شکی نیست که محبت با رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) بر ما واجب است و دلایل زیادی بر این امر وجود دارد، مانند:
۱. خداوند متعال میفرماید: «قُلْ إِن كَانَ ءَابَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإخْوَانُكُمْ وَأَزْوَجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالُاقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَرَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُم مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللهُ بِأَمْرِهِ، وَاللَّهُ لَا يَهْدِى الْقَوْمَ الْفَسِقِينَ»؛ «بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و قوم و قبیله شما، واموالی که به دست آورده‌اید و یا بازرگانی و تجارتی که از بی‌بازاری و بی‌رونقی آن می‌ترسید، و منازلی که مورد علاقه شماست، این‌ها در نظرتان از خدا و پیغمبرش و جهاد در راه او محبوب‌تر باشد، در انتظار باشید که خداوند کار خود را می‌کند و خداوند افراد نافرمان را هدایت نمی‌کند.»[1] پس معلوم شد که خداوند متعال تمام چیزهای دوست داشتنی دنیا را و تمام اموری که قلب به آنها معلق است و آنچه که نفس انسان به سوی آن طمع دارد را در یک کفه‌ی ترازو و محبت خدا و پیغمبر (صلی الله علیه وسلم) را در کفه‌ی دیگر ترازو قرار داده است.
قاضی عیاض (رحمه الله) بیان می‌دارد که این آیه دلیلی قاطع بر وجوب و استحقاق محبت و مقام والای پیامبر (صلی الله علیه وسلم) است. خداوند متعال کسانی را که مال و خانواده‌شان را بر خدا و رسولش (صلی الله علیه وسلم) محبوب‌تر می‌دانند، با آیه «فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللهُ بِأَمره»، یعنی «منتظر باشید تا خدا فرمان خود را بیاورد»، تهدید کرده و این افراد را فاسق خوانده است. اعلام گمراهی و هدایت نیافتن این گروه، دلیلی بر اهمیت و وجوب این محبت است.[2]
۲. دلیل دیگری که نشان‌دهنده اهمیت و وجوب محبت به پیامبر (صلی الله علیه وسلم) است، فرموده خداوند متعال است: «النَّبِيُّ أَولَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَتهُمْ»؛ «پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان اولویت دارد و همسران پیامبر مادران مؤمنان محسوب می‌شوند.»[3]
علامه ابن قیم (رحمه الله) با استناد به این آیه دو دلیل بر وجوب محبت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) ارائه می‌دهد: اولاً، اینکه پیامبر (صلی الله علیه وسلم) باید نزد هر فردی از خود آن شخص محبوب‌تر باشد، چرا که اصل اولویت در محبت است و نفس هر بنده‌ای برای خودش از هر چیز دیگری محبوب‌تر است. با این حال، ضروری است که فرد پیامبر (صلی الله علیه وسلم) را بر خود ترجیح دهد. ثانیاً، با این ترجیح، ایمان کامل برای او حاصل می‌شود و کمال انقیاد، اطاعت، تسلیم، و سایر ملزومات محبت و ترجیح پیامبر (صلی الله علیه وسلم) بر دیگران در وجود او ثابت می‌گردد.
