اومانیزم (انسان‌گرایی) «بخش چهاردهم»

نویسنده: محمدعاصم اسماعیل­زهی

اومانیزم «انسان‌گرایی»

بخش چهاردهم

اومانیزم در مواجهه با مسلمان! (ادامه)

با این وجود جنگ دارای سنت‌هایی است یا به عبارت دقیق­‌تر اخلاقیات اسلام در همه‌چیز حتی با مشرکین معاند رعایت می‌­شود.

رسول الله ^{صلی‌الله‌علیه‌‌وسلم} در آن حال که اخلاقیات جنگ را به ارتش خود می­‌آموختند فرمودند:“وقاتلوا من كفر بالله اغزوا ولا تغدروا ولا تغلوا ولا تمثلوا ولاتقتلوا وليدا”  «و با کسانی‌که نسبت به خدا کفر می­‌ورزند پیکار کنید. بجنگید اما کسی را به غلّ و زنجیر نکشید و خیانت نکنید! دشمن را مُثله و اعضای بدنش را قطعه قطعه نکنید و کودکان را نکشید.»^[1]

سپس اگر مسلمین به دشمنان عهد و پیمانی دادند در این صورت خداوند ^{جل­جلاله} به آنان امر می‌­کند که به عهد و پیمان خود وفا کنند و تحت هیچ شرایطی و برای هیچ هدفی، پیمان خود را نقض ننمایند و اگر از خیانت دشمنان ترسیدند آشکارا عهد و پیمان­شان را به آن‌ها برگردانند و خیانت ننمایند و پیش از فسخ عهد و پیمان، دشمن خود را با جنگ غافل‌گیر نکنند: “وَأَوْفُوا بِعَهْدِ اللَّهَ إِذَا عَاهَدْتُمْ وَلَا تَنْقُضُوا الْأَيْمَانَ بَعْدَ تَوْكِيدِهَا وَقَدْ جَعَلْتُمُ اللَّهُ عَلَيْكُمْ كَفِيلًا إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا تَفْعَلُونَ * وَلَا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكَاثًا تَتَّخِذُونَ أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ أَنْ تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبَى مِنْ أُمَّةٍ إِنَّمَا يَبْلُوكُمُ اللهُ بِهِ وَلَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ * وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَلَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ * وَلَا تَتَّخِذُوا أَيْمَانَكُمْ دَخَلًا بَيْنَكُمْ فَتَزِلَ قَدَمٌ بَعْدَ ثُبُوتِهَا وَتَذُوقُوا السُّوءَ بِمَا صَدَدْتُمْ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَلَكُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ” ترجمه: «به پیمان خدا (که با همدیگر می­‌بندید) وفا کنید هرگاه که بستید و سوگندها را پس از تأکید (آن‌ها با قسم به نام و ذات خدا) نشکنید در حالی­‌که خدای را آگاه و گواه (بر معامله و وفای به عهد خود) گرفته‌­اید. بی‌­گمان خدا می‌­داند آنچه را که می‌­کنید. شما (که با پیمان بستن به نام خدا تعهدی می‌پذیرید به عهد خود وفا کنید و) همانند آن زنی نباشید (که به سبب دیوانگی، پشم‌های) رشتۀ خود را بعد از تابیدن، از هم وا می‌کرد. شما نباید به خاطر (ملاحظۀ این و آن و) این‌که گروهی جمعیت‌شان از گروه دیگری بیشتر است (پیمان‌ها و) سوگندهای خود را (بشکنید و آن را) وسیلۀ خیانت و تقلب و فساد قرار دهید. (آگاه باشید که) خداوند با امر به وفای به عهد، شما را مورد آزمایش قرار می­‌دهد و (خداوند نتیجۀ این آزمایش و) آنچه را در آن اختلاف می‌­ورزیده­‌اید در روز قیامت برای شما آشکار می­‌سازد. اگر خدا می‌­خواست شما را ملت واحدی می­‌کرد لیکن (بدانید که در هر حال از حیطۀ قدرت خدا خارج نیستید و) هر که را بخواهد گمراه می‌­نماید و هر که را بخواهد هدایت عطا می­‌فرماید، و به طور قطع در برابر کارهایی که می‌کنید (مسؤولید و) از شما بازخواست می­‌شود. سوگندهای‌تان را در میان خود وسیلۀ نیرنگ و فساد نسازید (و مردمان را با قسم­‌های دروغ گول نزنید. اگر سوگند یاد کنید و بدان وفا نکنید، این امر سبب می­‌شود که گام‌­های ثابت (بر ایمان مردمان) از جای بلغزد و به سبب جلوگیری از راه خدا (با رفتار ناهنجاری که می‌ورزید، در دنیا) دچار بلا و بدی بشوید و در آخرت عذاب بزرگی داشته باشید.»^[2]

“وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيَانَةٌ فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَاءٍ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْخَائِنِينَ” ترجمه: «هرگاه (با ظهور نشانه‌هایی) از خیانت گروهی بیم داشته باشی (که عهد خود را بشکنند و حملۀ غافلگیرانه کنند، تو آنان را آگاه کن و) همچون ایشان پیمان‌شان را لغو کن (و بدون اطلاع بدانان حمله مکن چرا که این کار خلاف مروت و شریعت است و خیانت است و) بی­‌گمان خداوند خیانتکاران را دوست نمی­‌دارد.»^[3]

حضرت معاویه ^{رضی‌الله‌عنه} تا مدت زمانی معین به رومی‌­ها عهد و پیمان داد سپس خبرچین‌­ها به او خبر دادند که رومی­‌ها از آتش­‌بس به منظور آمادگی برای نابودی مسلمانان استفاده می‌­کنند به همین دلیل تصمیم گرفت که آن‌ها را غافلگیر نماید، اما وقتی با مشاوران خود موضوع را در میان نهاد آنان وی را منصرف نمودند و به او گفتند یا اینکه آشکارا و با اطلاع رومی­‌ها، عهد و پیمان را به آن‌ها باز می­‌گردانی و یا اینکه تا پایان مدت پیمان منتظر می‌­مانی که خداوند ^{جل­جلاله} تو را به‌خاطر اطاعت از امر او یاری می‌­دهد، بنابراین تا پایان مدت پیمان منتظر ماند و به اذن خداوند بر رومیان پیروز گردید.

تاریخ روایت می­‌کند که صلیبی‌­ها چگونه به عهد و پیمان خود با صلاح‌الدین ایوبی[4] ^{رحمه‌الله} خیانت کردند و به یکباره مسلمانان غیر نظامی و بی­‌دفاع را غافلگیر کردند، مسلمین هم در مسجد پناه گرفتند، اما صلیبی‌­ها وارد مسجد شدند و دست به قتل‌­عام مردم زدند تا جایی‌­که خون تا زانوی اسب‌ها رسید.

اما زمانی‌که ورق برگشت و صلاح الدین ^{رحمه‌الله} بر آن‌ها پیروز گردید از انتقام گرفتن از آنان سر باز زد و گذشت نمود و هیچ‌گاه به عهد و پیمانی که به آن‌ها داده بود خیانت نکرد.

وفاداری مسلمانان به عهد و پیمان‌های خود در صلح و جنگ پیوسته در طول تاریخ مثال‌­زدنی بوده است چرا که آنان از آموزه­‌های اسلام پیروی نموده­‌اند و اخلاق لا إله إلا الله را در پیش گرفته‌­اند.

اسلام در ارشاد پیروان خود به تمایز و متفاوت بودن از حالت‌های جاهلیت، صریح می‌­باشد؛ متمایزشدن به نظافت و پاکی خصلت و اخلاق و رفتار و نیز استعلای ایمانی بر تمامی منابعی که یا اسلامی نیست و یا با اسلام در تعارض می­‌باشد، حتی اگر هم شکستی موقت یا ضعفی عارضی گریبان‌گیر آن‌ها گردد: “وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنتُمْ مُؤْمِنِينَ” ترجمه: «و (در راه خدا به سبب آنچه بر سرتان می­‌آید) سست و زبون نشوید و (برای کشتگان‌تان) غمگین و افسرده نگردید، و شما (با تأییدات خداوندی و قوه ایمان راستین و نیروی حقی که از آن دفاع می­‌کنید) برتر (از دیگران) هستید (و پیروزی و بهروزی از آن شما است) اگر که به راستی مؤمن باشید.»^[5]

منبع متمایزبودن، احساس به این امر است که مسلمانان بر هدایت هستند و دیگران بر گمراهی، و اینکه منهج و برنامه‌­ای که با آن زندگی می­‌کنند والاترین منهج است؛ زیرا منهج ربانی می‌­باشد و برنامه­‌ای که غیرمسلمین بر آن زندگی می­‌کنند پست‌­ترین منهج است؛ زیرا منهج جاهلی می­‌باشد.

لذا این وجه تمایز بر پایۀ نژاد و رنگ و پُست و مقام و ثروت و قدرت یا هر یک از مفاهیم جاهلی‌­ای که جاهلیت بدان افتخار می‌­کند و با آن بر مردم فخر می‌­فروشد و برتری­‌جویی می­‌کند استوار نیست بلکه این تمایز، برگرفته از شناخت منهج ربانی و پیروانش می‌­باشد.

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی