نویسنده: ابوعائشه
زلزله از دیدگاه اسلام و نقد شبهات معترضین
بخش هفتم
برخی از بزرگ‌ترین زلزلههای تاریخ
-
ذهبی رحمه‌الله در حوادث سال ۲۳۳ می‌نویسد: «در این سال در دمشق، زلزلۀ مخوفی رخ داد. این زلزله سه ساعت ادامه داشت. دیوارها فرو ریختند. مردم به سوی مساجد سرازیر شدند و به سوی خداوند متعال فریاد می‌زدنند. در این زلزله، تعداد زیادی از مردم زیر آوار گیر ماندند و به شهادت رسیدند. منقول است که در این زلزله، بیست هزار نفر کشته شد و اثر آن تا موصل نیز رسید و برخی می‌گویند که زیر آوار این زلزله بیش از پنجاه هزار نفر بوده است.[1]
-
یکی دیگر از بزرگ‌ترین زلزله‌‌هایی که چند دهه جلوتر اتفاق افتاده، زلزلۀ ۹.۵ ریشتری ۱۹۶۰ در جنوب شیلی است که ساعت (۱۱ و ۳۷) دقیقه بعد ظهر روز یک‌شنبه به وقوع پیوست، در این زلزله حدود ۱۶۵۵ نفر کشته شدند و هزاران نفر زخمی گردیدند و این زلزله درناک دو میلیون بی‌خانمان بر جای گذاشت. این زلزله یکی از وحشتناک‌ترین زلزله‌ها دانسته شده است.[2]
بندر پورتو سائودرا در سونامی پس از این زلزله نابود شد و آسیبی بالغ بر ۵۵۰ میلیون دلار در پی داشت. گفته می‌شود این زمین‌لرزه در عمق ۳۳ کیلومتری زمین روی داد و علاوه بر وقوع سونامی و خسارات فراوان آن، باعث رانش زمین به شکل گسترده شد. یک روز بعد آتشفشان در ناحیۀ دریاچۀ شیلی خاکستر و مواد مذاب را تا ارتفاع ۶۰۰۰ متری پرتاپ کرد و به مدت یک هفته در آسمان منطقه خاکستری بود.
-
۲۶ مارس ۱۹۲۴، ۷ حمل (فروردین) ۱۳۴۳، ساعت ۵ و ۳۶ دقیقه بعد ظهر، زلزلۀ بزرگ ۹.۲ ریشتر در آلاسکا به وقوع پیوست. این زلزله در عمق ۲۳ کیلومتری زمین به وقوع پیوست و با وجود خسارات فراوان تنها ۱۳۹ کشته برجای گذاشت. این زمین لرزۀ سونامی با موج‌هایی به ارتفاع ۶۷ متر در پی داشت که ۳۱۱ میلیون دلار خسارت در پی داشت.
-
مرگ‌بارترین سونامی در تاریخ، که در ۱۴ کشور در سراسر آسیا و شرق آفریقا احساس شد، مربوط به زمین لرزۀ ۹.۱ ریشتری جزیرۀ سوامترا اندونزی بود.[3]
یکی از مرگ‌بارترین زلزلههای تاریخ در نزدیکی جزیزۀ سوماترای اندونزی به وقوع پیوست. زلزله صبح روز ۲۶ دسامبر ۲۰۰۴، ۶ دی ۱۳۸۳ رخ داد. این زلزله در عمق ۳۰ کیلومتری زمین روی داد. علاوه بر ویرانی‌های خود، سونامی وحشتناکی را ایجاد کرد که باعث ایجاد خسارت به ۱۴ کشور در جنوب آسیا و شرق آفریقا شد. ارتفاع امواج ایجاد شده در پی سونامی به ۵۰ متر هم می‌رسید. این زلزله باعث کشته‌‌‌شدن نزدیک ۲۲۷۹۰ نفر و آواره شدن نزدیک ۱۷ میلیون نفر شد.[4]
-
زمین لرزه‌ای به بزرگی ۹ ریشتر در مقیاس امواج درونی زمین در ۴ نوامبر ۱۹۵۲، ۱۳ عقرب (آبان) ۱۳۳۱، ساعت ۴ بعد ظهر کامچاتکا را لرزاند. زلزلۀ اصلی در ۱۳۰ کیلومتری کامچاتکا و در عمق ۴۵ کیلومتری زمین روی داد اما سونامی پس از زلزله، بسیار مرگ‌بارتر از خود زلزله بود. موج‌های که این سونامی ایجاد کرد تا ارتفاع ۱۸ متر هم می‌رسید.
