رمضان، ماه سخاوت و بخشش است. یکی از حکمت‌های روزه در این ماه، آگاهی از حال فقیران و تشویق به سخاوت و انفاق است. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم بخشنده‌ترین مردم بود و در رمضان از همیشه سخاوتمندتر می‌شد. پس آیا شایسته نیست که امت او نیز بخشنده باشند و در پی گام‌های پیامبرشان حرکت کنند؟
بی‌تردید، هر آنچه انسان از مال و دارایی به دست می‌آورد، در حقیقت بخششی از جانب خداوند متعال است. انسان مالک حقیقی اموال خود نیست، بلکه مالکیت مطلق از آنِ پروردگار است. انسان نه بر اموال خود تسلط کامل دارد و نه صرفاً با هوش و ذکاوت خویش می‌تواند آن‌ها را به دست آورد، بلکه این خداوند است که راه‌های کسب روزی را برای او هموار می‌سازد.
بر این اساس، مالک حقیقی تمام هستی و دارایی‌های دنیا، خداوند است و انسان تنها امانت‌دار و وکیل آن. همان‌گونه که یک وکیل مطابق دستور موکل خود عمل می‌کند، انسان نیز باید بر اساس فرمان پروردگار، از اموال خود زکات بپردازد، به نیازمندان و فقیران کمک کند و دارایی‌اش را در راه‌های خیر مصرف نماید تا پاداش الهی را کسب کند.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «همانا خداوند صدقه را می‌پذیرد و آن را با دست راست خود می‌گیرد، سپس آن را برای یکی از شما رشد می‌دهد، همان‌گونه که یکی از شما کرۀ اسب یا بچۀ شتر خود را پرورش می‌دهد، تا آنجا که لقمه‌ای به‌اندازۀ کوه اُحد می‌رسد.»[1]
این حدیث شریف نشان می‌دهد که صدقه، مانند بذری است که در زمینِ رحمت الهی کاشته می‌شود و تحت تربیت و حمایت پروردگار، رشد و برکت می‌یابد. آیا ممکن است مالی که خداوند خود، آن را رشد می‌دهد، افزایش نیابد؟
بی‌تردید، وعدۀ الهی حق است و هر آنچه انسان در راه خداوند انفاق کند، چندین برابر به او بازمی‌گردد:
«مَّثَلُ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَٰلَهُمْ فِى سَبِيلِ ٱللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِى كُلِّ سُنبُلَةٍۢ مِّائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَٱللَّهُ يُضَٰعِفُ لِمَن يَشَآءُ ۗ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ»[2]؛ «مَثَل کسانی‌که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همچون دانه‌ای است که هفت خوشه برویاند، در هر خوشه صد دانه باشد؛ و خداوند برای هر که بخواهد، چند برابر می‌کند، و خداوند گشایشگر و داناست.»
هم‌چنان خداوند متعال می‌فرماید: «أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ وَيَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ»[3]؛ «آیا ندانسته‌اند که خداوند توبه را از بندگانش می‌پذیرد و صدقات را دریافت می‌کند؟» یعنی، خداوند صدقات را قبول می‌کند.
صدقه در ماه رمضان فضیلت بیشتری نسبت به صدقه در سایر ایام دارد، ازاین‌رو شایسته است که مسلمان در این ماه مبارک، بر صدقات مستحبی بیفزاید. چنان‌که از انس رضی‌الله‌عنه روایت شده است که گفت: از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم سؤال شد: «کدام صدقه برتر است؟» فرمودند: «صدقه در رمضان.»[4]
پس بیایید در این ماه مبارک، بهترین اعمال را به خداوند نشان دهیم، چراکه او اهل سخاوت و کرم را دوست دارد. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «همانا خداوند کریم است و افراد کریم را دوست دارد، بخشنده است و بخشندگی را دوست دارد، اخلاق والا را دوست دارد و از اخلاق پست بیزار است.»[5]
از ویژگی‌های اهل کرم و سخاوت این است که از هرچه دارند، بی‌حساب می‌بخشند؛ خواه مال باشد، خواه علم، زمان یا تلاش.[6]
اگر به حال پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم در رمضان بنگریم، می‌بینیم که جود و سخای ایشان در این ماه بیش از سایر زمان‌ها بود. اصحاب گرامی ایشان را چنین توصیف کرده‌اند: «او بخشنده‌ترین مردم بود و در رمضان از همیشه بخشنده‌تر می‌شد.» چراکه آن‌حضرت از عظمت پاداش صدقه در این ماه آگاه بودند.[7]
هنگامی که فردی در این ماه صدقه دهد، در حقیقت مجموعه‌ای از صفات ارزشمند را که تنها در رمضان جمع می‌شوند، به دست آورده است؛ از جمله: روزه، صدقه، شب‌زنده‌داری، سخن نیکو و شرافت زمان. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: «همانا در بهشت، اتاق‌هایی است که ظاهرشان از باطن و باطن‌شان از ظاهرشان دیده می‌شود. خداوند متعال آن‌ها را برای کسی‌که به دیگران غذا دهد، سخنش را نرم گرداند، روزه را پیوسته بدارد و شب‌ها درحالی‌که مردم خوابند، نماز بگزارد، آماده کرده است.»[8]
By محمد فاتح
