نویسنده: دوکتور نورمحمد محبی
قرآن؛ معجزه‌ای فراتر از زمان
بخش چهل‌وسوم
مشیمه؛ غشائی عاقل یا مظهر حکمت و تقدیر الهی
جفت یا المشیمة، یکی از مهم‌ترین ساختارهای زیستی در دوران حاملگی است که نقش حیاتی در حمایت، تغذیه و محافظت از جنین در رحم مادر ایفا می‌کند. این غشاء پیچیده که پس از تولد طفل از رحم خارج می‌شود، دو چرخۀ خونی مجزا را در خود جای داده است؛ یکی متعلق به مادر و دیگری متعلق به جنین، از لحاظ طبی و علمی، بررسی دقیق عملکرد این غشاء نشان‌دهندۀ یک نظام هوشمند و دقیق است که بدون تداخل خون مادر و جنین، مواد لازم برای رشد و بقای جنین را تأمین می‌کند. در این مبحث، به تبیین علمی این ساختار بی‌نظیر پرداخته و آن را نمونه‌ای از حکمت و تقدیر الهی معرفی می‌کنیم.
ساختار جفت و دو چرخۀ خونی مجزا
جفت، قرص غشایی بزرگی است که در دیوارۀ رحم قرار می‌گیرد و به وسیلۀ شبکه‌ای از عروق خونی، به دو سیستم خونی کاملاً جداگانه متصل است: گردش خون مادر و گردش خون جنین. هرکدام از این دو نظام دارای گروه خونی خاص خود هستند که با هم متفاوت‌اند و این تفاوت، امکان اختلاط مستقیم خون‌ها را منتفی می‌سازد. بین این دو چرخۀ خونی، غشایی نازک و ظریف به نام «غشاء مشیمی» قرار دارد که به عنوان سد انتخابی عمل می‌کند.
عملکرد هوشمندانه غشاء مشیمی
غشاء مشیمی به گونه‌ای طراحی شده که از انتقال مستقیم خون مادر به جنین جلوگیری می‌کند؛ اما اجازه می‌دهد مواد مغذی حیاتی، اکسیژن و پادتن‌های دفاعی از خون مادر به خون جنین عبور کنند. همچنین این غشاء مواد زائد جنین مانند دی‌اکسید کربون و دیگر سموم متابولیکی را به خون مادر منتقل می‌سازد تا از طریق نظام بدن مادر دفع شوند. بدین ترتیب، این غشاء نقش مهمی در حفاظت از جنین در برابر بیماری‌ها و عفونت‌ها ایفا می‌کند، به طوری که بیشتر بیماری‌های مادر به جنین منتقل نمی‌شوند.
اهمیت انتقال انتخابی مواد از طریق جفت
تأمین مواد غذایی: جفت مواد غذایی مانند پتاسیم، کلسیم، گلوکز و پروتئین‌ها را به صورت دقیق و متناسب با نیازهای رشد جنین انتخاب و منتقل می‌کند.
انتقال اکسیجن: اکسیجن که توسط مادر از طریق تنفس فراهم شده، از طریق غشاء جفت به جنین می‌رسد و باعث بقای سلول‌های جنین می‌شود.
انتقال آنتی‌بادی‌ها: پادتن‌های دفاعی از خون مادر عبور کرده و به بدن جنین منتقل می‌شوند که این امر جنین را در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند.
دفع مواد زائد: فضولات متابولیکی جنین از جمله دی‌اکسید کربن از طریق جفت به خون مادر منتقل و دفع می‌شوند.
جفت، عضو چند وظیفه‌ای
علاوه بر نقش‌های یادشده، جفت هورمون‌هایی تولید می‌کند که به تثبیت حاملگی کمک می‌نماید و رشد غدد پستانی را برای آماده‌سازی شیر در دوران پس از زایمان تسهیل می‌کند. همچنین جفت محیطی امن و پایدار برای جنین فراهم می‌آورد و به تنظیم حرارت و تعادل شیمیایی درون رحم کمک می‌کند.
در اینجا جدول مقایسهای بین وظایف اصلی و عضو جایگزین تهیه میگردد:
|
اندام جایگزین |
وظیفۀ اصلی |
عملکرد مشیمه |
|
ریه |
تنفس |
تبادل اکسیجن و دی‌اکسید کربن |
|
دستگاه هاضمه |
تغذیه |
انتقال مواد غذایی تجزیه‌شده |
|
کلیه و کبد |
دفع |
انتقال مواد سمی به خون مادر |
|
غدد درون‌ریز |
ترشح هورمون |
ترشح هورمون‌های لازم برای تثبیت بارداری و رشد سینه‌ها |
تأیید علمی و ارتباط با آیات قرآنی
علم طب معاصر با بررسی دقیق عملکرد جفت، معجزۀ علمی دیگری در آن یافته است که منطبق با آیات قرآنی همچون آیۀ ذیل: “يَخْلُقُكُمْ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ خَلْقًا مِّن بَعْدِ خَلْقٍ فِي ظُلُمَاتٍ ثَلَاثٍ”[1] ترجمه: «ما به آنان (كه منكر اسلام و قرآن‌اند) هرچه زودتر دلائل و نشانههای خود را در اقطار و نواحی (آسمانها و زمین، كه جهان كبیر است) و در داخل و درون خودشان (كه جهان صغیر است) به آنان (كه منكر اسلام و قرآن‌اند) نشان خواهیم داد تا برای ایشان روشن و آشكار گردد كه اسلام و قرآن حق است.»
این آیات اشاره به وجود سه تاریکی (ظلمات) در دوران تشکیل جنین دارد که یکی از آن‌ها غشاء جفت و مایعات مربوط به آن است که جنین را در خود محصور کرده است.
در اخیر باید گفت که جفت یا المشیمة، با ساختار خاص و عملکرد پیچیده‌اش، یک غشاء هوشمند است که تغذیه، حفاظت، تنفس، دفاعی و هومئوستازی جنین را تضمین می‌کند. این نظام پیچیده نشان‌دهندۀ حکمت و تدبیر الهی در خلقت است که در علوم طبی معاصر به عنوان یکی از معجزات طبیعت شناخته می‌شود.[2]
ادامه دارد…
بخش قبلی | بخش بعدی
[1]. زمر: ۶.
[2]. فشرده از: موسوعة الإعجاز العلمي في القرآن والسنة، ج ۱، ص ۹۵-۹۸.
