نویسنده: دوکتور نورمحمد محبی
قرآن؛ معجزه‌ای فراتر از زمان
بخش چهل‌وپنجم
تأثیر فشارهای روانی دوران بارداری و اهمیت تغذیۀ طبیعی مادر بر سلامت جنین
دوران بارداری یکی از حساس‌ترین مراحل زندگی هر زن است که سلامت جسمی و روانی مادر تأثیر مستقیم و به‌سزایی بر رشد جنین و سلامت آیندۀ طفل دارد. در این مبحث، با استناد به یافته‌های علمی روز، به بررسی اثرات فشارهای روانی شدید بر جنین و نیز اهمیت تغذیۀ طبیعی و عاطفۀ مادرانه در بهبود سلامت جسمی و روانی طفل پرداخته می‌شود.
بخش اول: تأثیر فشارهای روانی بر جنین
۱. نظام تأثیر فشارهای روانی
مطالعات علوم روان‌شناسی و طبی نشان می‌دهد که فشارهای روانی و تشویش شدید در مادران باردار موجب تغییرات هورمونی قابل توجهی می‌گردد. یکی از مهم‌ترین تغییرات افزایش ترشح هورمون کورتیزول است که نقش کلیدی در تنظیم جواب بدن به تشویش دارد. افزایش کورتیزول موجب افزایش قند خون، اختلال در جریان خون جفت و کاهش سطح اکسیجن‌رسانی به بافت‌های جنین می‌شود. این شرایط محیطی نامطلوب، زمینه‌ساز بروز ناهنجاری‌های ساختاری و عملکردی جنین می‌گردد.
۲. پیامدهای بالینی فشارهای روانی در بارداری
تحقیقات اپیدمیولوژیک نشان می‌دهد که فشارهای روانی شدید مانند از دست دادن شغل، طلاق، جدایی زوجین و حوادث تلخ زندگی، با افزایش نرخ تولد طفلان دارای نقایص مادرزادی، از جمله شکاف کام و لب، مرتبط است. این عوارض ناشی از اختلالات متابولیکی و همودینامیکی مادر است که مستقیماً بر جنین تأثیر می‌گذارد.
۳. نقش سلامت روان در پیشگیری
بهبود وضعیت روانی مادر از طریق حمایت‌های روان‌شناختی، افزایش ایمان و باورهای دینی، انجام فعالیت‌های معنوی و ایجاد آرامش درونی می‌تواند به عنوان راهکارهای مؤثر در کاهش اثرات منفی تشویش معرفی شود. مطالعات نشان داده‌اند که زنانی که از حمایت معنوی و روانی قوی برخوردارند، احتمال ابتلا به اختلالات روانی و جسمانی دوران بارداری و پیامدهای نامطلوب جنینی در آنان به‌طور معناداری کاهش می‌یابد.
بخش دوم: اهمیت عاطفۀ مادر وتغذیۀ طبیعی با شیر وی
شیر مادر حاوی ترکیبات بیوشیمیایی پیچیده و تخصصی است که به طور بیولوژیکی با نیازهای طفل منطبق است. این ترکیبات شامل پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و آنتی‌بادی‌های خاصی است که نقش اساسی در رشد و تکامل نظام دفاعی و هاضمۀ طفل دارند.
شیر گاو که به عنوان جایگزین شیر مادر استفاده می‌شود، دارای پروتئین‌ها و اسیدهای بیشتری است که ممکن است برای نظام هاضمۀ طفلان مناسب نباشد و منجر به مشکلات هضمی و فشار به کلیه‌ها شود.
۲. فواید تغذیه با شیر مادر بر سلامت طفل
مطالعات بالینی متعددی نشان داده‌اند که اطفالی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، خطر ابتلا به بیماری‌های عفونی روده‌ای، تنفسی، حساسیتها، آسم و حتی برخی بیماری‌های مزمن در بزرگسالی مانند دیابت نوع 1 و بیماری‌های قلبی-عروقی، به طور چشمگیری کاهش می‌یابد. همچنین شیر مادر منبع اصلی آنتی‌بادی‌هایی است که به طور طبیعی از مادر به طفل منتقل می‌شود و باعث تقویت نظام دفاعی می‌گردد.
۳. مزایای روانی و اجتماعی شیردهی
فراتر از جنبه‌های فیزیولوژیکی، شیردهی موجب تقویت پیوند عاطفی مادر و کودک می‌شود که در رشد روانی و اجتماعی کودک تأثیرات عمیق و مثبت دارد. همچنین جریان شیردهی به عنوان یک عمل طبیعی باعث تثبیت رفتارهای اجتماعی و بهبود عملکرد شناختی کودک می‌گردد.
بخش سوم: توصیه‌های علمی و دینی دربارۀ شیردهی
۱. مدت زمان مناسب شیردهی
سازمان جهانی صحت (WHO) توصیه می‌کند که اطفال حداقل به مدت شش ماه به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه شوند و پس از آن، تا دو سال یا بیشتر، همراه با غذای کمکی، شیر مادر ادامه یابد. این مدت زمان از نظر علمی با تأمین نیازهای تغذیه‌ای و تقویت نظام دفاعی طفل همخوانی دارد.
۲. جایگزین‌ها و شرایط استفاده از آن‌ها
در شرایطی که مادر قادر به شیردهی نیست، بهترین گزینه، استفاده از یک زن شیرده سالم است؛ چرا که شیر خشک به هیچ وجه جایگزین کامل و اطمئنانی برای شیر مادر نیست و می‌تواند پیامدهای منفی برای سلامت طفل داشته باشد. همچنین توجه به شرایط صحی و کیفیت شیر زن شیرده از اهمیت خاصی برخوردار است.
در اخیر باید گفت که سلامت روان مادر و تغذیۀ طبیعی با شیر مادر دو عامل کلیدی در تضمین سلامت و رشد بهینۀ جنین و طفل محسوب می‌شوند. فشارهای روانی شدید می‌تواند با ایجاد اختلالات هورمونی و فیزیولوژیکی، سلامت جنین را به مخاطره بیندازد و منجر به نقایص مادرزادی شود. از سوی دیگر، تغذیه با شیر مادر نه تنها به تأمین مواد مغذی مورد نیاز طفل کمک می‌کند، بلکه نظام دفاعی او را تقویت و رشد روانی او را تسهیل می‌نماید. رعایت توصیه‌های علمی و دینی در این زمینه، کلید دستیابی به سلامت جامعه‌ای پایدار و توانمند است.
عمل به دستورهای الهی و علمی دربارۀ اهمیت سلامت روان و تغذیۀ طبیعی، مسیر مطمئنی برای تضمین سلامت فرد و جامعه است که دانشمندان و روان‌شناسان رشد همواره بر آن تأکید دارند.[1]
ادامه دارد…
بخش قبلی | بخش بعدی
[1]. فشرده از: موسوعة الإعجاز العلمي في القرآن والسنة، ج ۱، ص ۱۰۱-۱۰۶.
