آیین شین‌تو «بخش چهاردهم»

نویسنده: ابوعائشه

آیین شین‌تو

بخش چهاردهم

پیش درآمد:

در بخش قبلی به مهم‌ترین مراسم آیین شین‌تو و به عناصر عبادت در آن آیین مثل «تطهیر، نیایش، معابد خانگی و…» پرداختیم. مراسم مروج در آیین شین‌تو نیز همانند سایر ادیانی که قانون جامع و فراگیر ندارند، زیاد هستند. در ادامۀ تحقیق در بررسی مراسم شین‌تویی می‌رسیم به یکی از معروف‌ترین این مراسمات به نام مراسم بوشیدو، گرچه این مراسم اساساً مربوط به خود آیین شین‌تو نیست؛ اما از آن‌جایی که به گذر زمان به این آیین گره خورده است و جزئی از آن قرار گرفته است، ما نیز تلاش می‌کنیم تا آن را در این‌جا بیان کنیم.

یکی از مراسم معروف مذهب شین‌تو، روش اخلاقی «بوشیدو» به معنای «روش دلاوران» است. این رویه یادگار قرون وسطی است که به عنوان یک راه و رسم نظامی در ارتش راه یافت و به تدریج فراگیر شد تا آن‌جا که مذهب شین‌تو را تحت‌الشعاع قرار داد. «مراسم بوشیدو» که صرفاً سرمشق رفتار و کردار سواران و دلاوران بود، در هشت عنوان خلاصه گردیده است.[1]

شارحین بوشیدو، دربارۀ ارزش‌های اخلاقی که نظام مزبور ترویج کرده، داد سخن داده‌اند، ارزش‌های نظیر وفاداری، شهامت، از خودگذشتگی، آرایش صحیح، خیرخواهی، افتخار، عدالت و کنترل نفس. اما آن‌ها به استثنای علمای اخلاق چین، کنفوسیوس و منسیوس، در مورد هیچ منهیات خاصی که مربوط به آن ارزش‌ها باشد صحبت نمی‌کنند.

«بوشیدو مجموعه‌ای مدون و مکتوب نیست. حداکثر این است که تعدادی قواعد کلی اخلاقی است که سینه به سینه نقل شده و یا از قلم یک مرد جنگی و یا یک فرد دانش‌مند تراوش کرده است»، قوت و یا ضعف بوشیدو در این حقیقت نهفته است که حاوی هیچ اعتقادنامۀ مکتوبی نیست. به نظر می‌رسد مجموعۀ اخلاقی بوشیدو به همراه فئودالیزم نظامی جاپان رشد داشته و سپس افول کرده باشد.[2]

شین‌تو و طریقت جنگ‌آوران

مذهب شین‌تو با طریقت جنگ‌آوران از دیرباز آمیزش یافته و اختلاط پذیرفته است ولی هر یک از این دو نظام، قوانین و قواعد خاص خود را دارد. طریقۀ سپاهیان و آئین و رسوم لشکریان هم از قرون وسطای تاریخ جاپان مورد عمل بوده است و آن را به لغت خود «بوشیدو»Bushido  می‌نامند یعنی «روش دلاوران» و آن بسیار شبیه می‌باشد به رسم و آئین شوالیه‌هایی Chevalies در قرون وسطای اروپا هر دو در جامعه به نوبت خود یک اثر اخلاقی عظیم بجا گذاشته و گاه باعث شده که سراسر مردم کشور در تحت اثر سحرانگیز آن قرار بگیرند.[3]

مبلغان و دعوتگران، آیین اخلاقی پوشیدو را در صفات زیر خلاصه کرده‌اند:

۱-  وفاداری دلاوران و پهلوانان به بزرگان و بالا دستان و سرانجام به امپراطور.

۲-    حق شناسی؛ دلاور مردان باید به میهن و امپراطور حق شناس باشند.

۳-  شجاعت؛ دلاور مرد باید در خدمت به امپراطور از ایثار و فداکاری دریغ نورزد.

۴-    عدالت؛ دلاور مرد باید از مرز عدالت خارج نشود.

۵-    صداقت؛ دلاورمرد نباید از روی ترس دروغ بگوید.

۶-    عزت نفس؛ دلاور مرد باید قوی النفس، مؤدب و موقر باشد.

۷-    استقامت؛ دلاور مرد باید صبور و شکیبا باشد.

۸-    آزادگی؛ دلاور مرد باید مرگ عزت‌مند را بر زندگی ذلت بار ترجیح دهد.

۹-    عشق به علم و دانش.

۱۰-  مردم دوستی؛ دلاور باید همیشه نیک‌خواه جامعه باشد.[4]

یادآوری: اگر از حق نگذریم و با دیدۀ انصاف بنگریم این صفات واقعاً بهترین صفات برای دلاوران و رادمردان هستند که در صورت عمل بدان می‌توان به بهترین اخلاق، عادات و صفات متصف شوند.

یکی از مواردی که در این آیین به آن توجه می‌شود، شرف و شرافت است. در توضیح این مطلب چنین آمده است: «نزد مرد شجاع مرگ بر ننگ ترجیح دارد، دلاور باید همیشه دو شمشیر با خود داشته باشد، یکی بلند تا با دشمنان بجنگد و یکی کوتاه تا در موقع خطاکاری یا شکست خود را با آن هلاک سازد.»[5]

استعداد و آمادگی جاپانی‌ها برای خودکشی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مظاهر آداب «بوشیدو» می‌باشد؛ زیرا که هر فرد دلیر باید تنها بدین وسیله جبران هر خسران و کفارۀ هر شکست را فوراً به قیمت جان به عمل آورد و همیشه از دل و جان برای این فداکاری آماده باشد و عمل خودکشی باید با اسلوبی که آن را «هاراکیری» Hara kiri می‌گویند، انجام بگیرد؛ یعنی مرد شجاع با کمال خودن‌سری و آزادمنشی مطابق قواعد معین بدون ابراز احساسات از حیات چشم پوشیده و خود را هلاک می‌سازد.[6]

قبلاً بیان گردید که آیین شین‌تو نه پیامبری دارد و نه هم کتاب‌های آسمانی؛ زیرا این یک دین شرعی و الهی نیست، بلکه ساخته و پرداختۀ دست بشر است که مالامال از خرافات، اوهام و اساطیر است؛ گاهی اساطیر و خرافه‌ها در آن به حدی می‌رسند که عقل از دریافت آن عاجز می‌شود و انسان با خود می‌اندیشد که این باورها را چگونه و از کجا آورده‌اند. حاکمان و بزرگان آیین شین‌تو برای این‌که آثار و حکایت‌های آبا و اجدادشان را حفظ نمایند دستور داده‌اند تا این حکایت‌ها به شکل کتاب ثبت شود و کتاب‌هایی که بعداً در این آیین پدید آمدند ماجرا و داستان همان امپراتورهای گذشتۀ‌شان بودند.

«شین‌تو دارای هیچ‌گونه متن مقدسی نیست، البته مجموعه‌ای از آثار کهن نوشتاری وجود دارند که اساطیر و داستان‌های قدیم جاپانی را دربردارد و مورد احترام و حایز اعتبارند.»[7]

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی