می‌‌کردند. خدایان چوبین به‌عنوان نمادی از خدا در گوشه‌‌های خانه و عبادتگاه‌ها جای داشتند؛ اما در واقعیت، این هوا و هوس بود که بر دل‌‌های آنان حکمرانی می‌‌کرد. در این دوران، زنان به کالایی برای برآورده کردن هوا و هوس آن‌ها تبدیل شده بودند و در مظلومیت خود، فریاد دادخواهی بلند می‌‌کردند. در این شرایط، اسلام از جزیرۀ عرب با لبیک به ندای مظلومیت پاسخ داد و با تعالیم ناب و انسان‌سازش، به یاری انسان و انسانیت شتافت. اسلام زن را از ورطۀ خواری و ذلت بیرون کشید و با تعلیمات ناب خود، او را به قلۀ عزت و شکوه رساند.

در بخش قبلی مقاله، جایگاه زن در دوران تأسف‌بار و غم‌انگیز جاهلیت از دیدگاه اکثر ملت‌‌های جهان بیان شد. در این بخش، قصد داریم به بررسی دیدگاه اسلام دربارۀ جایگاه زن بپردازیم.

جایگاه زن در اسلام از نگاه قرآن

دین اسلام با هدف احیای ارزش‌‌های الهی و انسانی، با افکار غلط به جنگ و مبارزه برخاست و بر آن‌ها خط بطلان کشید. اسلام برای احیای شخصیت ازدست‌رفتۀ زنان قیام کرد و در میان جامعه‌ای که زنان به دلیل جنسیت‌شان، از همه‌جا کوتاه‌دست و ناامید و مأیوس به انتظار سرنوشتی تاریک و نامعلوم نشسته بودند، روشنایی و امید بخشید.

خداوند متعال به زنان چنان ارزش والایی اختصاص داده است که در کتاب عظیم خود (قرآن مجید) یکی از سوره‌‌های آن را به نام «نساء» به این موجودات مظلوم تاریخ قبل از اسلام اختصاص داده است. اسلام این پیام را به جوامع مختلف منتقل کرده که زنان نیز باید در جامعه به حقوق خود دست پیدا کنند و در این راستا، زنان هم‌چون مردان، در تمامی‌ حقوق و تکالیف، مساوات دارند. خداوند متعال با نزول آیۀ ذیل قاعده و قانون اساسی‌ای را در حق زنان قرار داده است: «فَاسْتَجَابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّي لَا أُضِيعُ عَمَلَ عَامِلٍ مِنْكُمْ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى»؛ ترجمه: «پس پروردگارشان دعای‌شان را پذیرفت (و فرمود) همانا من عمل هیچ عمل‌کنند‌ه‌ای از شما را، از مرد یا زن ضایع نمی‌­کنم.» و در جای دیگر نیز می‌­فرماید: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»؛ ترجمه: «هر كس از مرد يا زن كار شايسته‌ای كند و مؤمن باشد، قطعا او را با زندگى پاكيزه‌اى حيات [حقيقى] بخشيم و مسلماً به آنان بهتر از آنچه انجام مى‏دادند پاداش خواهيم داد.»

بله، اسلام زن را از آن‌جهت که یک موجود واجد تمامی‌ صفات مقدس انسانیت در حکم و قانون خداست، مورد تکریم و تقدیر قرار داده است. اسلام در کسب فضایل بین زن و مرد هیچ فرقی نمی‌گذارد، بلکه همه را در عقاید، عبادات و اخلاق برابر می‌داند، چنان‌که همۀ مردان و زنان در زمینۀ علم، عمل و تلاش و کوشش در این راستا برابر هستند. نه خشونت مردان، به آن‌ها تقوایی می‌­بخشد و نه نرم‌خویی زنان چیزی از خوبی‌‌های آنان می‌‌کاهد؛ چنان‌که در قرآن مجید آمده است: «مَنْ يَعْمَلْ سُوءًا يُجْزَ بِهِ وَلَا يَجِدْ لَهُ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِيًّا وَلَا نَصِيرًا (۱۲۳) وَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلَا يُظْلَمُونَ نَقِيرًا»؛ ترجمه: «هر کس کار بدی انجام بدهد، در برابر آن کیفر داده می‌­شود و جز خداوند متعال دوست‌دار و یاری‌رسانی برای آن نمی‌‌یابد. و هر کس از مرد یا زن (کاری) از شایسته‌ها انجام دهد، پس آنان به بهشت درمی‌آیند، و کمترین ستمی‌ به آنان نمی‌‌شود.»

اگر به‌دقت توجه کنیم، به‌خوبی می‌‌توان مشاهده کرد که خداوند متعال در تمامی‌ این آیات، زن را هم‌دوش مرد معرفی کرده و معیار و ملاک قبولیت هر دو گروه را در تقوا و انجام اعمال نیک قرار داده است.

اسلام، زن را نه هم‌چون دوران جاهلیت موجودی زشت و بی‌ارزش می‌‌داند، بلکه گام‌‌های مؤثر برای رفع تبعیض و بالا بردن مقام زن برداشته است. اسلام همۀ آن حقوق انسانی و اجتماعی‌ که مرد از آن برخوردار است را برای زن نیز مقرر کرده و هم‌چنین بر اساس فطرت و ساختمان جسمانی و روحی و آنچه مناسب حال اوست، وظایفی را برای زن در نظر گرفته است. ازآنجایی‌که مرد دارای نیروی جسمانی و عقلی کامل‌تر است، دین اسلام مرد را مسئول امور زن قرار داده تا از زن دفاع کند و از دست‌رنج خود بر او انفاق و خرج نماید.

ادامه دارد…

بخش قبلی