در آن زمان کامچاتکا فقط ۶ هزار نفر جمعیت داشت که نزدیک به نیمی از این جمعیت، یعنی ۲۳۳۶ نفر بر اثر این زلزله کشته شدند.
-
۱۳ اوت ۱۸۶۸ – آریکا، پرو (اکنون بخشی از شیلی است) بزرگی ۹ نیروی سونامی ایجاد شده در پی این زمین لرزه حتی در سواحل هاوایی نیز احساس شد و شهری در منطقۀ «آرکیپا» در آمریکای جنوبی را نابود کرد. دست کم ۲۵۰۰۰ نفر در این منطقه جان خود را از دست دادند. چهار ساعت پس از شوک اول ناشی از زلزله، امواجی به اندازۀ ۱۶ متر سواحل شیلی را نوردیدند.
-
۲۶ ژانویه ۱۷۰۰ – ساحل شمالی اقیانوس آرام آمریکا، به بزرگی ۹ ریشتر (برآورد شده)، تنها مورد از زمین لرزه‌های مربوط به آمریکای شمالی هست که در نزدیکی جزیزۀ ونکوور رخ داد و نشان می‌دهد جامعۀ بزرگ خلیج «پیکانا» توسط یک موج بزرگ پاک شده است. این زلزله در اقیانوس آرام و نزدیکی سواحل غربی مشترک آمریکا و کانادا رخ داد.
در ارتباط با آمار خسارت جانی و مالی این فاجعه آمار دقیقی نیست؛ اما گزارش‌های در این مورد وجود دارد که دهکده‌های جاپان و مناطق مسکونی در غرب آمریکا کاملاً زیر آب رفتند.
-
در ۲۷ فوریه ۲۰۱۰، ۸ حوت (اسفند) ۱۳۸۸، زلزله‌ای به بزرگی ۸.۸ ریشتر شهر «کنسپسیون» شیلی را لرزاند. این زلزله در عمق ۳۵ کیلومتری زمین رخ داد و باعث ایجاد سونامی شد.
سونامی ناشی از این زلزله آن قدر شدید بود که مقامات ۵۳ کشور مجبور به اعلام خطر بروز سونامی شدند. زلزله با وجود استحکامات خوب ساختمانی در شیلی، حدود ۷۰۰ کشته برجای گذاشت.
-
۱۳ ژانویه ۱۹۰۶ زلزلۀ ۸.۸ ریشتری در مرز کلمبیا و اکوادور اتفاق افتاد، ۱۵۰۰ نفر کشته و حدود ۵۰۰۰ نفر زخمی شدند.
-
۱ نوامبر ۱۷۵۵ زلزله‌ای به بزرگی ۸.۷ ریشتری در لیسبون رخ داد که تقریباً کل لیسبون را تخریب کرد و یک چهارم جمعیت این شهر را از بین برد؛ در پی این زلزله که در شمال آفریقا، فرانسه و شمال ایتالیا نیز احساس شد سونامی و آتش‌سوزی رخ داد. «ولتر» شاعر معروف یک شعر در مورد زلزله نوشت و آن را فاجعه دانست.
-
۱۵ اوت ۱۹۵۰ در آسام تبت زلزله‌ای با قدرتی در حدود ۸.۷ ریشتر در عمق ۱۵ کیلومتری زمین روی داد. این زلزله که مرکز آن در رشته کوه‌های هیمالیا بود، با وجود کوهستانی بودن و کم جمعیت بودن منطقه، حدود ۴۸۰۰ کشته برجای گذاشت.
-
زلزلۀ ترکیه که بیش از ۲۰ هزار نفر کشته شدند، در سال ۱۹۹۹ رخ داد.[5]
-
زلزلۀ بم در ایران که بیش از ۴۰ هزار نفر کشته شدند، در تاریخ ۲۶/۱۲/۲۰۰۳ رخ داد.
