نویسنده: ام عائشه علی‌زهی
تقوا و تأثیرات شگرف آن
بخش پنجم و پایانی
ثمرات تقوا
۱. آرامش خاطر
از آن‌جایی‌که تقوا انسان را به سمت خوبی‌ها، پاکی‌ها، طاعات و عبادات سوق می‌دهد، بدین‌سان ارمغان‌آور آرامش روحی و روانی در هر دو جهان خواهد بود.
خداوند متعال می‌فرماید: «فمن اتقی وأصلح فلا خوف علیهم ولا هم یحزنون[1]»؛ کسانی‌که پرهیزگاری کنند و به اصلاح بپردازند، نه ترسی بر آنان است و نه غمگین می‌گردند.
۲. بصیرت در تشخیص حق از باطل
تقوا دل‌ها را زنده می‌گرداند و آن‌ها را بیدار و هوشیار می‌نماید، دستگاه‌های هشدار دهنده را در ضمیر انسان به کار می‌اندازد. بصیرت تقوا پیچ و خم‌های راه‌ها را نشان می‌دهد و مسیر را روشن می‌کند، مه و غبار شبهات که جلوی دید را مختل نموده و می‌پوشاند بر این نور سایه نمی‌افکند و پرتوهای آن را تیره و تار نمی‌سازد.[2]
خداوند متعال می‌فرماید: «یا أیها الذین آمنوا إن تتقوا الله یجعل لکم فرقانا ویکفر عنکم سیئاتکم ویغفرلکم والله ذو الفضل العظیم»؛[3] ای مؤمنان اگر از خدا بترسید و از مخالفت فرمان او بپرهیزید، خداوند بینش ویژه‌ای به شما می‌دهد که در پرتو آن حق را از باطل می‌شناسید و گناهان‌تان را می‌زداید و شما را می‌آمرزد، چرا که الله تعالی دارای فضل و بخشش فراوان است.
۳. غلبۀ نظامی و سیاسی بر دشمن و دفع شر آنان
هنگامی‌که دل با خدا پیوند می‌یابد، هر نیرویی جز نیروی خدا را کوچک و ناچیز می‌داند، نیروی پرهیزگاری اراده‌ها را استوار و آهنین می‌سازد و انسان متقی در برابر هرکس و ناکسی سر فرود نمی‌آورد به خاطر نجات خود و یا کسب جاه و مقام، دست دوستی به‌سوی کسی‌که با خدا و رسولش جنگ و ستیز دارد دراز نمی‌کند.
خداوند متعال می‌فرماید: «إن تصبروا وتتقوا لا یضرکم کیدهم شیئا إن الله بما یعملون محیط»؛[4] اگر بردباری کنید و بپرهیزید، حیله‌گری آنان به شما هیچ زیانی نمی‌رساند، بدون تردید خداوند بدان‌چه انجام می‌دهید احاطه دارد.
۴. خداوند یکتا همراه متقیان است
از آن‌جایی‌که متقیان در حفاظت همه جانبۀ خداوند متعال قرار دارند، هرگونه مکر و نیرنگ مخالفان مختوم به شکست و ناکامی است.
خداوند متعال می‌فرماید: «إن الله مع الذین اتقوا والذین هم محسنون»؛[5]بی‌گمان خداوند همراه کسانی است که تقوا پیشه کنند و با کسانی است که نیکوکار باشند.
۵. رهایی و نجات از جهنم
در روز رستاخیز که دوزخ برافروخته می‌شود و هیچ راهی برای فرار وجود ندارد، متقیان از آن رهایی خواهند یافت.
الله متعال در کلام پاکش چنین می‌فرماید: «ثم ننجی الذین اتقوا ونذر الظالمین فیها جثیا»؛[6] سپس پرهیزگاران را نجات می‌دهیم و ستم‌گران را ذلیلانه در آن رها می‌سازیم.
۶. استقبال فرشتگان
پرهیزگاران مورد استقبال فرشتگان قرار خواهند گرفت. الله متعال در این باره می‌فرماید: «وسیق الذین اتقوا ربهم إلی الجنة زمرا حتی إذا جآءوها وفتحت ابوابها وقال لهم خزنتها سلم علیکم طبتم فادخلوها خالدین»؛[7] کسانی‌که از عذاب و خشم پروردگارشان می‌پرهیزند، گروه گروه به‌سوی بهشت رهنمون می‌شوند تا بدان‌گاه که به بهشت می‌رسند، بهشتی که درهای آن باز است، در این هنگام نگهبانان بهشت به ایشان می‌گویند: درودتان باد! خوب بوده‌اید و به نیکی زیسته‌اید پس داخل بهشت شوید و جاودانه در آن بمانید.
۷. دخول در بهشت و حصول قرب الهی
پرهیزگاران نه تنها در بهشت وارد می‌شوند بلکه بالاتر از آن به مقام قرب الله سبحانه‌وتعالی و جلوه‌های خاص او نزدیک می‌شوند و رضایت او را که برترین بهشت است در می‌‌یابند و غرق در انس و الفت و تعظیم و تکریم الهی می‌شوند.
الله تعالی می‌فرماید: «إن المتقین في جنت ونهر في مقعد صدق عند ملیک مقتدر»؛[8] قطعاً پرهیزگاران در باغ‌ها و کنار جویبارهای بهشتی جای خواهند داشت، و در مجلس راستینی که در پیشگاه پادشاه بزرگ و تواناست.
۸. تقوا باعث برکت و گسترش رزق و روزی می‌شود
با حاکمیت تقوا و پرهیزگاری در زندگی، شاهد برکات در عرصه‌های گوناگون زندگی خواهیم بود. گاهی همان نعمت به ظاهر اندک و محدود چون با برکت توأم می‌گردد باعث آسودگی و قناعت باطن است، چنین اندک و با برکتی به مراتب از آنچه که ثروتمندان جمع می‌کنند ولی فرصت استفاده از آن را نمی‌یابند و دایما پژمرده و افسرده‌اند، بهتر است.
خداوند متعال می‌فرماید: «ولو أن أهل القری آمنوا واتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء والأرض»؛[9] اگر مردمان شهرها و آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و تقوا را پیشه می‌کردند، برکات آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم.
الله تعالی در جای دیگر می‌فرماید: «ومن یتق الله یجعل له مخرجا، ویرزقه من حیث لا یحتسب»؛[10] هر کس تقوای الهی را پیشه کند، خداوند متعال راه نجاتی را برای او فراهم می‌کند و او را از جایی‌که گمان نمی‌کند روزی می‌دهد.
حضرت عبدالله ابن عباس رضی‌الله‌عنه این آیه را این‌گونه تفسیر می‌کند: «خداوند او را از هرگونه غم دنیوی و اخروی نجات می‌دهد.»
۹. تقوا سبب آسانی امور زندگی می‌گردد
یکی از راه‌های مقابله با مشکلات، تقواست، کسانی‌که مسیر تقوا را می‌پیمایند، خداوند متعال موانع پیش‌روی‌شان را برطرف ساخته و از مصائب و مشکلات راه خروجی برای‌شان فراهم می‌کند.
الله تعالی می‌فرماید: «ومن یتق الله یجعل له من أمره یسرا»؛[11] هر کس تقوای الهی پیشه کند، خداوند کارهایش را آسان می‌کند.
از ابوهریره رضی‌الله‌عنه روایت شده که رسول اکرم صلی‌الله‌علیهوسلم فرمودند: «أیما امراة اتقت ربها، وحفظت فرجها، وأطاعت زوجها، فتح لها ثمانیة أبواب من الجنة، فقیل لها: ادخلی من حیث شئت»؛[12] هر زنی که از خدا بترسد و از شرمگاهش حفاظت کند و از شوهرش اطاعت نماید، هشت دروازۀ بهشت برای او گشوده می‌شود و به او گفته می‌شود: از هر دری می‌خواهی وارد بهشت شو.»[13]
۱۰. تقوا راه رهایی از مشکلات و مصایب
تقوا و خدا ترسی از برترین راه‌های پیروزی بر مشکلات است و انسان‌های موفق همواره به این صفت ممتاز متصف بوده و بدان توجه داشته‌اند.
