شغل پزشکی امانتی است در اختیار پزشک که بیمارانش نزد وی امانت هستند. هیچ امانتی بزرگ‌تر، شریف‌تر و بااهمیت‌تر و درعین‌حال خطرناک‌تر از حرفۀ پزشکی وجود ندارد؛ زیرا زندگی و مرگ بیمار به رفتار خیرخواهانه یا بی‌توجهی پزشک بستگی دارد. تفاوتی ندارد که در حد تجویز نسخۀ دارو باشد یا عمل جراحی بیمار؛ در هر دو مورد، هوشیاری و دقت پزشک یا غفلت و بی‌توجهی او سرنوشت‌ساز است. خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا»؛ «ما امانت (خویش) را بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها عرضه داشتیم و آن‌ها از پذیرش امانت خودداری کردند و از آن ترسیدند و انسان آن را حمل کرد، به‌راستی‌که او ستم‌گر نادان است.»
خودداری آسمان‌ها، زمین و کوه‌ها از پذیرش این امانت، به سبب مشقت حاصل از آن بود و نیز به خاطر جایگاه این مسئولیت‌پذیری در پیشگاه خدا در روز قیامت و بازخواست شدن از آن‌ها.
آیا امانتی بزرگ‌تر و مهم‌تر از روح انسانی وجود دارد که خداوند متعال در این سخنش او را گرامی داشته است: «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا»؛ «به‌یقین فرزندان آدم را کرامت دادیم، و آنان را در خشکی و دریا [بر مرکب‌هایی که در اختیارشان گذاشتیم] سوار کردیم و به آنان از نعمت‌های پاکیزه روزی بخشیدیم و آنان را بر بسیاری از آفریده‌های خود برتری کامل دادیم.»
پزشک باید دل‌سوز بوده و در کارش اخلاص داشته باشد و وظیفه‌ای را که بر عهده دارد به‌خوبی انجام دهد. مردم به وی اعتماد کرده و جان خود را به او سپرده‌اند؛ بنابراین، باید کار خود را به‌دقت و درستی انجام دهد وگرنه در پیشگاه خدا در روز قیامت بازخواست خواهد شد و بی‌شک نسبت به کم‌کاری و بی‌دقتی مسئول خواهد بود.
چه بسیار مصیبت‌هایی که به وقوع پیوسته‌اند و انسان‌هایی که بر اثر سهل‌انگاری و بی‌احتیاطی پزشکی جان‌باخته‌اند و چه‌بسا پزشکانی که به خاطر دل‌بستگی به پول بی‌ارزش، جان بیماران را در معرض خطر قرار داده و به مسئولیت شرعی و قانونی خویش عمل نکرده‌اند!
مسئولیت نسبت به کار و شغل
اسلام دین کار و کوشش است. از نگاه اسلام، کار و کسب درآمد از راه حلال به‌عنوان برترین عبادت و هم‌ردیف مجاهدت در راه خدا معرفی شده است و انسان تلاش‌گر، افزون بر سود مادی، از ثواب‌های اخروی نیز برخوردار است.
افزون بر این، همۀ حرفه‌ها و اشتغال‌های تولیدی، توزیعی و خدماتی، درصورتی‌که با شرایط صحیح و طبق دستور شرع انجام گیرد، علاوه بر تأمین زندگی خود و خانواده و حفظ آبروی شخص و خانواده، یک نوع خدمت به خلق و در واقع یکی از مصادیق کارگشایی برای مردم و خوشحال کردن و زدودن غم و اندوه از هم‌نوعان است که آثار پرشمار دنیوی و اخروی به همراه خواهد داشت.
به‌هرحال، آنچه نباید مورد غفلت قرار گیرد این است که انسان مسلمان موظف است نسبت به کار و شغل خود احساس مسئولیت داشته باشد و آن را به‌درستی و بر پایۀ مسئولیتی که برعهده‌گرفته است، انجام دهد. کم‌کاری، کم‌فروشی، تقلّب، قبول رشوه، گرفتن مزد در برابر کار بدون تخصص و… نشان از عدم تعهد و فقدان مسئولیت در برابر کار است که ره‌آورد آن ورود مال حرام در زندگی انسان است.
مسئولیت نسبت به افراد جامعه
در دین اسلام عبادت و تقرب به خدا، در نماز، روزه، حج و… خلاصه نمی‌شود، بلکه انجام مسئولیت‌های اجتماعی از جمله احسان و خدمت به بندگان خدا و رفع گرفتاری و حل مشکلات آنان نیز در صورتی‌که با قصد قربت انجام گیرد، از بهترین عبادتها محسوب می‌شود.
گرچه نیاز مالی، یکی از گسترده‌ترین مشکلاتی است که خانواده‌های بسیاری را در برگرفته است؛ اما احسان و کمک به دیگران تنها به کمک مالی ختم نمی‌شود، بلکه کمک جانی، زبانی، حرکت برای رفع مشکلات دیگران، خارج کردن مؤمنان از همّ و غم و گرفتاری، خدمت به برادران مؤمن، مشورت و راهنمایی برای حل مشکلات یا اختلافات میانجی‌گری برای ازدواج، فراهم نمودن وسایل ازدواج دیگران، راهنمایی دیگران به خیر و نیکی، صلۀ ارحام، شاد کردن مؤمنان، تلاش برای رفع نیازهای مردم و ده‌ها مورد دیگر، نمونه‌هایی از احسان و نیکوکاری است.
