در شب‌های مبارک رمضان، دو عبادت مهم از سنت‌های ثابت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم است که آن‌ها عبارت‌اند از نماز تراویح و تهجد می‌باشد، این دو نماز از برترین و بافضیلت‌ترین نوافل به‌شمار می‌آیند و مشروعیت آن‌ها از سنت نبوی ثابت است.
الف: نماز تراویح
نماز تراویح از اعمال مهم و پرفضیلت ماه رمضان محسوب می‌شود، این نماز، فرصتی بی‌نظیر برای بهره‌گیری کامل از برکات این ماه مبارک است.
۱. ریشه‌یابی واژهٔ تراویح
کلمه تراویح، جمع ترویحه است که به‌معنای “یک‌بار استراحت کردن” می‌باشد؛ همان‌گونه که تسلیمه به‌معنای “یک‌بار سلام گفتن” است. نمازی که در شب‌های رمضان به‌صورت جماعت ادا می‌شود، تراویح نامیده شده است؛ زیرا زمانی که صحابه رضی‌الله‌عنهم برای نخستین بار این نماز را به جماعت اقامه کردند؛ پس از هر دو سلام (چهار رکعت) اندکی استراحت می‌کردند (آرام می‌گرفتند).[1]
۲. حکم نماز تراویح
نماز تراویح سنت مؤکده است که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم هم به‌صورت قولی و هم در عمل بر آن مداومت داشته‌اند، در این حکم، مردان و زنان برابرند و کسی که بدون عذر این نماز را ترک کند، سخت گنهکار خواهد شد.
اما اقامهٔ تراویح به جماعت، سنت کفایی است؛ یعنی اگر گروهی از مردم در هر منطقه آن را در مسجد به جماعت بخوانند، از بقیه ساقط می‌شود، بااین‌حال، ادای آن به جماعت فضیلت بیشتری دارد.
۳. تعداد رکعات نماز تراویح
نماز تراویح، به اتفاق نظر علماء، مجتهدین و ائمه اربعه، بیست رکعت است، این تعداد از زمان صحابه تاکنون در میان مسلمانان معمول بوده و در حرمین شریفین نیز به همین صورت اقامه می‌شود.
در این باره، از حضرت سائب بن یزید روایت شده است که فرمودند: «ما در زمان حضرت عمر بن الخطاب رضی‌الله‌عنه بیست رکعت نماز تراویح می‌خواندیم» همچنین در روایتی دیگر آمده است: «مسلمانان در عهد حضرت عمر رضی‌الله‌عنه بیست رکعت نماز تراویح به جا می‌آوردند.»[2]
شیخ‌الاسلام، علامه مفتی محمد تقی عثمانی مدظله‌العالی که عرب و عجم به علم، دیانت و صداقت ایشان اعتماد دارند، در مورد تعداد رکعات تراویح قول اجماعی و اتفاقی را بیان کرده و می‌فرمایند: «درباره نماز تراویح، روایات مختلفی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم نقل شده است؛ اما جمهور صحابه رضی‌الله‌عنهم بر بیست رکعت اتفاق نظر داشتند. چه کسی می‌تواند عمل پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم را بهتر از صحابه کرام رضی‌الله‌عنهم بداند؟ بنابراین، تعداد رکعات تراویح همان بیست رکعت است.»[3]
۴. چگونگی ادای نماز تراویح
نماز تراویح پس از اقامه چهار رکعت نماز فرض عشاء و دو رکعت سنت آن، به صورت بیست رکعت خوانده می‌شود. در این نماز، به تلاوت قرآن مجید اهتمام ویژه‌ای مبذول می‌گردد؛ چراکه در ماه مبارک رمضان، کل قرآن کریم حداقل یک بار در نماز تراویح ختم می‌شود؛ پس از هر چهار رکعت، اندکی استراحت صورت می‌گیرد و سپس چهار رکعت بعدی ادا می‌شود و این نماز به صورت دو رکعت‌دو رکعت خوانده می‌شود، اقامه بیست رکعت نماز تراویح در هر شب از ماه رمضان و ختم کامل قرآن کریم یک بار در این ماه، سنت است.[4]
