تعریف عید و مشروعیت آن

نویسنده: صلاح‌الدین عمر 

دين مبين اسلام دين خوشحالي، سرور و زيبائي است، اتباع خود را تشويق و ترغيب نموده كه در حالت خوشحالي بسر ببرند، غم و غمگيني و حزن را بخود راه ندهند، از اينرو پيامبر اسلام محمد رسول الله صلى الله عليه وسلم در صبح و شام از غمگيني به الله متعال پناه مي خواست و امت او نيز مأمور هستند كه چنين بكنند و از هر وسيله مشروع و مباح كه سبب تقويت ذهني، روحي و بدني آنها شود استفاده مشروع نمایند تا اينكه عبادت الله متعال را بدرستي انجام داده بتوانند. هلال ماه،  به زندگى طبيعى و عادى ما نظم مى بخشد، و با استفاده از اين تقويم طبيعى اعمال و عباداتمان را بجا مى آوريم. لذا عبادات دينى با طلوع ماه،  آغاز مى شود و در ماه رمضان مردم روزه ګرفتند،و با طلوع ماه شوال، ماه رمضان پايان پذيرفت و عيد فطر از راه رسید، كه در اين روز روزه گرفتن حرام مى باشد.

روز عيد فطر در اسلام روز مقدسى است، نخستين روز ماه شوال كه يكى از اعیاد بزرگ ما مسلمانان است. وجود عيد بزرگ سعید فطر در ابتداى اين ماه، فضيلت مهم براى اين ماه نیز به شمار مى آيد و به عنوان عيد و روز خوشحالی روزه داران واقعى، همانهایی كه در ماه مبارک رمضان استفاده نمودند.
در همين سياق شريعت اسلامي روزهاي خاص را بخاطر خوشحالي مسلمانان تخصيص داده كه عبارت از روزهاي عيد ميباشد

عيد» در لغت از ماده «عود» به معناى بازگشت است، لذا به روزهايى كه مشكلاتى از قوم و جمعيتى بر طرف مى شود و بازگشت به پيروزى ها و راحتى هاى نخستين مى كند، «عيد» گفته مى شود، بدین ترتیب در اعياد به مناسبت اين كه در پرتو اطاعت يك ماه مبارك رمضان و يا انجام فريضه بزرگ حج، صفا و پاكى فطرى نخستين به روح و جان باز مى گردد، و آلودگى ها كه بر خلاف فطرت است، از ميان مى رود، «عيد» گفته شده است که معنايش سرازیر شدن خوشي و سرور است بعد از اتمام و ختم بعضی عبادات مثلا در عيد فطر مسلمانان روزه ماه مبارک رمضان را كه يكي از اركان مهم اين دين است سپري نموده اند و از اينكه اجر، ثواب و پاداش بي پايان شامل حال شان شده است اظهار خوشحالي دارند و اين مناسبت برزگ و عظيم را بخاطر بجا آوردن شكرانه الله متعال كه ايشان را توفيق داده تجليل ميگيرند واز نعمات الهي مباح كه براي شان ارزاني نموده استفاده مي نمايند هم چنین راغب در مفردات مى گويد: «فِطر» (بر وزن سِتر) به معنى شكافتن از طول است، و سپس به معنى ايجاد و ابداع آمده است. «فِطر» (بر وزن متر) به معنى افطار كردن و ترك روزه است، گوئى روزه شكافته مى شود همچنان عيد اضحى به عيد فطر شباهت دارد كه بعد از عبادت ركن مهم واساسي حج كه عبارت از وقوف بعرفات است تجليل مي شود.

