در بخش گذشته در مورد جایگاه زن در اسلام به‌طور عموم بحث کردیم و فعالیت‌های فرهنگی، علمی و… زنان را در عصر نبوی بیان کردیم. حالا نوبت به این رسیده است که بدانیم زن چه کسی است و چه نقشی در اسلام دارد. لازم است بدانیم زن در اسلام یا مادر است، یا دختر، یا همسر، و یا خواهر. ما تلاش می‌کنیم تا در بخش‌های آینده، جایگاه و حقوق هر کدام را به صورت جداگانه بیان کنیم.
مادر چه کسی است؟
مادر مرواریدی نایاب و گران‌بها است که وجودش مایۀ رحمت، شفقت و مهربانی است؛ مادر گوهری است سرتاسر لطف و صفا؛ مادر، کانونی است که اعضای خانواده را دورتادور خود جمع می‌کند و آن را گرم نگه می‌دارد. مادر شمعی است که خودش می‌سوزد اما به دیگران نور می‌دهد. خلاصه، مادر کسی است که بهشت جاویدان زیر پاهایش نهفته است.
شکی نیست که مادر از هر جهت مقام ارجمند و والایی در همۀ ادیان داشته و دارد و همگان با دید احترام به او می‌نگرند و به عظمت و بزرگی از وی یاد می‌کنند. هر دین و آیینی که در طول تاریخ آمده به این مسئله توجه کرده و مردم را به خدمت به مادر فراخوانده است. همان‌گونه که دین نسبت به سایر پدیده‌های عالم اظهار نظر می‌کند، جهان را آن‌گونه که هست به ما می‌نمایاند و در امور ارزشی، ارزش‌ها را معرفی و در مورد آن‌ها ارزش‌گذاری و داوری می‌نماید؛ در مورد مادر و جایگاه او نیز ساکت نبوده، بلکه جایگاه مادر را بسیار والا و ارزشمند دانسته و مقام وی را گرامی می‌دارد. ادیان مختلف با همۀ اختلافاتی که دارند در این زمینه اتفاق نظر داشته و همه با دید احترام به مادر می‌نگرند و مقام مادر را از مقام هر کسی دیگر برتر و بالاتر می‌دانند.
جایگاه مادر در پرتو آیات قرآن
هنگامی که عنوان مادر در جامعه و زندگی مطرح می‌گردد، به قدرتی عظیم دست می‌یابد که قادر است مرد را به دنیا بیاورد. خداوند متعال ساختار زن را به گونه‌ای آفریده که با وجود ظاهر ضعیف، توانایی انجام کار خلقت و پیدایش را دارد. مادر در تمامی حالات مختلف، همواره از فرزندش پاسداری و محافظت می‌کند و با صرف نیروی خود، شیرۀ وجودش را به فرزندش می‌نوشاند. او همواره در فکر آسایش و تندرستی فرزندش است.
کلمۀ «مادر» که در زبان عربی آن را «امّ» می‌گویند، به اشکال مختلف، به صورت مفرد و جمع مانند: أم، والدتي، والدات و امهات و امثال آن، به وفور در قرآن آمده است. هم‌چنین، مادر و پدر به صورت تثنیه مانند «والدین» و «ابوَی» نیز مکرراً در این کتاب آسمانی به‌کار رفته است.
دقت در این مورد نشان می‌دهد که خداوند متعال در هر یک از آن آیات، با عظمت و بزرگی از مادر یاد کرده و به نوعی مقام او را تعریف و تمجید نموده است. بیان زحمات و رنج‌های مادر در قرآن کریم و هم‌چنین دستور خداوند به احسان و نیکی نسبت به پدر و مادر، همه گواه بر متعالی بودن جایگاه مادر است.