انسانی که از خدا بترسد و تقوا را پیشه کند، در این جهان از پریشانی‌ها و مشکلات رهایی می‌یابد و نصرت و عزت را حاصل می‌کند و در آخرت نیز سربلند و سرافراز خواهد بود.[14]
خداوند متعال می‌فرماید: «من یتق الله یجعل له مخرجا»؛[15] هر کس که تقوا را پیشه کند خداوند متعال برای او راه نجاتی فراهم می‌کند.
عده‌ای از علما فرموده‌اند: این آیه از جامع‌ترین آیه‌های قرآن کریم است؛ زیرا موفقیت دنیا و آخرت در آن قرار داده شده است.
۱۱. حاصل نمودن معیت الهی
معیت و نصرت الهی شامل حال انسان متقی می‌شود. چنانچه الله متعال می‌فرماید: «إن الله مع الذین اتقوا والذین هم محسنون»؛[16] بی‌گمان مرحمت، معونت، و حفاظت همه جانبۀ خداوند همراه کسانی است که تقوا را پیشه کنند.
۱۲. کفارۀ گناهان
یکی دیگر از ثمرات تقوا بخشیده شدن گناهان است. تقوا باعث محو گناهان و افزایش اجر و پاداش اخروی است. به‌راستی که می‌توان آن را سپری در مقابل آتش و سرمایۀ بزرگ بازار قیامت دانست.
خداوند متعال می‌فرماید: «ومن یتق الله یکفر عنه سیئاته ویعظم له أجرا»؛[17]هر کس که از خدا بترسد و پرهیزگاری کند، بدی‌ها و گناهان او را محو کرده و می‌زداید و پاداش او را بزرگ می‌نماید.
برکات و ثمراتی که برای تقوا بیان شده است بشارت‌های ارزشمند و تحفه‌های گران‌بهایی است از سوی پروردگار جهانیان برای انسان‌های پرهیزگار و با تقوا؛ زیرا انسان‌های متقی با عملکرد شایسته و فرمانبرداری از دستورات الله تعالی و دوری از نافرمانی و گناه، مستحق چنین پاداش نیکویی از سوی الله تعالی خواهند بود. انسان متقی و پرهیزگار انسانی نمونه و مطیع است که حاضر نیست از راه هدایت و فرمانبرداری بیرون رود و همواره در صدد رضایت الله تعالی است.
نتیجه
یکی از صفات و فضایلی که خداوند متعال برای بندگانش می‌پسندد و در قرآن نیز مورد تأکید قرار گرفته، موضوع بیان و صفت والای تقوا و خشیت الهی است.
هرگاه قرآن مجید را تلاوت و بررسی نماییم به این نتیجه می‌رسیم که انسان‌ها و بندگانی می‌توانند از آیات کلام الهی بهره‌مند شوند که به صفت تقوا متصف بوده و به این لباس ملبس باشند، خداوند در اولین آیۀ سورۀ بقره می‌فرماید: «هدی للمتقین؛ هدایتی است برای پرهیزگاران» بنابراین، کسانی می‌توانند از هدایت و رهنمایی‌ها بهره بگیرند که صفت تقوا را داشته باشند و متقی باشند.
از سویی در عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم، امواج معاصی و مفاسد از هر سو انسان‌ها به ویژه مسلمانان را محاصره و تهدید می‌کند. دشمنان اسلام انواع دام‌ها و نیرنگ‌ها و برنامه‌ریزی‌های دقیق را برای آلوده نمودن مسلمانان به معاصی، مفاسد و شهوات دارند و در این راه از هیچ سعی و تلاشی دریغ نمی‌ورزند و میلیاردها سرمایۀ دشمنان در این راه هزینه می‌شود و تنها راه حفاظت دین و ایمان با توفیقات رب العالمین در سایۀ تقوا است و بس.