نماز عيد فطر وعيد اضحى در سال دوم هجري بر مسلمانان مشروع كرديده، وآنحضرت صلى الله عليه وسلم در سال دوم هجري نماز عيد فطر و عيد اضحى را به مسلمانان امامت كرد و عملا تطبيق نمود
در حديث صحيح چنين روايت شده : ” روى أبو داوود وأحمد والحاكم وصححه أن النبي صلى الله عليه وسلم قدم المدينة وكان لأهلها يومان يلعبـون فيهما، فقال: ما هذان اليومان؟ قالوا: يومان كنَّا نلعب فيهما في الجاهلية، فقال: إن الله قد أبدلكم بهما خيراً منهما: يوم الأضحى، ويوم الفطر”.
هنگاميكه رسول الله صلى الله عليه وسلم وارد شهر مدينه منوره گرديد مردم را ملاحظه نمود كه آنها در روزي از سال بازي ميكردند، از آنها سوال نمودند كه اين دو روز كدام روزها است؟ آنها در جواب ايشان گفتند كه اين دو روزي است كه ما در زمانه جاهليت قبل از اسلام در آن بازي ميكرديم و به لهو و لعب مشغول بوديم، رسول الله صلى الله عليه وسلم فرمودند كه الله متعال شما را دو روز خوبتر و بهتر براي شما عنايت فرموده كه عبارت است از روز عيد اضحى و عيد فطر، در بدل اعياد جاهليت قبل از اسلام كه مملوء از خرافات و بدبختيها بود.
نظر به اين حديث مسلمانان تنها دو عيد مشروع دارند كه مشروعيت هردو آنها از آسمان نازل شده، و بغير از اين دو عيد همه اعياد مردود است كه اساس شرعي ندارد

حکمت و فلسفه عید

بازگشت انسان به فطرت حقیقی خویش

 اساس در فطرت انسان، توحيد و خداپرستى است، به هر حال انسانى كه طالب بازگشت به فطرت پاك و زلال اوليه خويش است، بايد جسم و جانش را از رذائل اخلاقى، و امورى كه مزاحم سعادت اوست، پاكسازى كند. لذا اگر بخواهد از اين آلودگي ها نجات يابد، و خود را پالايش كند، بايد از فيلترهاى متعددى عبور نمايد. که عبادت هاى مختلف، از جمله روزه و مانند آن، مى تواند ناخالصى هاى وى را از بين برده، او را به فطرت خويش بازگرداند. تا در آن سرا با خيالى آسوده مخاطب كلام دلنشين پروردگار «ارجعى إلى ربك راضية مرضية» قرار گيرد.  لذا روز عيد روز بيدارى و آگاهى انسانها، روز بازگشت به فطرت نخستين، و روز توجه به خدا و يوم الحساب است.

عید فطر روز بازگشت انسان به فطرت حقیقی خویش است زیرا عيد از واژه بازگشت گرفته شده و فطرت همه انسان ها نيز پاک است بنابر اين در عيد فطر به حقيقت فطرت خود بازگشته ايم، و از آنجا که  ماه رمضان همچون تصيفه خانه ای است که روح آدمی را پالايش می کند، لذا عيد فطر را نيز به همين دليل جشن می گيريم.

روز عید فطر؛ روز دریافت جایزه الهی

روز عيد فطر روز بسيار مهمى براى مسلمانان است؛ زيرا پس از يك ماه روزه و تهجد و عبادت، براى گرفتن پاداش الهى آماده مى شوند؛ لذا اين روز، از سويى سبب شادى و سرور است، چرا كه هر مسلمانى از انجام وظيفه الهى خوشحال و مسرور است؛ ولى از سويى چون روز دريافت جوائز الهى است، انسان در حالت خوف و دلهره به سر مى برد از اين كه نمى داند اعمال يك ماهه او تا چه اندازه مورد قبول قرار گرفته است؟.
جايزه هاى خداوند مانند جايزه هاى پادشاهان نيست (يعنى جايزه او بسيار بزرگ و معنوى و قبولى طاعات و رضوان الهى است روز اول شوال روز دريافت جايزه هاست.

روزه دارانی که پس از يک ماه روزه داری قلب  خود را پاک و روح نورانی کرده و در ماه رمضان به درگاه الهی توبه کرده دل ها را به يکديگر نزديک ساخته و کارهای نيک و عبادت خدا را به جا آورده اند که روز عيد فطر در واقع جشن طاعت و بندگی و روز دریافت جایزه الهی است.

