نویسنده: شعیب احمد «غزنوی»
تاریخ کعبهی مشرفه (بخش هشتم)
غلاف کعبهی مشرفه و شستوشوی آن
پیامبرمان محمد (صلی الله علیه وسلم) نخستین کسی است که در روز فتح مکه، کعبهی مشرفه را شست، و آن زمانی بود که آن را از بتها پاک نمود. چنان که ۳۶۰ بت در اطراف آن وجود داشت. پس از آن، خلفای راشدین و فرمانروایان اسلامی این شیوه را ادامه دادند. اخیراً، خانهی کعبه دو مرتبه در سال از داخل شسته میشود. خادم حرمین شریفین یا نایب او، از جمله امیر مکه، به شستن داخل کعبه اقدام میکنند. زمین کعبه که از مرمر است و دیوارهای چهارگانهی آن با ارتفاع سه متر با آب زمزم که با روغن عود و گلاب آمیخته شده است، شسته میشوند. سپس آب آن را بیرون میآورند، آن را خشک نموده و خوشبو میزنند.
در شستن بیت الله الحرام، شیخ عبدالقادر شیبی که امروزه مسئول خانهی کعبه است و نیز، دکتر عبدالرحمن سدیس، امام کعبه و رئیس کل امور مسجد الحرام و مسجد النبی، و نایب ایشان دکتر محمد بن ناصر الخزیم و شماری از مسئولان و سفیران کشورهای اسلامی و عدهای از مواطنین شرکت میکنند. از قبل به افرادی که قرار است وارد بیت الله شوند اعلام میگردد تا ازدحامی صورت نگیرد.
وارد شدن در کعبه مستحب است، چنان که رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) در آن وارد شدند. در کتاب «شفاء الغرام» اثر فاسی آمده است که آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) چهار مرتبه وارد کعبه شده است. اما وارد شدن در کعبه ربطی به مناسک احکام حج و عمره ندارد. شایسته است که کسی که الله تعالی او را با وارد شدن به خانهاش توفیق میدهد، خشوع، وقار و سکینه را بر خود لازم بگیرد. پس از وارد شدن در خانهی خدا، مستقیماً به سمت دیوار غربی دروازه روی آورد و با فاصلهی حدود یک و نیم متر از دیوار دو رکعت نماز بخواند، چون در حدیث بخاری از آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) ثابت شده است که در روز فتح مکه چنین کردند و این به منزلهی تحیة المسجد است. در اطراف آن هر دعایی که خواسته باشد، از الله بخواهد و به حمد و تسبیح الله تعالى مشغول باشد، چرا که الله تعالی او را به وارد شدن در مقدسترین نقطهی روی زمین توفیق داده است و سعی کند کسی را مورد آزار و اذیت قرار ندهد.
علما در مورد جواز خواندن نماز فرض در آن دیدگاههای متفاوتی دارند. چنان که حنابله به عدم جواز، مالکیه به جواز همراه با کراهیت شدید، و شوافع و احناف به جواز بدون کراهیت فتوا دادهاند. بنابراین، مناسب است که به غیر از تضرع و زاری به بارگاه الله تعالی و دعای خیر برای دنیا و آخرت به چیزی دیگر نپردازد و نباید خود را به نگریستن اجزا و تفاصیل کعبه مشغول سازد، جز کسی که در مباحث تاریخی آن تحقیق میکند یا این که برای اصلاح آن توجه دارد.
تردیدی در این امر نیست که وقتی کسی در بارگاه فرمانروای مطلق حضور مییابد و از الله تعالی درخواست میکند، او را ناامید باز نمیگرداند، چرا که او آفریدگار هستی است و نسبت به بندگانش در همه جا گرامیترین گرامیان است. پس گمان شما نسبت به کسی که وارد خانهاش شده است، چگونه او را دست خالی باز میگرداند؟
حضرت اسماعیل )علیهالسلام( نخستین کسی بوده که خانهی کعبه را غلاف پوشانیده است و نیز گفته شده است که تبع حمیری قبل از دیگران به این مهم مبادرت ورزیده است. وی یکی از فرمانروایان یمن بوده که بر کعبه غلافی از پارچهی ضخیم نهاد و پس از وی معافیر و پس از آنان افراد زیادی در زمان قبل از اسلام بر کعبه غلاف پوشانیدهاند و این کار را برای خود یک وظیفهی دینی در جهت تعظیم کعبهی مشرفه به شمار آوردهاند، به ویژه پس از واقعهی فیل.
کساء و غلاف کعبه برای هر کسی در هر زمانی مجاز بوده است، چنان که بر بالای هم گذاشته میشدند و هرگاه سنگین یا کهنه میشدند، از فراز کعبه دور کرده شده و آن را یا دفن نموده و یا بین مردم تقسیم میکردند.
در دوران جاهلی قبل از اسلام، عبدالله بن عمر مخزومی به ثروت کلانی دست پیدا کرد، لذا گفت: یک سال به تنهایی من و یک سال مردم قریش، کعبه را غلاف بپوشانند و پیوسته وی بر این تعهد خود پایبند بود تا اینکه جان باخت و قریش او را «عدل» نامیدند. پس از اینکه رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) مکه را فتح نمود، غلاف آن را عوض نکرد تا اینکه به دست زنی که میخواست آن را بخور دهد، آتش گرفت. لذا رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) آن را غلاف نمود و پس از آن خلفای راشدین و دیگر خلفا و فرمانروایان در زمانهای متفاوت با پارچههای گوناگون، این شیوه را ادامه دادند.
در آغاز دوران فرمانروایان سعودی، غلاف کعبه از مصر تهیه میشد و در مرکبی که «محمل مصری» نامیده میشد، به مکه منتقل میگردید. تا اینکه در سال ۱۳۴۶ هـجری، ملک عبدالعزیز به ساخت کارخانهای ویژه برای ساختن غلاف کعبه دستور داد و در همان سال این کارخانه در مکهی مکرمه افتتاح گردید. در سال ۱۳۵۷ هـجری تجدید گردید و در سال ۱۳۹۷ هـجری کارخانهی دیگری برای ساختن کساء کعبه در ام الجود در مکهی مکرمه راهاندازی شد و در آن جدیدترین دستگاههای تولید غلاف به دست سازندگان سعودی، با ابقای تولید و نگارههای دستباف به کار برده شد.
ارتفاع غلاف کعبه به ۱۴ متر میرسد و در یک سوم بالایی آن، کمربند غلاف به عرض ۹۵ سانتیمتر قرار دارد. در این کمربند، آیات قرآنی با خط ثلث مرکب در قابی با آرایههای طرز اسلامی نگاشته شده است و با نگارههای دستباف نخی و پوششی نمایان و برجسته با رشتههای نقرهای جلا یافته با آب طلا تزیین یافته است. طول این کمربند ۴۵ متر است. همچنین دروازهی کعبه پردهی ویژهای دارد که به آن «برقع» میگویند. ساخت آن به سال ۸۱۰ هـجری باز میگردد و مساحت آن ۳۲/۶×۳۰/۳ متر میباشد که از همان پارچهی غلاف کعبه، یعنی ابریشم سیاه تهیه میشود.
دیوارهای داخلی کعبه مشرفه نیز غلافهایی به رنگ سبز دارند. باید در نظر داشت که بریدن و جدا کردن چیزی از غلاف کعبهی مشرفه و یا تعرض به آن روا نیست. هر سال، در نهم ذیالحجه، غلاف کعبه تعویض میگردد.
ادامه دارد…
By محمد فاتح