فریضۀ حج، جلوه‌ای است از شکوه و جلال و عظمت خداوند منان و اوج غرق شدن و محو گشتن انسان آزاده در بحر کبریایی او تعالی و تجدید میثاق با خالق جهان آفرینش، آن هم در سرزمین وحی؛ میعادگاه انبیا و عاشقان و مقربان بارگاه حضرت دوست.
از آنجا که حج رکنی از ارکان مهم دین مقدس اسلام است و بر هر فرد مسلمانِ توانمند، انجام دادن و بجای آوردن آن لازم و ضروری است؛ و از طرفی مسائل و احکام حج دارای ظرافت و پچیدگی خاصی‌اند که به‌ظاهر خیلی سهل و آسان به‌نظر می‌آیند، اما درواقع، انجام دادن و به‌پایان‌رساندن آن به‌طور کامل، دقت بیشتری لازم دارد که بسا اوقات اهل علم هم دچار مغالطه و اشتباه می‌شوند و اگر خدای نخواسته حج فاسد گردد، قضا آوردن آن‌هم کار آسانی نیست؛ لذا بر آن شدیم تا شمه‌ای از مسائل ضروری حج را به‌رشتۀ تحریر درآوریم؛ زیرا صحت اعمال و مناسک حج، موقوف بر آگاهی حجّاج از احکام فقهی و عملی حج و توجه به معنویت و روحانیت این سفر مهم است.
مقدمه
خداوند متعال زمانی که انسان را آفرید و او را در این کرۀ خاکی خلیفۀ خود قرار داد، احکام و فرامینی را برای او وضع نمود تا با انجام‌دادن و به‌جاآوردن آن‌ها، رضایت پروردگار خود را به‌دست آورد و به فلاح و رستگاری برسد. یکی از مهم‌ترین و باارزشترین احکامی که الله متعال برای انسان وضع کرده است، فریضۀ حج می‌باشد.
آری، حج یعنی سفر نمودن و رسیدن به‌خانۀ دوست. حج، نه تنها یک سفر جسمانی است؛ بلکه یک سفر عمیق به عمق ایمان است. حج، پیامی از انضباط، توبه و تجدید نیت است. این سفر، مسلمانان را به تلاش برای بهبود و تقویت روابط خود با خدا و هم‌چنین با دیگران تشویق می‌کند.
جاذبۀ شگفت‌انگیز بیت‌الله
در دنیا بناهای بسیار زیبایی وجود دارد؛ عجایب هفتگانۀ دنیا مشهور است و درحال حاضر دنیا پر از عجایب است؛ اگر به این ساختمان‌های زیبا چندبار نگاه کنیم، دل از دیدن‌شان سیر می‌شود و دیگر رغبتی در دل برای دیدن‌شان باقی نمی‌ماند؛ اما این خانۀ بناشده از سنگ‌های سیاه چه نیروی مغناطیسیِ عجیبی در خود دارد که نگاه‌ها را به خود جذب کرده و دل‌ها را چنان شیفتۀ خود می‌کند که پس از بازگشت به خانه، دل انسان آنجا معلق می‌ماند و گویی که جسمش برگشته و دلش را آنجا گذاشته است.
اسم‌های مکه
شهری که خداوند آن را مبارک، مشرف و مقدس دانسته است، به علت منزلت رفیع آن، دارای نام‌های فراوانی است؛ از جملۀ نام‌هایی که در قرآن کریم ذکر شده است، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
مكه: مشهورترین نام آن است. خداوند متعال می‌فرماید: «وَهُوَ الَّذِي كَفَّ أَيْدِيَهُمْ عَنكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ عَنْهُم بِبَطْن مَكَّةَ مِنْ بَعْدِ أَنْ أَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا»؛ ترجمه: (او خداست که دست آن‌ها [مشرکان] را از شما و دست شما را از آنان در دل مکه [حدیبیه] کوتاه کرد، بعد از آن‌که شما را بر آن‌ها پیروز نمود و خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست.)
بكة: یکی دیگر از نام‌های شهر مکه است که خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِى ببكةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَلَمِينَ»؛ ترجمه: (نخستین خانه‌ای که برای مردم و نیایش خداوند قرار داده شد، همان است که در سرزمین «بکه» است که پربرکت و مایۀ هدایت جهانیان است.)
أُم‌القُرى: نام دیگر مکه، ام‌القری است که خداوند متعال می‌فرماید: «وَكَذَلِكَ أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ قُرْءَانًا عَرَبِيًّا لِتُنذِرَ أُمِّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنذِرَ يَوْمَ الْجَمْع لَا رَيْبَ فِيهِ فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِير» (و این چنین قرآن فصیح عربی را ما به تو وحی کردیم تا مردم امّ‌القری [شهر مکه] و هر که را که در اطراف آن است [از خدا] بترسانی و هم از [سختی] روز بزرگ قیامت که همه جمع آیند و هیچ شکی در آن نیست و گروهی در بهشت جاودان و فرقه‌ای در آتش سوزان روند، بیم دهی.)
به اتفاق مفسرین، ام‌القری همان شهر مکه است که به این نام خوانده شده است؛ زیرا شریف‌تر و برتر از سایر شهرها بوده و نزد خدا و رسول او محبوب‌تر است.
البلد‌الأمین: بلدالأمین نیز یکی از نام‌های مکه است. خداوندمتعال می‌فرماید: «وَالتِّينِ وَالزَّيْتُونِ وَطُورِ سِينِينَ وَهَذَا الْبَلَدِالأمين»؛ ترجمه: (قسم به انجیر و زیتون و سوگند به طور سینین و قسم به این شهر امن [مکه].)
بلد (شهر) امین، به اتفاق مفسرین، همان شهر مکه است.