عید فطر؛ درس بزرگ برای وحدت امت

نماز عید فطر در جماعت خوانده میشود از این رو شايسته است امام جماعت و خطیب در خطبه های نماز عید فطر، مصالح دين و دنياى مسلمانان را تذكر دهد، و مردم را در جريان مسائل زيانبار و سودمند كشورهاى اسلامى و غير اسلامى قرار دهد، و نيازهاى مسلمين را در امر معاد و معاش تذكر دهد. از امور سياسى و اقتصادى، آنچه را كه در استقلال و كيان مسلمين نقش مهمى دارد، گوشزد كند. كيفيت صحيح روابط آنان را با ساير ملل بيان نمايد، و مردم را از دخالت هاى دولت هاى ستمگر و استعمارگر در امور سياسى و اقتصادى مسلمين، كه منجر به استعمار و استثمار آنها مى شود، بر حذر دارد. نماز عيد فطر از سنگرهاى بزرگى است كه زمینه اتحاد امت اسلامی و همچنان درس برای وحدت را برای ما میدهد.

عبودیت و بندگی؛ مستوجب پاداش الهی

امروز عید است برای کسانی که روزه آن ها قبول شده و به سعی آن ها پاداش داده شده و گناهانشان بخشوده شده است. امروز برای ما عید است و هر روزی که در آن معصیت خداوند را نکنیم آن روز هم برای ما عید است
روز عيد فطر عيد براى كسانى است كه روزه و طاعات در رمضان انجام داده اند و این يك واقعيت است. كسانى كه خداى نكرده اصلا روزه نگرفته اند و يا روزه هاى آن ها آلوده به گناهان و نافرمانى ها بوده و به همين دليل در روز عید نیز خوشحالی نصیب آنها نشده و  نمى توانند شاد و خوشحال باشند؛ شادى از آن كسانى است كه طاعاتشان را انجام داده اند تا مقبول درگاه حق شود.

جشن فرمانداری از فرمان حق

روز عيد فطر روز شادى مسلمين است خداوند ماه رمضان را وسيله آزمايش خلق خود قرار داده كه از طريق اطاعتش براى رسيدن به بهشت و رضايت او از يكديگر پيشى گيرند. جمعى به سرعت در آن شتافتند و به مقصد رسيدند و گروهى تخلف كردند و گرفتار خسران شدند. جشن و شادمانى به دنبال يك ماه روزه ماه مبارك رمضان، در حقيقت جشن پيروزى بر هواى نفس، و جشن اطاعت فرمان خداست بنابراين چنين روزى تنها عيد كسانى است كه در انجام اين فريضه بزرگ الهى و درك فلسفه نهايى آن پيروز شده اند، ولى براى روسياهانى كه پاس احترام اين ماه با عظمت و برنامه تعليم و تربيت آن را نگاه نداشتند چيزى جز روز عزا و شرمسارى نيست. لذا در عيد فطر، ملت مسلمان بعد از يك ماه روزه داشتن به فرمان خدا، و عبادات روزانه و شبانه و بر شيطان پيروز شدن، اين پيروزى را جشن مى گيرند؛ یعنی عید اطاعت و جشن تبعیت از فرمان حق.

صدقه فطر؛ حمایت از یکدیگر و کمک به فقرا

اسلام توجه خاصى به حمايت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى دارد، كه نقش زكات كه يكى از منابع درآمد بيت المال است، از مهم ترين نقش ها است بنابراین مفاسد و آلودگي هايى كه در جامعه به خاطر فقر و فاصله طبقاتى و محروميت گروهى از جامعه به وجود مى آيد با انجام اين فريضه الهى برچیده خواهد شد، و صحنه اجتماع را از اين آلودگي ها پاك می گردد و نيز همبستگى اجتماعى و نمو و پيشرفت اقتصادى در سايه اينگونه برنامه ها تامين مى گردد. بنا بر اين حكم زكات هم«پاك كننده فرد و اجتماع» است و هم نمو دهنده بذرهاى فضيلت در افراد، و هم سبب پيشرفت جامعه، و اين رساترين تعبيرى است كه در باره زكات مى توان گفت: از يك سو آلودگي ها را مى شويد و از سوى ديگر تكامل آفرين است.

