نویسنده: دکتور فضل‌احمد احمدی
۴- اصالت مارکسیزم
همان‌طور که انگلس اعتقاد داشت، ارزش واقعی چیزها را فقط می‌توان از روی تجربه یا نتایج عملی قضاوت کرد و نه از روی ظاهر یا تئوری. نظریه‌های مارکسیستی مسیر تاریخ را تغییر دادند. ایده‌های موجود در مانیفست کمونیست، برخلاف نظریه‌های لیبرال معاصران‌شان، به طرز شگفت‌آوری تا به امروز دقیق باقی مانده‌اند. این نظریه‌ها اساس واقعی مبارزۀ طبقاتی و بحران‌های ادواری سرمایه‌داری را توضیح داده و توسعۀ آیندۀ نظام سرمایه‌داری را پیش‌بینی کردند: ظهور سرمایۀ انحصاری، امپریالیسم و جهانی‌شدن. هرکسی‌که می‌خواهد بحران کنونی، نابرابری فزایندۀ بین طبقات، دوقطبی شدن سیاسی امروز و حتی تخریب محیط زیست را بفهمد، باید ایده‌های مارکس و انگلس را مطالعه کند. این یک فلسفۀ واقعاً دیالکتیکی و انقلابی است، فلسفه‌ای که تضادهای اصلی جامعه را توضیح می‌دهد. مارکس و انگلس صرفاً روندهای روزگار خود را تکرار نکرده‌اند، بلکه درک کرده‌اند که جامعه در آینده چگونه تغییر می‌کند.
البته همۀ این‌ها درحالی است که تعدادی بر این نظرند که مارکسیزم از مسیر اصلی خود منحرف شده و به سمت دیگری می‌رود. به‌عنوان مثال، لوکاچ، یکی از پرکارترین مارکسیست‌ها، معتقد بود که مارکسیزم پس از مارکس از روش اصلی آن فاصله گرفته و به نگرش بورژوایی آلوده شده است. او بر این باور بود که وظیفۀ مارکسیست‌ها درک ذات روش مارکس و کاربرد درست آن است و نه اصلاح یا تجدید نظر در آن. لوکاچ با نقد مداوم روش‌شناسی بورژوایی، خط‌مشی روش مارکسیستی را مشخص می‌کرد.
مارکس در آغاز تحت تأثیر فلسفۀ روشنگری اروپا و اندیشۀ اعتقاد به پیشرفت در آن، به ویژه ایده‌های رادیکال-دموکراتیک انقلاب فرانسه، قرار داشت. وی در مکتب هگل فلسفه آموخت و جزو جناح چپ پیروان او بود. بعدها، با حفظ هستۀ دیالکتیکی فلسفۀ هگل، از دیدگاهی ماتریالیستی به نقد ایده‌آلیسم آن پرداخت. مارکس ایدۀ منطق حاکم بر تغییرات تاریخی را حفظ کرد و با کنار گذاشتن تصورات معنوی، بر جنبه‌های مادی و سیاسی تاریخ بشریت تأکید کرد. وی معتقد بود که در طول تاریخ، فهم انسان از طبیعت و جامعه رشد می‌کند و شیوه‌های تولید پیچیده‌تر می‌شوند. با این رشد، انسان به آگاهی و توانایی خلق جامعه به مثابۀ وظیفه‌ای دسته‌جمعی دست می‌یابد. ازاین‌رو، امکان دارد که جامعه‌ای ساخته شود که در آن تمام انسان‌ها قادر باشند قابلیت‌های بالقوۀ منحصر به فردشان را به‌طور کامل بالفعل کنند و استعدادهای فردی و اجتماعی خود را شکوفا نمایند.
ادامه دارد…
By محمد فاتح