نویسنده: دوکتور نورمحمد محبی
قرآن؛ معجزهای فراتر از زمان
بخش هفتادوششم
سیاهدانه (الحبة السوداء) و اعجاز آن
از زمانهای قدیم، انسانها به دنبال یافتن داروهایی طبیعی و مؤثر برای علاج بیماریها بودهاند. قرآن کریم و احادیث پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم نیز به گیاهان دارویی و خواص درمانی آنها اشاره کردهاند. این نصوص، علاوه بر ارزش معنوی، حاوی نکات علمی قابل تأمل هستند که امروزه با تحقیقات طبی معاصر نیز تأیید میشوند. در این بخش به دو نمونۀ مهم، «سیاهدانه» (الحبة السوداء) و «زنجبیل» پرداخته میشود و اعجاز علمی و طبی آنها تشریح میگردد.
پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم در حدیثی مشهور میفرمایند:“علیكم بهذه الحبة السوداء فإن فیها شفاء من كل داء إلا السام: والسام الموت”[1] ترجمه: «بر شما باد به کار گرفتن این دانۀ سیاه؛ زیرا در آن درمانِ هر بیماری است، جُز سام. و سام یعنی مرگ».
این حدیث صحیح بیانگر آن است که سیاهدانه میتواند شفای بسیاری از بیماریها را فراهم کند، مگر مرگ. این نکته تأکید دارد که پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم، با الهام و وحی الهی، از خواص درمانی سیاهدانه آگاه بودهاند.
تفسیر علمی و فقهی
علمای گذشته این حدیث را تحلیل کردهاند. در کتاب «فتح الباری» آمده است که عبارت «من کل داء» به معنای عام «مخصوص منه البعض» است، یعنی سیاهدانه همۀ بیماریها را علاج نمیکند، بلکه برای بیماریهایی که منشأ آنها رطوبتی باشد مؤثر است.[2]
از نظر ابو بکر بن العربی رحمهالله عسل برای اکثر بیماریها مفید است، اما بعضی بیماریها هستند که حتی مصرف عسل نیز میتواند زیانآور باشد، در حالیکه سیاهدانه در این موارد اثرگذاری بیشتری دارد، چنانکه میگوید: «عسل از اینکه دارویی برای همۀ بیماریها باشد، از سیاهدانه شایستهتر و نزدیکتر است؛ با این حال، برخی بیماریها وجود دارد که اگر بیمار در آنها عسل بنوشد، آسیب میبیند. پس اگر مراد از سخنِ خداوند دربارۀ عسل -که فرمود: «در آن شفایی برای مردم است»- این باشد که این شفاء مربوط به بیشترین و معمولترین مردم است، در این صورت حملِ سخن دربارۀ سیاهدانه نیز بر همین معنی شایستهتر خواهد بود. و (به علاوه) همین عسل که خداوند دربارۀ آن فرمود: «فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ»، به درجۀ اطلاقِ «شفاء از هر بیماری» که در حدیث آمده نمیرسد؛ زیرا خداوند نفرمود: «در آن شفای همۀ مردم است».»[3]
یافتههای علمی معاصر
تحقیقات طبی معاصر نشان میدهد که سیاهدانه دارای خواص تقویتکنندۀ نظام دفاعی است: مصرف یک گرم سیاهدانه دو بار در روز به مدت چهار هفته باعث افزایش کارایی سلولهای لنفاوی تا ۵۵٪ میشود.
این سلولها مسئول تولید پادتنها و مقابله با میکروبها هستند، و در مبارزه با بیماریهای با منشأ میکروبی یا دفاعی نقش کلیدی دارند.
همچنین، مطالعات نشان دادهاند که سیاهدانه حاوی مواد زیر است:
۱. فسفات، آهن و فسفر برای تقویت نظام بدنی؛
۲. روغنها (۲۸٪) با خاصیت ضد میکروبی و ضد ویروسی؛
۳. مواد ضد سرطان؛
۴. هورمونهای تقویتی؛
۵. مدرهای صفراء و ادرار؛
۶. آنزیمهای هاضمه؛
۷. مواد ضد اسید و آرامبخش.
کاربردهای عملی و پیشگیری
سیاهدانه برای بیش از ۵۰ نوع بیماری مؤثر است، از جمله:
۱. بیماریهای پوستی؛
۲. بیماریهای هاضمه و معده؛
۳. بیماریهای عصبی؛
۴. بیماریهای قلب و عروق؛
۵. فشار خون و جلوگیری از رشد برخی باکتریها.
تحقیقات آزمایشگاهی نشان دادهاند که محلول یا پودر سیاهدانه میتواند رُشد باکتریها و ویروسها را متوقف کند. همچنین در علاج آسم مقاوم و کاربرد مؤثری دارد، حال آن که علاج قطعی این بیماری هنوز برای بسیاری از طبیبان ناشناخته است.
نظر دانشمندان طب سنتی
ابن سینا در کتاب«القانون» مینویسد که سیاهدانه:
۱. ضد سرماخوردگی؛
۲. مُدِرّ ادرار؛
۳. حلکنندۀ سنگ کلیه؛
۴. مُقوی شیر مادر؛
۵. مُسکّن سردرد؛
۶. رفعکنندّ زگیل.[4]
این توضیحات همگی نشاندهندۀ اعجاز علمی «سیاهدانه» و تأیید توصیۀ پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلم است.
ادامه دارد…
بخش قبلی | بخش بعدی
[1]. سنن الترمذي، أبواب الطب عن رسول الله صلىاللهعليهوسلم، باب ما جاء في الحبة السوداء، رقم الحدیث: ۲۰۴۱، ج ۴، ص ۳۸۵.
[2]. قوله من كل داء هو من العام الذي يراد به الخاص لأنه ليس في طبع شيء من النبات ما يجمع جميع الأمور التي تقابل الطبائع في معالجة الأدواء بمقابلها وإنما المراد أنها شفاء من كل داء يحدث من الرطوبة.» العسقلاني، أحمد بن علي بن حجر (۷۷۳ – ۸۵۲ هـ) فتح الباري بشرح البخاري، ج ۱۰، ص ۱۴۵ ط السلفية، رقم كتبه وأبوابه وأحاديثه: محمد فؤاد عبدالباقي [ت ۱۳۸۸ هـ]، قام بإخراجه وتصحيح تجاربه: محب الدين الخطيب [ت ۱۳۸۹ هـ]، الناشر: المكتبة السلفية- مصر، الطبعة: «السلفية الأولى»، ۱۳۸۰-۱۳۹۰هـ.
[3]. «العسلُ أقْربُ إلى أنْ يكونَ دواءً من كلِّ داءٍ من الحبةِ السوداءِ، ومع ذلك فإنّ من الأمراضِ ما لو شَرِبَ صاحبهُ العسلَ لَتَأَذَّى به، فإنْ كان المرادُ بقوله في العسلِ: فيه شفاءٌ للناسِ الأكثرَ الأغلبَ، فَحَمْلُ الحبّةِ السوداءِ على ذلك أَوْلَى”، فالعسلُ الذي قال تعالى عنه: «فِيهِ شِفَآءٌ لِلنَّاسِ» [النحل: ۶۹] لا يرقى إلى مثلِ هذا، لم يقلِ اللهُ: فيه الشفاءُ للناسِ، وهو نصٌّ قرآنيٌّ»، العسقلاني، أحمد بن علي بن حجر (۷۷۳ – ۸۵۲ هـ) فتح الباري بشرح البخاري، ج ۱۰، ص ۱۴۵ ط السلفية، رقم كتبه وأبوابه وأحاديثه: محمد فؤاد عبدالباقي [ت ۱۳۸۸ هـ]، قام بإخراجه وتصحيح تجاربه: محب الدين الخطيب [ت ۱۳۸۹ هـ]، الناشر: المكتبة السلفية- مصر، الطبعة: «السلفية الأولى»، ۱۳۸۰-۱۳۹۰ هـ.
[4]. ابن سينا الحسين بن عبدالله، أبو علي، شرف الملك: الفيلسوف الرئيس (ت ۴۲۸هـ)، القانون في الطب، ج۲، ص ۶۴۴، المحقق: وضع حواشيه محمد أمين الضناوي، تاريخ النشر بالشاملة: ۸ ذو الحجة ۱۴۳۱.
