نویسنده: عبدالحمید گرگیج
آداب سفر (بخش سوم)
۶. خواندن آیات و ادعیه پس از نماز
در «شرعة‌الاسلام» آمده است: پس از آن که دو رکعت نماز خواند باید آیة‌الکرسی را بخواند؛ چون در اخبار وارد شده است که هر کس هنگام سفر کردن آیة‌الکرسی بخواند تا وقتی به خانه برگردد هیچ آفتی به وی نمی‌رسد. امام نووی (رحمه الله) فرموده است: «هنگام خارج شدن به نیت سفر، خواندن سوره‌ی قریش مستحب است.» امام ابوالحسن قزوینی، فقیه شافعی، فرموده است: «خواندن سوره‌ی قریش هنگام سفر امان از همه‌ی بدی‌هاست.»
شیخ ابوطاهر بن‌حجشوی می‌گوید: «اراده‌ی سفر کردم و از آن سفر هراسان بودم. نزد امام ابوالحسن قزوینی آمدم تا از وی طلب دعایی کنم. وقتی مرا دید قبل از اینکه من سخن بگویم فرمود: “هر کس اراده‌ی سفر کند و از دشمن یا حیوان وحشی هراسان باشد باید سوره‌ی قریش را بخواند؛ چون آن امان از همه‌ی بدی‌ها است.” پس من آن را خواندم و عازم سفر شدم. از آن روز تاکنون هیچ آفتی به من نرسیده است.»
هرگاه انسان مسلمان به قصد سفر برخیزد باید این دعا را بخواند: «اللَّهُمَّ إِلَيْكَ تَوَجَّهْتُ، وَبِكَ اِعْتَصَمْتُ، اَللَّهُمَّ اكْفِنى مَا أَهَمَّنى، وَمَا لَا أُهِمُ لَهُ، اَللَّهُمَّ زَوِّدْنى التَّقْوَى، وَاغْفِرْ لِي ذُنُوبِي، وَوَجِّهْنِي لِلْخَيْرِ أَيْنَمَا تَوَجَّهْتُ»؛ «پروردگارا! من به تو روی آوردم و به تو چنگ زدم. معبودا! مرا در آنچه برایم مهم است و در آنچه که به آن بی‌اعتنا هستم کفایت کن. خدایا! تقوا را توشه‌ام گردان و گناهانم را ببخش و به هر جا که روی آورم مرا به سوی خیر رهنمایی کن.»
۷. خواندن دعا هنگام سوار شدن بر سواری به قصد سفر
در بعضی روایات صحیح آمده است که آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) فرمود: «اگر به نیت سفر بر سواری بنشیند باید سه بار تکبیر گوید و این آیه و دعا را بخواند: «سُبْحَانَ الَّذِي سَخَّرَ لَنَا هَذَا وَمَا كُنَّا لَهُ مُقْرِنِينَ وَإِنَّا إِلَى رَبِّنَا لَمُنقَلِبُونَ»؛ «اَللَّهُمَّ نَسْأَلُكَ فِي سَفَرِنَا هَذَا الْبِرَّ وَالتَّقْوَى وَمِنَ الْعَمَلِ مَا تَرْضَى، اَللَّهُمَّ هَوِّنْ عَلَيْنَا سَفَرَنَا هَذَا وَاطْوِ عَنَّا بُعْدَهُ. اَللَّهُمَّ أَنْتَ الصَّاحِبُ فِي السَّفَرِ وَالْخَلِيفَةُ فِي الْأَهْلِ، اَللَّهُمَّ إِنَّا نَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَرِ وَكَآبَةِ الْمَنْظَرِ وَسُوءِ الْمُنْقَلَبِ فِي الْمَالِ وَالْأَهْلِ»؛ ترجمه: «پاک و منزه است خدایی که برای ما این را مسخر گردانید و گرنه هرگز ما قادر بر آن نبودیم و بازگشت ما البته به سوی خدا خواهد بود. خداوندا! در این سفرمان از تو نیکی و تقوا و اعمالی که مورد رضایت توست می‌خواهیم. معبودا! این سفر و دوری‌اش را بر ما آسان گردان. خدایا! تو صاحب ما در سفر و نگهدار خانواده ما هستی. پروردگارا! از سختی‌ها و دشواری‌های سفر و از سرنوشت بد در مال و خانواده‌مان به تو پناه می‌بریم.» [1]
۸. خواندن آیات هنگام سوار شدن در کشتی
هنگام سوار شدن بر کشتی این آیه را بخواند: «بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ»؛[2] «وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ.» [3]
ترجمه: «حرکت و توقف آن با یاری خدا و حفظ و عنایت الله است. بی‌گمان پروردگار من بسیار آمرزنده و بس مهربان است»؛ «خدا را چنانکه باید نشناخته‌اند.»
در کتاب ابن السنی به روایت حسین بن علی (رضی الله عنهما) آمده است که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) فرمود: «وقتی امّت من این آیه را هنگام سوار شدن بر کشتی بخوانند از غرق شدن در امان می‌مانند.»[4]
۹. خواندن دعا هنگام رفتن به سفر
وقتی عازم سفر می‌شوید باید بعضی از ادعیه‌ی مأثور را بخوانید. در صحیح ترمذی و نسائی و ابن ماجه با اسناد صحیح از عبدالله بن سرجس روایت شده است که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) هنگام رفتن به سفر این دعا را می‌خواند: «اللَّهُمَّ أَنتَ الصَّاحِبُ فِي السَّفَر وَالْخَلِيْفَةُ فِي الْأَهْل، اللهم إِنِّي أَعُوذُ بِكَ مِنْ وَعْثَاءِ السَّفَر وَكَآبَةِ الْمُنْقَلَب وَمِنَ الْحَوْر بَعْدَ الْكَوْن وَمِنْ دَعْوَةِ الْمَظْلُوم وَمِنْ سُوءِ الْمَنْظَر فِي الْأَهْلِ وَالْمَال» و در روایتی دیگر آمده است: «مِنَ الْحَوْر بَعْدَ الْكَوْر»
صاحب سنن ترمذی می‌گوید که هر دو روایت مذکور صحیح و توجیه‌پذیر است، لیکن امام نووی قول اول را صحیح دانسته و فرموده است: در اکثر اصول صحیح مسلم این روایت است و مشهور نزد محققان حدیث «کون» با نون است نه با رای مهمله.[5]
[1] ـ صحیح مسلم، ج ۹ ،ص ۹۳ . زخرف ، ١٣ و ١٤.
[2] ـ سوره هود، آیه:۴۱.
[3] ـ سوره انعام، آیه:۹۱.
[4] ـ الدعاء للطبراني، باب القول عند ركوب السفينة.
[5] ـ سنن ترمذی، ج ۱ ،ص ۳۲۲ . سنن النسائى الكبرى، ج ٥ ،ص ٢٤٨ . و سنن ابن ماجه، ج ۲ ،ص ۱۲۷۹.
ادامه دارد…
