اهمیت و جایگاه نکاح از دیدگاه طب «بخش سوم»

نویسنده: محمد عاصم اسماعیلزهی

اهمیت و جایگاه نکاح از دیدگاه طب (پزشکی)

بخش سوم

قرآن و سنت حسنۀ نکاح

آیات قرآن بیانگر این مطلب است که خانواده زیر بنایی‌­ترین و اولین نهاد اجتماع است: “يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاء وَاتَّقُواْ اللّهَ الَّذِي تَسَاءلُونَ بِهِ وَالأَرْحَامَ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً.” ترجمه: «ای مردم! از (مخالفت با فرمان‌­هایِ) پروردگارتان بپرهیزید، آنکه شما را از یک تن آفرید و جفتش را (نیز) از (جنس) او پدید آورد و از آن دو تن، مردان و زنان بسیاری را پراکنده و منتشر ساخت و از خدایی که به نام او از یکدیگر درخواست می‌­کنید، پروا کنید و از (قطع رابطه با) خویشاوندان بپرهیزید. یقیناً خدا همواره بر شما حافظ و نگهبان است».^[1]

هدف از تشکیل خانواده در نگاه قرآن تامین سلامت روانی، آرامش و آسایش برای اعضای آن به ویژه زن شوهر و فرزندان می­‌باشد: “وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ” ترجمه: «و از نشانه‌­های (قدرت و ربوبیت) او این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید تا در کنارشان آرامش یابید و در میان شما دوستی و مهربانی قرار داد؛ یقیناً در این (کار شگفت­‌انگیز) نشانه­‌هایی است برای مردمی که می‌اندیشند».^[2]

در این آیه خداوند متعال ذکر می­‌کند که در ازدواج زوجین آرامش روحی پیدا می‌­کنند و می‌­توانند در کنار هم بر چالش‌های زندگی غلبه کنند.

چون یکی از نیازهای طبیعی انسان، انس، مودّت و الفت است، به گونه‌­ای که تنها زندگی کردن برایش بسیار دردناک است؛ بنابراین به کسی نیاز دارد که غم­‌خوار و رازنگه­دارش باشد تا با او انس گرفته، درد دل کند و رازهایش را در میان بگذارد تا از دلجویی‌­ها و غم­‌خواری­‌هایش بهره­‌مند گشته و بدین وسیله آسودگی و آرامش خاطر پیدا کند.

در این میان بهترین فردی که می‌­تواند این نیاز طبیعی را تأمین کند، همسر انسان است؛ زیرا همۀ محبت‌­ها و دوستی‌­ها، موقت و محدود می‌­باشند جز دوستی و محبت زن و شوهر؛ چون یک واحد را تشکیل داده و هدفی مشترک دارند و بیش از هر فرد دیگری به یکدیگر نیازمندند، دائم و غیر محدود است.

“وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمْ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاَللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيم.” ترجمه: «مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید؛ هم‌چنین غلامان و کنیزان صالح و درست‌کارتان را، اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد، ‌خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است».^[3]

در این آیه به امر ازدواج تشویق شده است. همچنین به مردان و زنان جوان بشارت داده شده که در صورت فقر و نیاز مالی، بعد از ازدواج مشکلات آن‌­ها برطرف خواهد شد.

“وَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُوا فِي الْيَتَامَى فَانْكِحُوا مَا طَابَ لَكُمْ مِنْ النِّسَاءِ مَثْنَى وَثُلَاثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُوا فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَلِكَ أَدْنَى أَلَّا تَعُولُوا.” ترجمه: «و اگر بترسید که مبادا دربارۀ یتیمان (ازدواج با دختران یتیم) مراعات عدل نکنید پس آن کس از زنان را به نکاح خود درآرید که شما را نیکو (و مناسب با عدالت) است: دو یا سه یا چهار (نه بیشتر) و اگر بترسید که (چون زنان متعدّد گیرید) راه عدالت نپیموده و به آن‌ها ستم می‌کنید پس تنها یک زن اختیار کنید و یا چنانچه کنیزی دارید به آن اکتفا کنید، که این نزدیک­تر به عدالت و ترک ستمکاری است».^[4]

در بخشی از این آیه آورده شده که با زنان پاک ازدواج کنید. در این آیه منظور آن است که برای ازدواج باید سراغ افراد هم­سنخ خود بروید. همچنین دربارۀ اهمیت عدالت در چندهمسری صحبت شده که در غیر این صورت به زنان در این ازدواج ظلم شده است.

“هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ” ترجمه: «آن­‌ها «زنان» لباس شما هستند و شما «مردان» لباس آن‌­ها هستید».^[5]

این آیه به معنای آن است که ازدواج می‌­تواند مانند یک دژ در برابر تمایلات جنسی و شهوانی زن و مرد قرار گرفته و آن­ها را از گناه دور کند.

“هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إلَيْهَا” ترجمه: «اوست خدایی که همۀ شما را از یک تن بیافرید و از او نیز جفتش را مقرر داشت تا با او انس و الفت گیرد».^[6]

در این آیه نیز خداوند اعلام می­‌کند که گرایش اصلی زن و مرد به یکدیگر احساس آرامشی است که در کنار یکدیگر پیدا می­‌کنند و این احساس را خود خداوند در وجود انسان‌­ها قرار داده است. چون هر زن و مرد فی نفسه ناقص و محتاج به یکدیگرند و حضور آن­ها در کنار یکدیگر وجودی کامل را به وجود می‌­آورد.

“وَلَا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكَاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَلَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْكُمْ” ترجمه: «با زنان مشرک ازدواج نکنید، مگر این‌که ایمان آورند. همانا کنیزکی با ایمان از زن آزاد مشرک بهتر است، هر چند (زیبایی) او، شما را به شگفتی آورد».^[7]

این آیه یکی از شرایط ازدواج یعنی همتایی همسران را بیان می­‌کند. زن یا مرد مشرک همتای زن و مرد مسلمان برای ازدواج نیست. این مساله به‌­عنوان یک اصل دربارۀ ازدواج باید رعایت شود.

“وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا” ترجمه: «و مهر زنان را در کمال رضایت به آن­‌ها بپردازید، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند، از آن برخوردار شوید که شما را حلال و گوارا خواهد بود».^[8]

این آیه دربارۀ مهریۀ ازدواج صحبت می­‌کند که زنان و مردان باید هر دو در شرایط آن رضایت داشته باشند.

“يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ كَرْهًا وَلَا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا”

ترجمه: «‌ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! برای شما حلال نیست که از زنان، از روی اکراه (و ایجاد ناراحتی برای آن‌ها)، ارث ببرید! و آنان را تحت فشار قرار ندهید که قسمتی از آنچه را به آن‌ها داده‌اید (از مهر)، تملک کنید! مگر اینکه آن‌ها عمل زشت آشکاری انجام دهند؛ و با آنان، به طور شایسته رفتار کنید! و اگر از آن‌ها، (به جهتی) کراهت داشتید، (فوراً تصمیم به جدایی نگیرید!) چه­‌بسا چیزی خوشایند شما نباشد، و خداوند خیر فراوانی در آن قرار می‌دهد!».^[9]

“وَإِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ يَنْكِحْنَ أَزْوَاجَهُنَّ إِذَا تَرَاضَوْا بَيْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ ذَلِكَ يُوعَظُ بِهِ مَنْ كَانَ مِنْكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكُمْ أَزْكَى لَكُمْ وَأَطْهَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ.” ترجمه: «و هنگامی که زنان را طلاق دادید و عدّه خود را به پایان رساندند، مانع آن‌ها نشوید که با همسران (سابق) خویش، ازدواج کنند! اگر در میان آنان، به طرز پسندیده‌ای تراضی برقرار گردد. این دستوری است که تنها افرادی از شما که ایمان به خدا و روز قیامت دارند، از آن، پند می‌گیرند (و به آن، عمل می‌کنند). این (دستور)، برای رشد (خانواده‌های) شما مؤثرتر، و برای شستن آلودگی‌ها مفیدتر است و خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.»^[10]

“وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنْ الْمَاءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبًا وَصِهْرًا وَكَانَ رَبُّك قَدِيرًا” ترجمه: «و اوست خداوندی که بشر را از آب آفرید، و میان آنان خویشی و پیوند ازدواج قرار داد، و خدای تو بر هر چیزی قدرت دارد».^[11]

از آن­جا که قرآن کریم به­‌عنوان آخرین کتاب، برنامه و قانون الهی و سنت حضرت رسول اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} به‌­عنوان شرح و تفسیر آن، جزء اصلی‌­ترین منابع استنباط احکام به شمار می‌­آیند، می­‌توانند رهنمای بشر در تمام ابعاد و شئون زندگی به ویژه تشکیل خانواده و اصول همسرداری باشند.

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی