نویسنده: ابوعائشه
زلزله از دیدگاه اسلام و نقد شبهات معترضین
بخش اول
چکیده
حوادث طبیعی و بلایایی که هرازگاهی به سراغ بشر می‌آیند و گاهی خسارت‌های سنگینی نیز به‌جا می‌گذارند، پدیده‌های فیزیکی و طبیعی محض نیستند؛ بلکه نشانه‌هایی از قدرت بی‌انتهای پروردگار و بخشی از نظام حکیمانۀ آفرینش و درس‌هایی برای بیداری بندگان از بی‌توجهی و خواب غفلت هستند؛ درس‌هایی که باید بسیاری از انسان‌ها را آگاه نموده و بار دیگر به سوی خداوند متعال متوجه سازند، یکی از این موارد زلزله است؛ قرآن کریم و سنت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم گاهی زلزله را وسیله‌ای برای بیدارسازی، تذکر، آزمایش و حتی عذاب برای برخی از اقوامی که از فرمان‌های الهی سرتافتند، می‌دانند. درس‌گرفتن و پندپذیرفتن از چنین وقایعی از اهداف مهم آن است؛ اما امروزه گروه‌های متعددی به وجود آمده‌اند که عبرت و عذاب بودن آن را انکار می‌کنند، آنان این حوادث را پدیده‌های طبیعی محض می‌دانند و در این مورد برخی از شبهات بسیار مشهوری را مطرح می‌کنند، ما در این تحقیق، تلاش می‌کنیم تا زلزله را از دیدگاه قرآن، احادیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم و اقوال علما بررسی نموده و به شبهات معترضین پاسخ بدهیم.
کلمات کلیدی: امتحان الهی، حوادث طبیعی، زلزله، شبهات، عذاب.
مقدمه
در دنیای امروز، افراد بشر علاوه بر مشکلات روزمرۀ زندگی، چالش‌های دور و نزدیک، بحران‌های ایجادشده از سوی دیگران، گه‌گاهی با حوادث و بلایای طبیعی نیز روبه‌رو می‌شوند. همان‌گونه که نسل‌های پیشین در طول تاریخ یکی پس از دیگری با این بلایا و حوادث طبیعی و امتحانات الهی روبه‌رو شده و از پیامدهای آن در رنج و عذاب بوده‌اند.
اکنون اگرچه که بشر یاد گرفته است تا حدودی با این مشکلات کنار بیاید؛ اما هرگز قادر به حذف و یا حتی کنترل قطعی آن‌ها نبوده و نیست و این حوادث علاوه بر آسیب رساندن به محیط زیست، منجر به ایجاد خسارت‌های سنگین و تلفات غم‌انگیز انسانی و غیر انسانی اقتصادی و اجتماعی می‌شود و گاهی عمق و تأثیر این حوادث به قدری وسیع است که هیچ قدرتی را یارای مقابله با آن نیست. به طور مثال می‌توان به زلزله و طوفان‌های اخیر جهان اشاره کرد که جهان را چطور لرزاند و همۀ آنان را آشفته نمود. می‌توانیم بزرگی و شدت زلزلۀ آخرت را مجسم کنیم. هر چند که زلزلۀ قیامت و تصور خسارت و عواقب آن از قدرت ادراک ما خارج است؛ اما بدون شک زلزله از بزرگ‌ترین نشانه‌های قیامت محسوب می‌شود که علاوه بر اسباب ظاهری و دنیوی‌اش، علامت عذاب و عتاب الهی است. همان‌طوری که خداوند متعال میفرماید: “یا آیها الناس اتقوا ربکم إن زلزلة الساعة شيء عظیم”[1] ترجمه: «ای مردم، از پروردگارتان پروا بدارید. بی‌گمان زلزلۀ قیامت رویدادی سهمگین است.»
این جاست که در می‌یابیم زلزله‌های کوچک دنیوی یادآور زلزلۀ بزرگ قیامت هستند و از آنجایی که بلایای طبیعی و پدیده‌های خارج از توان بشر، باطن انسان را بیدار و او را وادار می‌سازد تا قبل از دچار شدن به چنین فجایعی به تحلیل رابطۀ موجود بین عوامل مادی و معنوی این حوادث بپردازد که اسباب واقعی این حوادث چیست و آیا آدمی می‌تواند با اعمال خویش در پدید آمدن و نیامدن این بلایای طبیعی و مصایب بزرگ نقش داشته باشد؟ آیا عملکرد انسان در ایجاد چنین بحران‌ها و مشکلاتی نقش دارد و یا خیر؟ و یا این‌که این حوادث کاملا با انسان بی‌ربط بوده و هدف آن چیزی دیگر است؟
در این تحقیق تلاش می‌کنیم تعریف زلزله از لحاظ لغت، اقوال علما را دربارۀ زلزله، حوادث و رخدادهایی که در طول تاریخ از عصر صحابۀ کرام رضی‌الله‌عنهم تا این دوره اتفاق افتاده است و نیز شبهات ملحدین و معترضین در این مورد را بیان کنیم و با استدلال از آیات قرآنی و احادیث پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وسلم ثابت کنیم که زلزله‌ها و حوادث دیگر، درسی برای عبرت‌گیری و بیدارسازی تمام بشریت است نه حوادث طبیعی محض!
قبل از این‌که وارد مباحث اصلی بحث و تحقیق بشویم بهتر است نگاهی به خود لفظ زلزله از لحاظ لغوی داشته باشیم.
زلزله در لغت
زلزل یزلزل زلزلة وزلزالا از باب رباعی مجرد؛ زلزله و زلزال به معنای حرکت دادن چیزی. ابواسحاق رحمه‌الله در تفسیر این آیه میفرماید: “إذا زلزت الأرض زلزالها”[2] یعنی خیلی شدید تکان بخورد. امام انباری رحمه‌الله دربارۀ این سخن عرب‌ها که می‌گویند: “أصابت القوم زلزلة”، میفرماید: «تخویف و تحذیر شدند»؛ زیرا الله متعال در آیه‌ای میفرماید: «وزلزلوا حتی یقول الرسول»[3]؛ یعنی تخویف و تحذیر شدند. الزلازل به معنای سختی‌ها و شداید نیز می‌آید.[4]
ادامه دارد…
بخش بعدی
[1] . سورۀ حج، آیۀ ۱.
[2] . سورۀ زلزلة، آیۀ ۱.
[3] . سورۀ بقرة، آیۀ ۲۱۴.
[4] . ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، مادۀ زلل، ج ۱۱، ص ۳۰۶.
