نویسنده: عبدالحی لیان
الگوی تربیت الهی در خانوادۀ انبیاء علیهم‌الصلاةو‌السلام
بخش چهل‌ونهم
آموزۀ بیست‌ودوم: مربی موفق باید از خود شروع کند تا الگویی برای دیگران باشد
با وجود سن زیاد و کهنسالی حضرت ابراهیم علیه‌السلام، او با تلاش و پشتکار فراوان، همراه با پسرش اسماعیل علیه‌السلام به ساخت کعبه پرداخت. او با این کار، الگوی صالحی از تقرب به خداوند عزوجل را با بذل جهد و انرژی در راه اطاعت از خدا به پسرش ارائه داد تا اسماعیل علیه‌السلام نیز از او پیروی کند. این تنها کار صالحی نبود که پدر در مقابل پسرش برای الگوبرداری انجام داد؛ بلکه کارهای زیادی پیش از این نیز از او سر زده بود که در مجموع به یک روش تربیتی ارزشمند و منحصربه‌فرد تبدیل شد.
نمونه‌های تربیتی حضرت ابراهیم علیه‌السلام
– مهاجرت به امر الهی: یکی از این کارها، تنها گذاشتن همسر و فرزندش در وادی‌ای بی‌کشت و زرع در کنار بیت‌الحرام، به فرمان خداوند بود.
– اطاعت کامل از فرمان الهی: وقتی خداوند در خواب به او امر کرد که پسرش را ذبح کند، ابراهیمعلیه‌السلام رؤیای خود را برای اسماعیل علیه‌السلام تعریف کرد. پس از موافقت اسماعیل علیه‌السلام با تصمیم پدر برای اجرای فرمان الهی، ابراهیم علیه‌السلام برای تحقق رؤیا و در اطاعت کامل از پروردگار به راه افتاد.
– پیروی پسر از پدر: در این لحظه، اسماعیل علیه‌السلام هیچ کلمه‌ای بر زبان نیاورد، اعتراض نکرد و از پدرش التماس نکرد که او را رها کند، بلکه در اطاعت از فرمان خداوند و با الگوبرداری از پدرش، تسلیم امر الهی شد. پدر رفت تا پسرش را ذبح کند و پسر تسلیم پدر شد تا برای تحقق فرمان پروردگار، ذبح شود.
اهمیت الگو در تربیت
ایمان و الگوگیری در تربیت این‌گونه است. مربی باید الگوی کسانی باشد که آن‌ها را تربیت می‌کند و هر آنچه را که به آن‌ها توصیه می‌کند، خودش در عمل انجام دهد. این امر باعث می‌شود که یک الگوی صالح و زنده در برابر آن‌ها قرار گیرد و تأثیر آن بیش از تأثیر سخنان نظری باشد که در عمل به آن‌ها عمل نمی‌شود.
تأثیر عمل بر گفتار
فرزندان، هرچقدر هم که آمادگی برای خیر داشته باشند و فطرت‌شان پاک و سالم باشد، تنها زمانی به خیر و اصول آن پاسخ می‌دهند که در برابر خود الگوهایی از مخلصان به پروردگار و دین‌شان ببینند که کاملاً به راه و روش خداوند پایبند هستند. اگر چنین الگویی را در خانه، مدرسه، یا در برخوردهای اجتماعی نبینند، هرچقدر هم که هدایت‌گران، معلمان و مربیان تلاش کنند، انحراف در انتظار آن‌ها خواهد بود. عمل به آنچه دعوت می‌کنیم، هزاران بار مؤثرتر از گفتار بدون عمل است.
به همین دلیل، پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم الگویی برای یارانش بودند، به طوری‌که همان‌گونه که حضرت عایشه رضی‌الله‌عنها فرمودند، اخلاق ایشان قرآن بود و خداوند نیز دربارۀ ایشان فرمود: «وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِیمٍ.»[1]؛ ترجمه: تو دارای خوی سترگ (یعنی صفات پسندیده و افعال حمیده) هستی.
به همین سبب، اصحاب رضی‌الله‌عنهم‌اجمعین با الگو گرفتن از پیامبر کریم صلی‌الله‌علیه‌وسلم در هر کاری، به تربیتی نیکو، ارزشمند و فاضل دست یافتند. خداوند متعال می‌فرماید: “لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ یرْجُو اللَّهَ وَالْیوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِیراً” [2]؛ ترجمه: «سرمشق و الگوی زیبائی در (شیوۀ پندار و گفتار و كردار) پیغمبر خدا برای شما است. برای كسانی‌كه (دارای سه ویژگی باشند:) امید به خدا داشته، و جویای قیامت باشند، و خدای را بسیار یاد كنند».
هشدار قرآن در مورد عمل نکردن به گفتار
به دلیل اهمیت و جایگاه والای الگو در زندگی انسان، قرآن کریم، مربیان، معلمان و هدایت‌کنندگانی را که تنها با زبان به مردم توصیه‌ای می‌کنند و خود عمل نمی‌کنند، سرزنش کرده و آن‌ها را به شدت از این کار برحذر داشته است. خداوند می‌فرماید: “یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ * كَبُرَ مَقْتاً عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ.”[3]؛ ترجمه: «ای مؤمنان! چرا سخنی (به دیگران) می‌گوئید كه خودتان برابر آن عمل نمی‌كنید؟ اگر سخنی را بگوئید و خودتان برابر آن عمل نكنید، موجب كینه و خشم عظیم خدا می‌گردد.»
ادامه دارد…
بخش قبلی | بخش بعدی