دومین دلیلی که علامه ابن قیم (رحمه الله) از این آیه برای وجوب محبت پیامبر (صلی الله علیه وسلم) می‌آورد این است که بنده نباید بر نفس خود حکمی اجرا کند، بلکه باید حکم بر نفس را به پیامبر (صلی الله علیه وسلم) واگذار کند. این حکم، بالاتر از حکمی است که یک سید بر غلام خود یا یک پدر بر فرزندش دارد. همچنین، فرد نباید بر نفس خود تصرف کند، بلکه باید تصرف را به پیامبر (صلی الله علیه وسلم) بسپارد، زیرا ایشان شایسته‌تر به این تصرف هستند. تعجب‌آور است که چگونه کسی می‌تواند پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) را برتر بداند در حالی که از سنت‌های ایشان دور شده، به حکمی غیر از حکم پیامبر (صلی الله علیه وسلم) رضایت داده و به آن اعتماد کرده است. چگونه ممکن است کسی که حکم دیگران را بر حکم پیامبر (صلی الله علیه وسلم) ترجیح داده و تصور کرده که هدایت از عقل خودش نشأت گرفته است، ادعا کند که به سنت‌های پیامبر (صلی الله علیه وسلم) پایبند است؟
جستجوی علم نافع از طریقی غیر از سنت نبوی (صلی الله علیه وسلم) گمراهی آشکار است. باید توجه داشت که تنها راه پیروی از پیامبر (صلی الله علیه وسلم)، روگردانی از دیگران و برتر دانستن سنت ایشان است. ما باید به آنچه از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) نقل شده است، ایمان آوریم اگر بر صحتش گواهی شده باشد، و آن را رد کنیم اگر بر بطلانش گواهی شده باشد. در مواردی که گواهی نه بر صحت و نه بر بطلان نیست، باید سکوت اختیار کنیم، مانند روایات اهل کتاب، تا مشخص شود کدام یک از دو حالت صحیح است.[4]
۳. آیه مبارکه «قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ»، که میفرماید: «بگو (ای پیامبر) اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست داشته باشد و گناهانتان را ببخشاید، و خدا آمرزنده و مهربان است»[5]، از مهم‌ترین دلایلی است که وجوب محبت به پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) را اثبات می‌کند. در این زمینه اختلافی نیست که محبت خدا بر همه واجب است و پیروی از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) و محبت ایشان راهی برای کسب محبت خداوند است، همان‌طور که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) فرموده‌اند: «هر کس مرا دوست دارد، خدا را دوست داشته است.»
آنچه که برای انجام دادن یک عمل واجب لازم است، خود به خود واجب می‌شود. ثمره پیروی از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) در انتهای آیه ذکر شده و آن عبارت است از محبت خداوند و بخشش گناهان. در مورد وجوب محبت نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه وسلم)، احادیث بسیاری وجود دارد که این مطلب را تأیید می‌کنند، از جمله:
۱. حضرت انس (رضی الله عنه) نقل می‌کنند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) فرموده‌اند: «هیچ یک از شما مؤمن کامل نمی‌شود مگر اینکه من نزد او از پدر و فرزند و تمام انسان‌ها محبوب‌تر باشم.»[6]
۲. حدیث مشهوری که در مورد حضرت عمر فاروق (رضی الله عنه) وجود دارد، زمانی که ایشان به پیامبر (صلی الله علیه وسلم) گفت: «یا رسول الله، شما نزد من از همه چیز، به جز نفسم، محبوب‌تر هستید.» پیامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «هیچ یک از شما کامل ایمان نیاورده است تا اینکه من نزد او از خودش محبوب‌تر باشم.» سپس حضرت عمر (رضی الله عنه) گفت: «اکنون، ای رسول الله، شما نزد من از خودم محبوب‌تر هستید.» پیامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «اکنون، ای عمر، (ایمانت) کامل شد.»[7]
ابن رجب (رحمه الله) می‌گوید: مقدم داشتن محبت رسول الله (صلی الله علیه وسلم) بر نفس، فرزندان، خویشاوندان، اموال، خانه‌ها و دیگر چیزهایی که انسان با آنها علاقه‌مند است، واجب می‌باشد. این محبت زمانی کامل می‌شود که با اطاعت از پیامبر (صلی الله علیه وسلم) همراه باشد، همان‌طور که خداوند در آیه «قُلْ إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ الله» فرموده است: «بگو اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا شما را دوست داشته باشد.» برخی از صحابه از معنای محبت سؤال کردند و پیامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «موافقت با من در تمام احوال.»[8]
By محمد فاتح