-
زلزلۀ اقیانوس هند که منجر به سونامی شد و نزدیک به ۵۰۰ هزار نفر غرق شدند، این حادثه در تاریخ ۲۶/۱۲/۲۰۰۴ رخ داد.
-
در تاریخ ۲۶ دسامبر ۲۰۰۴، زمین لرزۀ ۹.۱ ریشتری در اندونزی باعث سونامی اقیانوس هند شد و ۲۳۰ هزار نفر را در ده‌ها کشور کشت.[6]
-
در تاریخ ۱۱ مارس ۲۰۱۱، زمین لرزه‌ای به بزرگی ۹ ریشتر در سواحل شمال شرقی جاپان باعث سونامی شد و نزدیک به بیست هزار نفر را به کام مرگ برد. این زلزله نیز یکی از ویران‌گرترین زلزله‌ها محسوب می‌شود که خسارت‌های زیادی به جای گذاشت؛ فاجعه‌ای که یکی از بدترین حوادث هسته‌ای جهان را رقم زد.[7]
-
در تاریخ ۲۸ مار۲۰۰۵، زمین لرزۀ ۸.۶ ریشتری در شمال سوماترا در اندونزی حدود ۱۳۰۰ کشته بر جای گذاشت.
-
در تاریخ ۱۲ مه ۲۰۰۸، زمین لرزه‌ای به بزرگی ۷.۹ ریشتر شرق سیچوان در چین را لرزاند که منجر به کشته شدن بیش از ۸۷۵۰۰ نفر شد.
-
در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۰۱، زمین لرزه‌ای به بزرگی ۷.۷ ریشتر گجرات در هند را لرزاند و ۲۰ هزار نفر را کشت.
-
در تاریخ ۸ اکتبر ۲۰۰۵، زمین لرزۀ ۷.۶ ریشتری موجب مرگ بیش از ۸۰ هزار نفر در منطقۀ کشمیر پاکستان شد.
-
در تاریخ ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۸، زمین لرزه‌ای به بزرگی ۷.۵ ریشتر اندونزی را لرزاند و بیش از ۴۳۰۰ کشته برجای گذاشت.[8]
-
زمین لرزۀ ۲۰۲۳ ترکیه و سوریه در تاریخ ۶ فوریه ۲۰۲۳ (۱۷ دلو (بهمن) ۱۴۰۱) زمین‌لرزه‌ای سهمگین و فاجعه‌آمیز به بزرگی ۷.۸ ریشتر مرکز و جنوب ترکیه و شمال و غرب سوریه را به مدت ۷۵ ثانیه لرزاند و خسارت‌های گسترده‌ای به جا گذاشت.
در این زلزله مجموعاً از دو کشور بیش از ۵۹۰۰۰ نفر کشته و ۷۰۴، ۱۲۱ نفر زخمی شدند. زمین لرزه در ۳۴ کیلومتری غرب، شهر غازی عینتاب و در عمق ۹/۱۷ کیلومتری زمین روی داد که شدید و وحشت‌آور بود.
همچنین زمین لرزۀ دیگر ۹ ساعت بعد در جهت شمال و شمال شرقی استان قهرمان ماراش با شدت ۷.۵ ریشتر و در فاصلۀ ۱۰۵ کیلومتری کانون زلزلۀ اول و به مدت ۴۵ ثانیه رخ داد. زلزلۀ ۲۰۲۳ ترکیه-سوریه؛ قوی‌ترین زمین لرزه در عصر معاصر در این منطقه، بعد از زمین لرزۀ ۱۹۳۹ ارزنجان رتبه‌بندی شده است.[9]
-
در کشور افغانستان در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تقریباً ساعت ۱۱ و ۳ دقیقۀ صبح زلزله‌ای به بزرگی ۶.۳ ریشتری عمق ۱۴ کیلومتری زمین در منطقه‌ای نزدیک زنده‌جان در ولایت هرات، در همان روز و روزهای بعد چند پس لرزۀ بزرگ، شامل لرزش‌هایی با بزرگی ۵.۵، ۵.۹، و ۶.۹ ریشتری ثبت شده است. کانون زلزلۀ اول مرکز این زمین لرزه در ۳۶ کیلومتری شمال شرق «زنده جان» ولایت هرات بود.[10]
این زمین‌لرزه تلفات جانی و مالی فراوانی به جا گذاشت و خانه‌های مردم در قریه‌ها و روستاها با خاک یکسان شدند. قابل یادآوری است که در این زلزله در کنار تلفات مالی و جانی برای مردم، بسیاری از آنان مواشی‌شان را نیز از دست دادند.