از خداوند متعال می‌خواهیم در این راستا به ما توفیق عمل عنایت بفرماید و ما را از بندگان پرهیزگار و متقی خود قرار دهد. آمین.
منابع
-
قرآن کریم.
-
ترمذی، محمد بن عیسی، سنن ترمذی، جلد: ۴، بیروت – دار إحیاء التراث العربي.
-
نیسابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت – دار إحیاء التراث العربي.
-
شیبانی، احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، قاهره – مؤسسة قرطبة.
-
الهیثمی، علی بن ابی بکر، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، ج۴، لبنان- بیروت: دارالفکر، ۱۴۱۲.
-
الطبرانی، معجم الکبیر، ج ۲.
-
قرطبی، الجامع لأحکام القرآن، جلد: ۱.
-
معارف القرآن، محمد شفیع عثمانی، ج ۲.
-
صابونی، التفسیر الواضح المیسر، الأفق للطباعة والنشر.
-
بیهقی فی الزهد.
-
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ماده وقی، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۲ق.
-
ضاحی، کمال، راه سعادت در هر دو جهان، مترجم: ابوخالد شعیب علی خواجه، انتشارات شیخ الاسلام احمد جام، چاپ دوم، ۱۳۹۸.
-
عظیمی، نصیراحمد، «تقوا و ثمرات آن» آوای هجرت، شمارۀ اول، سال: ۱۳۹۷.
-
رخشانی، محمدرضا، تکامل اخلاقی، نشر: موسسۀ انتشاراتی حسینی اصل، چاپ اول، سال: ۱۳۹۴.
-
نارویی، عبداللطیف، رازهای موفقیت مردان بزرگ، ناشر: سروچ، کتابسرای سادات، چاپ: ۱۳۹۷.
-
خباب، خلیل الرحمن، خواهرم تو دیگر کودک نیستی، ناشر: مکتبة البشری، انتشارات شیخ الاسلام احمد جام، چاپ اول – بهار ۱۰۴۲.
[1] . سورۀ اعراف، آیه: ۳۵.
[2] . رخشانی، محمد رضا، تکامل اخلاقی، ص:35، نشر: موسسۀ انتشاراتی حسینی اصل، چاپ اول، سال: ۱۳۹۴.
[3] . سورۀ انفال، آیه: ۲۹.
[4] . سورۀ آل عمران، آیه: ۱۲۰.
[5] . سورۀ نحل، آیه: ۱۲۸.
[6] . سورۀ مریم، آیه: ۷۲.
[7] . سورۀ زمر، آیه: ۳۷.
[8] . سورۀ قمر، آیه: ۵۴-۵۵.
[9] . سورۀ اعراف، آیه: ۹۶.
[10] . سورۀ طلاق، آیه: ۲-۳.
[11] . سورۀ طلاق، آیه: ۴.
[12] . مجمع الزوائد ومنبع الفوائد للحافظ الهیثمی، ج۴، ۱۴۱۲ هـ. ق، ص ۳۵۴، شمارۀ حدیث ۷۶۳۶.
[13] . خباب، خلیل الرحمن، خواهرم تو دیگر کودک نیستی، ص: ۷۸، ناشر: مکتبة البشری، انتشارات شیخ الاسلام احمد جام، چاپ اول – بهار ۱۰۴۲.
[14] . نارویی، عبداللطیف، رازهای موفقیت مردان بزرگ، ص: ۱۵۵، ناشر: سروچ، کتابسرای سادات، چاپ: ۱۳۹۷.
[15] . سورۀ طلاق، آیه: ۲.
[16] . سورۀ نحل، آیه: ۱۲۸.
[17] . سورۀ طلاق، آیه: ۵.
