آیین سیک، یکی از ادیان نوپای جهان است که در قرن پانزدهم میلادی توسط گورو نانک در شبه‌قارۀ هند بنیان‌گذاری شد. این آیین تحت تأثیر آموزه‌های اسلام و هندوئیسم شکل گرفت، اما پیروان آن بر استقلال و منحصر به‌فرد بودن تعالیم آن تأکید دارند. گورو نانک با پیام وحدت، یکتاپرستی و رد تبعیض‌های مذهبی و طبقاتی، پایه‌های این دین باطل را بنا نهاد.
ویژگی‌های برجستۀ آیین سیک شامل تأکید بر اخلاق فردی و اجتماعی، پرهیز از اعمالی مانند کوتاه‌کردن موی سر، مصرف مواد مخدر و دروغ‌گویی، و تلاش برای ایجاد جامعه‌ای مبتنی بر صداقت و عدالت است. این آیین از ترکیب عناصر عرفانی اسلام و مفاهیمی مانند کارما و تناسخ از هندوئیسم بهره می‌برد، اما ساختار و آموزه‌های خاص خود را توسعه داده است.
ریشه‌یابی واژۀ «سیک» نشان می‌دهد که این کلمه به معنای «شاگرد» یا «مرید» است و اشاره به پیروان تعالیم گورو نانک و جانشینان او دارد. آیین سیک به‌عنوان راهی نو برای هدایت بشر، جایگاه ویژه‌ای در میان ادیان معاصر یافته و به‌رغم تأثیرپذیری از ادیان دیگر، هویت مستقل خود را حفظ کرده است.
آیین سیک، یکی از ادیان نوپای جهان است که در حدود پنج قرن پیش در بستر اجتماعی، فرهنگی و مذهبی شبه‌قارۀ هند پدید آمد. این آیین در قرن پانزدهم میلادی به‌دست «گورو نانک» بنیان‌گذاری شد و به‌تدریج در قالب یک نظام اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی مستقل رشد یافت. آیین سیک از جهات گوناگون، از ادیان پیشینِ رایج در منطقه، به‌ویژه اسلام و هندوییزم تأثیر پذیرفته است؛ چنان‌که بسیاری از آموزه‌ها، مناسک و ساختارهای آن رنگ‌وبویی از این دو دین دارد. با این‌حال، پیروان آیین سیک بر استقلال کامل دین خود تأکید می‌ورزند و معتقدند که اصول و تعالیم آن مستقیماً از سوی خداوند بر قلب گورو نانک الهام شده و نه برگرفته از آیین‌های پیشین.
در دیدگاه غیرسیک‌ها، آیین سیک را بیشتر به‌عنوان ترکیبی از هندوییزم و اسلام، یا به‌تعبیر برخی، شاخه‌ای انشعابی از هندوییزم می‌دانند، اما این تلقی از سوی سیک‌ها رد می‌شود. آنان دین خود را راهی نو برای هدایت و رهایی بشر می‌دانند که با آموزه‌های اخلاقی، عرفانی و معنوی منحصر به‌فرد، جایگاه خاصی در میان ادیان معاصر یافته است.
از ویژگی‌های برجستۀ آیین سیک، توجه ویژه به اخلاق فردی و اجتماعی است. در این آیین، اعمالی چون کوتاه‌کردن موی سر، مصرف مواد مخدر، دروغ‌گویی، غیبت، و پیروی کورکورانه از رسوم مذهبی به‌شدت منع شده‌اند. این قواعد، نوعی نظام اخلاقی سخت‌گیرانه و در عین حال انسان‌محور را به نمایش می‌گذارند که هدف آن، تزکیۀ روح و ساختن جامعه‌ای مبتنی بر صداقت، پاکی و عدالت است.
در این مقاله با استقاده از منابع کتابخانه‌ای و منابع قابل دسترس، تلاش خواهیم کرد تا آیین سیک را از منظر تاریخی، اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی بررسی کنیم و تصویری جامع از این دین نسبتاً نوظهور ارائه دهیم.
ریشه‌یابی واژۀ «سیک»
واژۀ سیک (sikh) به معنی شاگرد یا مرید است که از مشتقات زبان پنجابی «سکینه» (sikhna) می‌باشد.[1]
این واژه در کتاب مقدس این آیین، گورو گرنته صاحب (Guru Granth Sahib)، نیز به صورت «سیکه» و «سیکهیا» به معنی «تعالیم گورو» و به صورت «گورسیکه» و «ستگور سیکه» به معنی «پیرو گورو» آمده است:
ستگور ساچی سیکه سنائی (تنها گوروی حقیقی تعالیم حقیقی را بیان می‌کند.)؛ سیکهیا دیکهیا بهوجن بهاوو (عشق آلاهی، آموزه، موعظه و غذای من است.)؛ ستگور سیکه کی کری پرتپال (گوروی حقیقی پیروان خود را گرامی می‌دارد.)[2]
در اصطلاح به کسانی اطلاق می‌شود که پیرو تعالیم بنیانگذار این آیین (گورو نانک) و جانینانش باشد و تعالیم و اصول‌نامۀ ایشان را سرمشق راه‌شان قرار داده باشد. پس پیرو و مرید سالکان و پیشوایان این آیین را «سیک» می‌گویند.
By محمد فاتح