فقرا بدین ترتیب صدقه فطر يكى از واجب هاى مالى است كه روز عيد فطر بايد قبل از نماز عيد پرداخت شود، لذا كسانى كه فقير نيستند؛ يعنى هزينه سال خود را دارند، بايد روز عيد فطر مقدارى از مال خود را به عنوان زكات فطره به فقير بدهند. مسلمانان پس از يك ماه روزه داشتن كه آن خود درسى از نوع دوستى و توجه به حال مستمندان اجتماع است، يك قدم عملى در اين راه برداشته و تقريبا مقدار خوراك يكى دو روز خود را به مستمندان مى دهند، اين كار گرچه به ظاهر كوچك است ولى اگر يك حساب دقيق درباره كسانى كه تمكن مالى براى پرداخت زكات فطر دارند بنماييم خواهيم ديد كه مقدار قابل توجهى از نيازمندي هاى محرومان اجتماع به اين دستور تأمين خواهد شد.

عید را چگونه تجلیل باید کرد؟

بزرگداشت روز عید، عید طاعت و بندگی، عید خوشحالی و سرور و روز دریافت جایزه الهی ، از آیین های اسلامی است که مسلمانان توجه بسیار ویژه ای به آن داشته و دارند.

ولی متاسفانه عده ای سعی مینمایند که در تجلیل این روز معاصی را انجام دهند و کارهای را انجام میدهند  که نه تنها هیچ نسبتی با رسوم اسلامی ندارد. بلکه برګرفته شده از هوای نفسانی و رسومات غربی و غیر اسلامی است.

چنانچه عده ای  به بهانه شادی در روز عید، تمام برنامه های خود را اختصاص به موسیقی، خواندن رقص مجالس ګناه وبلاخره به  معصیت میدهند  در حالیکه این روز روزی دریافت پاداش عبادت است و باید این پاداش را به بهترین وجه در عبادت و بندګی الله متعال سپری نماییم

ما باید عید را فرصتی برای تجدید دوستی ها و رفع کدورتها بدانیم و سنت زیبای صله رحم را به نیکوترین وجه به انجام برسانیم.

ما باید عید را فرصتی برای انجام شکرانه الله متعال قرار دهیم و کارهای را انجام دهیم که با آن شکر و سپاس الله متعال بجا شود

ما باید عید را فرصتی برای عبادت بیشتر الله متعال‌ اتحاد و اتفاق روزی برای اخوت برادری قرار دهیم و میان آنانی که در میانشان کشیدګی یا رنجش قرار داد را باهم کنیم.

در عید ما میتوانیم در تجلیل آن از هر آنچیزیکه مباح باشد انجام دهیم و از جمله مواردی است که رسول الله صلی الله علیه وسلم آنرا انجام داده و ما هم به تبعت از پیامبر صلی الله علیه و سلم آنها را در این روز انجام دهیم.

سنتهاي روزه عيد:

• غسل نمودن

• پوشيدن لباس پاک

• عطر زدن

• رفتن به طرف نماز عيد ادا كردن نماز شنيدن خطبه و باز گشت از راه ديگري غير از راه آمد است ..به اين معنى كه از يک راه برود واز راه ديگري بر گشت كند، كه هردو راه در روزه قيامت برايش شاهدي بدهد كه در نماز وبراي عبادت وبدست آوردن خوشنودي الله متعال رفته ونيز اگر در هردو راه با فقيران و بي نوايان و حاجتمندان روبرو شود براي شان صدقه بدهد زيرا ميشود كه در مسير يک راه كسي از محتاجين با او روبرو نشود و در راه ديگري روبرو شوند.

• قبل از نماز عيد فطر مسلمان چند دانه خرما را كه طاق باشد بخورد، اما در عيد اضحى خوردن را تا بعد از نماز عيد تأخير نمايد

• در روز عيد صدقه دادن را نبايد فرمواش كرد