-
زلزلۀ کنر ولایت افغانستان که در ۳۱ اوت ۲۰۲۵ ساعت ۲۳ و ۴۷ به وقت محلی رخ داد نیز یکی از بزرگ‌ترین زلزله‌ها بود؛ این زلزله به بزرگی ۶.۲ ریشتری در عمق ۱۰-۸ کیلومتری زمین در ولایت کنر ولسوالی نورگل ثبت شد. پس لرزه‌های با بزرگی ۵.۲ ریشتر در روزهای بعدی گزارش شدند. در این زلزله نیز مردم زیادی جان‌های‌شان را از دست داد. گزارش‌ها حاکی از آن است که در این زلزله ۸۰۰ نفر کشته و ۲۵۰۰ نفر زخمی شده‌اند.[11]
یادآوری ۱: هدف از ذکر این زمین‌لرزه‌ها و هم‌چنان اعداد و ارقامی که بیان شد، بررسی این موضوع است که زلزله منحصر به یک منطقه و یک‌جا نیست، بلکه این مصیبت احتمال دارد بر سر هرکسی فرود بیاید. با بیان این زمین‌لرزه‌ها دانستیم که هیچ گوشه‌ای از دنیا از زلزله‌ها در امان نبوده است و هیچ جایی نیز قابل پیش‌بنی نبوده است و در آینده نیز احتمال دارد هرجای دیگر رخ داد و کسی -غیر از خدا- نمی‌تواند آن را متوقف نماید.
یادآوری ۲: در بخش بعدی از تحقیق -إنشاءالله- روی این موضوع بیشتر بحث خواهیم کرد که آیا زلزله به یک گروه خاصی منحصر است و یا حادثه‌ای است که همه را دربر می‌گیرد و در این راستا به شبهات معترضین نیز پاسخ خواهیم داد.
ادامه دارد…
بخش قبلی | بخش بعدی
[1]. الحمید، عبدالکریم بن صالح، التفکر والاعتبار بآیات الکسوف والزلازل والإعصار، ۱۴۲۶ هـ. ق، ص ۵۴.
[2]. وحشتناک‌ترین زلزلههای جهان تا به امروز، سایت مجلۀ گردشگری الی گشت، تاریخ نشر مقاله: ۱۴۰۲هـ. ش.
[3]. خبرگزاری تسنیم، ۱۰ زلزله قدرتمند ثبت شده در جهان، ۲۳ آبان ۱۳۹۶.
[4]. وحشتناک‌ترین زلزلههای جهان تا به امروز، سایت مجلۀ گردشگری الی گشت، تاریخ نشر مقاله: ۱۴۰۲هـ. ش.
[5] . مسلم، ابو شاکر، چرا زلزله! ص: ۲۴-۲۸، چاپ دوم، ۱۳۹۸.
[6] . زلزله و سونامی در اندونزی…، رادیو فردا، تاریخ نشر خبر: ۱۳۹۷ هـ. ش.
[7] . سایت خبرگزاری ایسنا، تاریخ پخش خبر: ۱۴۰۱ هـ. ش.
[8]. بزرگ‌ترین زلزلههای دنیا از سال ۲۰۰۰، سایت فردای اقتصاد، تاریخ نشر خبر: ۱۴۰۱ هـ. ش.
[9]. زمین لرزۀ ۲۰۲۳ ترکیه و سوریه، دانشنامۀ آزاد. نگاه شود: خبرگزاری مهر، در زلزلۀ ترکیه و سوریه چه اتفاقی افتاد؛ تاریخ ۱۴۰۱ هـ. ش.
[10]. نگاهی به زلزلههای هرات افغانستان، سایت انجمن زمین شناسی ایران، ۱۴۰۲ هـ. ش.
[11]. طلوع نیوز، زلزلۀ کنر؛ تاکنون حدود ۸۰۰ تن شهید و ۲۵۰۰ تن زخمی شده‌اند، تاریخ نشر خبر: ۱۴۰۴ هـ. ش.
