نویسنده: شکران احمدی
تعریف برگزیدۀ بدعت
از میان دو تعریف، تعریف گروه اول تعریف منتخب و برگزیده است، تعریفی که در آن بدعت به حسنه و سیئه تقسیم شده است؛ یعنی همان امور نوپدید و جدیدی که بعد از وفات پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم به وجود آمده است. حالا این بدعت حسنه است مثل: جمع‌آوری قرآن کریم، ترتیب آیین‌نامه‌ها، یا بدعت سیئه است مثل: ظهور فرقۀ خوارج. امور جدید دیگر اگر با اصول اربعه و مصلحت مرسله و سایر مصادر احکام تأیید شود، جزو بدعت حسنه است و اگر تأیید نشود بدعت سیئه و مذموم است.
این اعتراض با عقل موافق نیست که گفته شود کسانی‌که بدعت را به حسنه و سیئه تقسیم کرده‌اند، منظورشان معنای لغوی آن بوده است؛ زیرا بیان مفهوم لغوی با این حدیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم: «کل بدعة ضلالة» تناقض دارد و در اصل مقصود پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم بیان مفهوم اصطلاحی و شرعی بدعت بوده است نه معنای لغوی آن‌که به معنای اختراع چیزی بدون نمونه و سابقه می‌باشد؛ زیرا در جواب گفته می‌شود که وقتی رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است: «من سن في الإسلام سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها بعده من غیر أن ینقص من أجورهم شيء، ومن سن في الإسلام سنة سیئة کان علیه وزرها ووزر من عمل بها بعده من غیر أن ینقص من أوزارهم شيء»؛ «کسی‌که سنت و روش نیكویی را در اسلام بنیان‌گذاری کرد، پاداش و ثواب آن سنت و کسی‌که به آن عمل می‌کند برای او است و از پاداش آنان چیزی کم نمی‌شود و کسی‌که سنت و روش بدی را در اسلام بنیان می‌نهد، کیفر آن روش ناپسند و کیفر کسانی‌که به آن عمل می‌کنند بدون کم‌وکاستی برای او خواهد بود.» منظورشان بیان معنای لغوی سنت بوده است، در غیر این صورت سنت در هر حال ممدوح و پسندیده است؛ بنابراین، همان‌طور که سنت در لغت به حسنه و سیئه تقسیم می‌شود، بدعت نیز به حسنه و سیئه در لغت تقسیم می‌شود و همان‌طور که سنت از نظر شرعی در هر حال ممدوح است، بدعت نیز از نظر شرعی در هر قالبی مذموم است.
گفتنی است برای اینکه بدعتی مذموم شمرده شود دو شرط لازم است: ۱. نیت تقرب به الله در آن نباشد؛ ۲. توسط هیچ‌یک از مصادر شرعی مثل: کتاب و سنت و اجماع و قیاس و غیره تأیید نشود.
اموری که با وجود اینکه بعد از وفات پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم پدید آمده‌اند، اما بدعت نیستند عبارتند از:
-
خوردن غذا با قاشق؛
-
جمع‌آوری قرآن کریم؛
-
نماز تراویح با جماعت؛
-
تدوین اصول فقه؛
-
تدوین اصول حدیث؛
-
تأسیس زندان؛
-
تدوین آیین‌نامه‌ها.
